AFET SENARYOSU VE TATBİKATLAR

Senaryo depremin büyüklüğüne ve derinliğine; fayın uzunluğuna, geçmişte yaratmış olduğu depremlere ve günümüzdeki deprem aktivitesi gibi kriterler göz önüne alınarak karar verilmiştir.

Daha detay bir deprem senaryosu çalışması yapabilmek için aşağıda belirtilen harita, rapor ve yayınlara ihtiyaç vardır.
• Sayısal Jeoloji Haritaları (1/25.000 ve/veya 1/5.000 ölçekli)
• Sayısal Topoğrafik haritaları (1/25.000 ölçekli ve/veya 1/5.000 ölçekli)
• Sayısal Şehir Plan Haritaları, Mahalle sınırları
• Mevcut Yapı stoğu hakkında bilgiler (Mümkünse harita üzerinde)
• Mevcut altyapı şebekeleri (Su, elektrik, doğalgaz, kanalizasyon, petrol, iletişim) ve ulaşım sistemlerinin harita üzerindeki yerleri
• Hastane, okul, itfaiye, emniyet, fabrika, baraj vb. gibi önemli yapıların sayıları ve harita üzerinde yerleri ve bu yapıların depreme karşı dayanımları
• Köprülerin yerleri, havaalanları ve depreme karşı dayanımları
• Yangın çıkma ihtimali yüksek olan yerler
• İlgili bölgede daha önceden yapılmış deprem senaryoları, jeolojik ve jeofizik raporlar ve bunun gibi bilgiler içeren diğer yayınlar.
• Sondaj verileri, Jeolojik Raporlar ve Haritalar
• İlgili il ile ilgili bulabildiğimiz her türlü harita (Karayolları haritası, Köy hizmetleri haritası gibi).
• Okul, hastane sayısı

Deprem Tehlikesinin Belirlenmesi

Deprem Senaryosu İçin Yapılması Gereken Temel Çalışmalar

Depremin şiddeti, depremlerin gözlenen etkileri sonucunda ve uzun yılların vermiş olduğu deneyimlere dayanılarak hazırlanmış olan şiddet cetvellerine göre belirlenmektedir. Dünyada kullanılan birçok şiddet cetvelleri vardır. Ülkemizde bu şiddet cetvellerinden Medvedev-Sponhever-Karnik (MSK) tarafından 1964 yılında hazırlanmış 12 dereceli MSK şiddet cetveli kullanılmaktadır. Şiddet cetvellerinde
şiddetin derecesi Romen rakamı ile gösterilmektedir.

I = 0.34 + 1.54 M – 1.24 LnR
Burada;
I : MSK ölçeğinde yapı yerindeki ortalama şiddet.
M : Yüzey dalgası magnitüdü
R : Faya en yakın uzaklık (km. cinsinden) karşılamaktadır.

Kerpiç yapılarda V şiddetinde Hasarsız kabul edilme düzeyi %70'dir.

Herhangi bir yer veya bölgedeki deprem tehlikesinin doğru olarak saptanabilmesi için;
1. Bu yer veya bölgenin yakın veya uzağında bulunan deprem kaynak zonlarının (diri fay ve/veya diri fay zonları),
2. Bu kaynaklarda oluşan veya oluşabilecek olan depremlerin mekanizmalarının,
3. Bu kaynaklarda oluşacak olan değişik büyüklüklerdeki depremlerin oluş olasılıklarının,
4. Kaynaktan yayılan sismik dalgaların ilgilenilen yer veya bölgeye gelene kadar kat ettikleri yol boyunca uğrayacakları azalım veya değişim özelliklerinin,
5. Yer veya bölgedeki topoğrafik ve jeolojik yapı ile yerel zemin özelliklerinin genel sismik dalgalar üzerindeki etkilerinin, iyi bilinmesi veya tahmin edilmesi gerekmektedir.

Depremsellik ve mikrobölgelendirme çalışmaları: Kenti etkilemiş tarihi depremlerin ve yaratmış olduğu hasarların incelenmesi, senaryo depremi kaynak parametrelerinin belirlenmesi, yöresel eşşiddet haritalarına ve şiddet azalım ilişkilerine dayalı olarak taban kayasında beklenen deprem şiddet (MSK) haritalarının elde edilmesi, geçmiş deprem hasar dağılımlarına, yerel zemin ve topoğrafik şartlara bağlı olarak şiddet büyütmeleri dağılımın belirlenmesi ve zemin sıvılaşma ve göçmesi ve heyelan ihtimali olan bölgelerin tespitidir.

Herhangi bir yer veya bölgedeki deprem tehlikesinin doğru olarak saptanabilmesi için;

Deprem senaryoları hazırlanırken yapılması gereken temel çalışmalarda ilk yapılması gereken çalışmaların deprem tehlikesinin belirlenmesi akabinde her türlü varlığa ait istatistiki bilgilerin toplanması gerektiği ve senaryo depremin yeri ve büyüklüğüne karar verilmesi gerektiği görülmektedir.

Çalışmaların tamamının eksiksiz bir şekilde yapılması gerekli bütçenin ayrılmaması, konuya vakıf personelin yeterli olmaması, istenilen düzey ve kalitede veri ve bilgilere ulaşılamaması, konunun ne kadar önemli olduğunun yöneticiler tarafından kabul edilmemesi gibi nedenlere bağlı olarak her zaman mümkün olamamaktadır.

Depremin şiddeti, depremlerin gözlenen etkileri sonucunda ve uzun yılların vermiş olduğu deneyimlere dayanılarak hazırlanmış olan şiddet cetvellerine göre belirlenmektedir. Dünyada kullanılan birçok şiddet cetvelleri vardır. Ülkemizde bu şiddet cetvellerinden Medvedev-Sponhever-Karnik (MSK) tarafından 1964 yılında hazırlanmış 12 dereceli MSK şiddet cetveli kullanılmaktadır.

Genel olarak yaralıların %75’inin ayakta tedavi edilebileceği, %25’inin ise hastane bakımına ihtiyaç duyacakları kabul edilmektedir.

Açıkta kalacak insan sayısı da ağır hasar ve orta hasarlı konutların toplanmasıyla elde edilen sonucun hane halkı büyüklüğü ile çarpılması ile bulunur. Açıkta kalacak insan sayısının tahmin edilmesi ile geçici barınma alanlarının büyüklüğüne karar verilir ve olası çadır ihtiyacı belirlenir.

Kentsel deprem risk senaryolarının hazırlanması genelde aşağıda sıralanan etüt safhalarını kapsar:

Deprem senaryolarının bütün tehlike ve riskleri göz önüne alarak olabildiğince gerçekçi bir şekilde yapılması arzu edilir. Deprem senaryoları başlıca;

Büyük bir depremde (Senaryo depremi) kuvvetli yer hareketinden kaynaklanacak sarsıntılara ilave olarak;
• Heyelan,
• Zemin Göçmeleri,
• Sıvılaşmalar,
• Yangın,
• Su Basması,
• Tehlikeli Madde Sızıntıları nedeniyle de hasarlar oluşabilecektir.

Daha detay bir deprem senaryosu çalışması yapabilmek için aşağıda belirtilen harita, rapor ve yayınlara ihtiyaç vardır:

Doğru cevap B dir. Mülga Afet İşleri Genel Müdürlüğü verilerine göre Türkiye'de en çok konut yıkılmasına sebep olan afet türü Depremdir.