Tatbikat Uygulama Örnekleri

Tatbikatlar, afet ve acil durumlara yönelik hazırlanan müdahale plan ve prosedürlerinin başarılı bir şekilde test edilmesine olanak sağlayan; afet ve acil durumları yöneten ve bu durumlara müdahale eden ilgili personeli hazırlamada oldukça etkin olan uygulamalardır. 

Arama-kurtarma, ilk yardım, tıbbi sağlık, gıda, barınma, giyim, su ve arıtma temini hizmetleri gibi halkın acil ihtiyaçlarının sağlanması; hasar tespiti, yardım kaynaklarının koordinasyonu gibi konular bu aşamada gerçekleştirilir. 

Afete hazırlık (İng. disaster preparedness); afetlere zamanında, hızlı ve etkili olarak müdahale edebilmek için afet öncesinde yapılması gereken planlama, eğitim, tatbikat, erken uyarı sistemlerinin kurulması, acil yardım malzeme stokları, halkın bilgilendirilmesi ve bilinçlendirilmesi gibi faaliyetlerin sürekli ve sürdürülebilir olarak yürütüldüğü süreçtir.

Türkiye Afet Müdahale Planının (TAMP) amacı; afet ve acil durumlara ilişkin müdahale çalışmalarında görev alacak hizmet grupları ve koordinasyon birimlerine ait rolleri ve sorumlulukları tanımlamak, afet öncesi, sırası ve sonrasındaki müdahale planlamasının temel prensiplerini belirlemektir. 

TAMP’ının hedefleri; 

• Hayat kurtarmak, 

• Kesintiye uğrayan hayatı ve faaliyetleri en kısa sürede normale döndürmek, 

• Müdahale çalışmalarını hızlı ve planlı bir şekilde gerçekleştirmek, 

• Halk sağlığını korumak ve sürdürmek, 

• Mülkiyet, çevre ve kültürel mirası korumak, 

• Ekonomik ve sosyal kayıpları azaltmak, 

• İkincil afetleri önlemek ya da etkilerini azaltmak, 

• Kaynakların etkin kullanımını sağlamaktır. 

Yerel/bölgesel düzeyde tatbikat uygulamalarıyla; 

• Yerel/bölgesel düzeyde hazırlık ve müdahale kapasitesinin arttırılmasını sağlamak, 

• Yerinden müdahale kapasitesinin geliştirilmesini sağlamak hedeflenmektedir. 

Kurumsal düzeyde tatbikat uygulamalarıyla;kurumların hazırlık ve müdahale kapasitesinin arttırılmasını sağlamak hedeflenmektedir. 

Ülkemizde kurum kuruluş ölçeğinde ve mevzuat gereğince gerçekleştirilen tatbikatlardan bazıları aşağıdaki gibidir: 

• Yangın tatbikatı
• Bina tahliye tatbikatı
• Deprem tatbikatı

Yangın tatbikatları ile; 

• Olası yangın olaylarının önlenmesi için gerekli koruyucu önlemlerin alınması, 

• Yangın sırasındaki doğru davranış şekli ile yangına müdahale yöntemlerinin öğrenilmesi, 

• Yangın sırasındaki söndürme ve kurtarma tekniklerinin bilinmesi ve uygulanması, 

• Kişilerin yangın güvenliği konusunda bilgilendirilmesi ve bu bilgilerin beceriye dönüştürülmesi, 

• Yangın anında kullanılacak koruyucu teçhizat ile söndürme malzeme ve cihazlarının tanınması amaçlanmaktadır. 

Deprem anında bina içerisindeyseniz; 

• Sabitlenmemiş dolap, raf, pencere vb. eşyalardan uzak durulmalıdır. 

• Balkona çıkılmamalıdır. 

• Balkonlardan ya da pencerelerden aşağıya atlanmamalıdır. 

• Kesinlikle asansör kullanılmamalıdır. 

• Telefonlar acil durum ve yangınları bildirmek dışında kullanılmamalıdır. 

• Kibrit, çakmak yakılmamalı, elektrik düğmelerine dokunulmamalıdır. 

• Tekerlekli sandalyede isek tekerlekler kilitlenerek baş ve boyun korumaya alınmalıdır. 

• Mutfak, imalathane, laboratuar gibi iş aletlerinin bulunduğu yerlerde; ocak, fırın ve bu gibi cihazlar kapatılmalı, dökülebilecek malzeme ve maddelerden uzaklaşılmalıdır. 

• Sarsıntı geçtikten sonra elektrik, gaz ve su vanalarını kapatılmalı, soba ve ısıtıcılar söndürülmelidir. 

• Diğer güvenlik önlemleri alınarak gerekli olan eşya ve malzemeler alınarak bina daha önce tespit edilen yoldan derhal terk edilip toplanma bölgesine gidilmelidir. 

• Okulda sınıfta ya da büroda ise sağlam sıra, masa altlarında veya yanında; koridorsa ise duvarın yanına hayat üçgeni oluşturacak şekilde ÇÖK-KAPAN-TUTUN hareketi ile baş ve boyun korunmalıdır. 

• Pencerelerden ve camdan yapılmış eşyalardan uzak durulmalıdır.

Deprem anında araç kullanıyorsanız; 

• Sarsıntı sırasında karayolunda seyir halindeyseniz; bulunduğunuz yer güvenli ise; yolu kapatmadan sağa yanaşıp durulmalıdır. Kontak anahtarı yerinde bırakılıp, pencereler kapalı olarak araç içerisinde beklenmelidir. Sarsıntı durduktan sonra açık alanlara gidilmelidir. Araç meskun mahallerde ya da güvenli bir yerde değilse (ağaç ya da enerji hatları veya direklerinin yanında, köprü üstünde vb.); durdurulmalı, kontak anahtarı üzerinde bırakılarak terk edilmeli ve trafikten uzak açık alanlara gidilmelidir. 

• Sarsıntı sırasında bir tünelin içinde iseniz ve çıkışa yakın değilseniz; araç durdurulup aşağıya inilmeli ve yanına yan yatarak ayaklar karına çekilip, ellerle baş ve boyun korunmalıdır. (ÇÖK-KAPAN-TUTUN) 

• Kapalı bir otoparkta iseniz; araç dışına çıkılıp, yanına yan yatarak, ellerle baş ve boyun korunmalıdır. Yukarıdan düşebilecek tavan, tünel gibi büyük kitleler aracı belki ezecek ama yok etmeyecektir. Araç içinde olduğunuz takdirde, üzerine düşen bir parça ile aracın içinde ezilebilirsiniz. 

Uluslararası tatbikat uygulamalarıyla; 

• Ülkelerin afet ve acil durum plan-program-prosedürlerinin oluşturulmasını ya da geliştirilmesini desteklemek, 

• Ülkelerin yaşanan afetlerle ilgili olarak destek almak durumunda oldukları ülkelerle işbirliği ve yardımlaşma altyapısını geliştirmek, 

• Ortaklaşa gerçekleştirilen tatbikat uygulamalarıyla tespit edilen öncelik alanlarında ülkeye özgü destek ve teknik yardım konularının belirlenmesini sağlamak, 

• Yürütülecek çalışmalarda ortak bir anlayışın benimsenmesini sağlamak, 

• Ortaklaşa tatbikat uygulamalarıyla var olan uluslararası işbirliğini geliştirmek; var olan işbirliği kapasitesinin pekiştirilmesini sağlamak, 

• Hazırlık ve müdahale kapasitesinin geliştirilmesine yönelik diğer ülke uygulamalarını gözlemleme imkanı sağlamak, 

• Yanlış uygulamaları tespit etmek ve hataları en aza indirgemek ya da tamamen yok edebilmek; doğru yöntemleri en iyi şekilde belirleyebilmek hedeflenmektedir. 

NATO Sivil Acil Durum Tatbikatları Planlama Politikası ve Ortaklık Çalışma Programı (PWP) çerçevesinde Avrupa-Atlantik Afet Müdahale Eşgüdüm Merkezi (NATO EADRCC) ve Avrupa-Atlantik Afet Tepki Birimi (EADRU) tarafından her yıl bir ülkede “Saha Sonuç Yönetimi Tatbikatları” düzenlenmektedir. 

Tatbikatların Genel Amacı 

1. Sivil Olağanüstü Hal Planlaması (CEP) Bölgesi’ndeki ülkeler arasında işbirliğini geliştirmek ve ulusal kapasitelerinin NATO Avrupa Atlantik Ortaklığı Konseyi (NATO EAPC) kapsamında geliştirilmesini sağlamak, 

2. Tatbikatın düzenleneceği ülkelerin uluslararası yardım alma ve bunu etkin bir şekilde organize etme, uluslararası yardım kurtarma ekiplerinin yönetimi noktasında kapasitesini arttırmak, 

3. Avrupa-Atlantik Afet Müdahale Eşgüdüm Merkezi (EADRCC) prosedürlerinin geliştirilmesi ve Avrupa-Atlantik Afet Tepki Birimi (EADRU) kapasiteleri ve kabiliyetlerinin KBRN (Kimyasal, Biyolojik, Radyolojik ve Nükleer) de dahil olmak üzere arttırılması amacıyla ülkeler arasında işbirliğini arttırmak, 

4. Komşu ülkeler arasında sınır geçiş prosedürlerini uygulamak ve işbirliğini arttırmak, 

5. Uluslararası organizasyonlar arasında işbirliğini ve koordinasyonu arttırmak, 

6. Kentsel arama-kurtarmada INSARAG rehberinin pratiğini yapmak.

Tatbikatlar genellikle Eylül ayı içinde gerçekleştirilmektedir. 

NATO ülkelerinin ve ortaklık ülkelerinin krizlerin, çatışmaların ve afetlerin sonuçlarının üstesinden gelebilmesi ve bu konuda yapılan hazırlıkların yardımlaşa yürütülmesi için NATO kapsamında kurulmuş bir oluşumdur. Bu oluşumun: 

• Sivil Halkın ve kritik altyapının Kimyasal, Biyolojik ve Radyolojik Ajanlarla Yapılacak Saldırılara Karşı Korunması ve bu konuda üye ülke ulusal makamlarının desteklenmesi, 

• Kriz, afet ve/veya saldırı durumlarında kritik alt yapının korunması, 

• Sivil halkın korunması ve insani yardım, 

• NATO genelinde, müşterek savunma ya da kriz mukabele harekatlarına sivil hazırlıkların sağlanması sorumlulukları bulunmaktadır. 

Akdeniz Diyaloğu Ülkeleri (MD/Mediterranean Dialogue): Cezayir, Mısır, Ürdün, İsrail, Fas, Tunus, Moritanya.

Modül saha tatbikatlarının amacı ise müdahale ekiplerinin ve ekipmanlarının kendi kendine yetebilirlik, ortaklaşa çalışma, koordinasyon ve prosedürler ile özellikli (spesifik) müdahale kapasitesini test etmek için imkan sağlamaktır. 

AFAD RED (Hızlı Deprem Hasar ve Kayıp Tahmini Sistemi/Rapid Earthquake Damage and Loss Estimation System) yazılımı, hasar yapıcı bir depremden hemen sonra deprem bölgesinde olması muhtemel yapısal hasarı ve can kaybını bölgeden henüz bilgiler gelmeye başlamadan tahmini olarak hesaplayan bir sistemdir. 

Bütünleşik afet yönetiminin tüm aşamalarının elektronik ortamda takip edilip, yönetebileceği coğrafi bilgi sistemi tabanlı bir karar destek sistemidir. 

Proje ile yedekli, güvenli ve kesintisiz sistem altyapısı üzerine inşa edilmiş olup; 

• Coğrafi bilgi sistemleri ve ortak harekat resmi tabanlı, 

• İlgili kurum ve kuruluşlarla entegre veri tabanına sahip, 

• Afet yönetiminde görevi olan tüm paydaşlarca ulaşılabilir, 

• Etkin kaynak yönetimi yapabilen, 

• Merkezi komuta kontrol yapısına sahip, 

• Durumsal farkındalığı destekleyen, 

• Erken uyarı ve tahmin yapabilen, 

• Modelleme ve simülasyon yapabilen, 

• Karar destek mekanizmalarına sahip bir sistemin oluşturulması hedeflenmiştir. 

Türkiye Afrika-Avrupa-Orta Doğu bölgesi grubundadır. 

Birleşmiş Milletler INSARAG (Uluslararası Arama Kurtarma Tavsiye Grubu) 2017 yılı bölgesel lideri AFAD olmuştur. Türkiye’nin dönem başkanlığı ile AFAD; Afrika, Avrupa ve Ortadoğu’da yaşanabilecek afetlerde, afet eğitimlerinde ve uluslararası saha tatbikatlarında liderlik görevini yürütecek ve aynı zamanda, arama ve kurtarma alanında yeterli kapasiteye ulaşamamış pek çok ülkeye de tecrübe aktarımında bulunacaktır.