AFET SENARYOSU VE TATBİKATLAR - Deneme Sınavı - 27

Ülkemizde bu şiddet cetvellerinden Medvedev-Sponhever-Karnik (MSK) tarafından 1964 yılında hazırlanmış 12 dereceli MSK şiddet cetveli kullanılmaktadır.

Ankara ve Ankara iline bağlı ilçelerde senaryo deprem sonucunda oluşabilecek • Yol, • Köprü, • İçme Suyu ve Atıksu Şebekeleri, • Elektrik Şebekesi, • Kanalizasyon, • Doğal Gaz, gibi hasarların da bu konular için geliştirilen formüller veya oranlar kullanarak tahmin edilmesi gerekir.

Ankara ve ilçelerini etkileyebilecek büyük bir depremde (Senaryo depremi) kuvvetli yer hareketinden kaynaklanacak sarsıntılara ilave olarak; • Heyelan, • Zemin Göçmeleri, • Sıvılaşmalar, • Yangın, • Su Basması, • Tehlikeli Madde Sızıntıları,

Örnek deprem senaryosu çalışmalarının tamamının eksiksiz bir şekilde yapılması gerekli bütçenin ayrılmaması, konuya vakıf personelin yeterli olmaması, istenilen düzey ve kalitede veri ve bilgilere ulaşılamaması, konunun ne kadar önemli olduğunun yöneticiler tarafından kabul edilmemesi gibi nedenlere bağlı olarak her zaman mümkün olamamaktadır.

Senaryo depremin büyüklüğüne ve derinliğine; fayın uzunluğuna, geçmişte yaratmış olduğu depremlere ve günümüzdeki deprem aktivitesi gibi kriterler göz önüne alınarak karar verilmiştir.

Daha detay bir deprem senaryosu çalışması yapabilmek için aşağıda belirtilen harita, rapor ve yayınlara ihtiyaç vardır.
• Sayısal Jeoloji Haritaları (1/25.000 ve/veya 1/5.000 ölçekli)
• Sayısal Topoğrafik haritaları (1/25.000 ölçekli ve/veya 1/5.000 ölçekli)
• Sayısal Şehir Plan Haritaları, Mahalle sınırları
• Mevcut Yapı stoğu hakkında bilgiler (Mümkünse harita üzerinde)
• Mevcut altyapı şebekeleri (Su, elektrik, doğalgaz, kanalizasyon, petrol, iletişim) ve ulaşım sistemlerinin harita üzerindeki yerleri
• Hastane, okul, itfaiye, emniyet, fabrika, baraj vb. gibi önemli yapıların sayıları ve harita üzerinde yerleri ve bu yapıların depreme karşı dayanımları
• Köprülerin yerleri, havaalanları ve depreme karşı dayanımları
• Yangın çıkma ihtimali yüksek olan yerler
• İlgili bölgede daha önceden yapılmış deprem senaryoları, jeolojik ve jeofizik raporlar ve bunun gibi bilgiler içeren diğer yayınlar.
• Sondaj verileri, Jeolojik Raporlar ve Haritalar
• İlgili il ile ilgili bulabildiğimiz her türlü harita (Karayolları haritası, Köy hizmetleri haritası gibi).
• Okul, hastane sayısı

Deprem Tehlikesinin Belirlenmesi

Deprem Senaryosu İçin Yapılması Gereken Temel Çalışmalar

Depremin şiddeti, depremlerin gözlenen etkileri sonucunda ve uzun yılların vermiş olduğu deneyimlere dayanılarak hazırlanmış olan şiddet cetvellerine göre belirlenmektedir. Dünyada kullanılan birçok şiddet cetvelleri vardır. Ülkemizde bu şiddet cetvellerinden Medvedev-Sponhever-Karnik (MSK) tarafından 1964 yılında hazırlanmış 12 dereceli MSK şiddet cetveli kullanılmaktadır. Şiddet cetvellerinde
şiddetin derecesi Romen rakamı ile gösterilmektedir.

I = 0.34 + 1.54 M – 1.24 LnR
Burada;
I : MSK ölçeğinde yapı yerindeki ortalama şiddet.
M : Yüzey dalgası magnitüdü
R : Faya en yakın uzaklık (km. cinsinden) karşılamaktadır.

Kerpiç yapılarda V şiddetinde Hasarsız kabul edilme düzeyi %70'dir.

Herhangi bir yer veya bölgedeki deprem tehlikesinin doğru olarak saptanabilmesi için;
1. Bu yer veya bölgenin yakın veya uzağında bulunan deprem kaynak zonlarının (diri fay ve/veya diri fay zonları),
2. Bu kaynaklarda oluşan veya oluşabilecek olan depremlerin mekanizmalarının,
3. Bu kaynaklarda oluşacak olan değişik büyüklüklerdeki depremlerin oluş olasılıklarının,
4. Kaynaktan yayılan sismik dalgaların ilgilenilen yer veya bölgeye gelene kadar kat ettikleri yol boyunca uğrayacakları azalım veya değişim özelliklerinin,
5. Yer veya bölgedeki topoğrafik ve jeolojik yapı ile yerel zemin özelliklerinin genel sismik dalgalar üzerindeki etkilerinin, iyi bilinmesi veya tahmin edilmesi gerekmektedir.

Depremsellik ve mikrobölgelendirme çalışmaları: Kenti etkilemiş tarihi depremlerin ve yaratmış olduğu hasarların incelenmesi, senaryo depremi kaynak parametrelerinin belirlenmesi, yöresel eşşiddet haritalarına ve şiddet azalım ilişkilerine dayalı olarak taban kayasında beklenen deprem şiddet (MSK) haritalarının elde edilmesi, geçmiş deprem hasar dağılımlarına, yerel zemin ve topoğrafik şartlara bağlı olarak şiddet büyütmeleri dağılımın belirlenmesi ve zemin sıvılaşma ve göçmesi ve heyelan ihtimali olan bölgelerin tespitidir.

İzleme, tatbikat sırasında sergilenen işlerle ilgili çıktı, etki ve tepkilerin gözlemlenebildiği ve tatbikat süresi boyunca da sürekliliği olan bir süreçtir. İzleme, sayesinde değerlendirme için gerekli olan göstergelere/verilere ait durum bilgileri tespit edilir. Doğru cevap B şıkkıdır.

Tatbikat değerlendirmenin amacı; kritik görevlerdeki performansların değerlendirilmesi, karşılaşılabilecek güçlükleri görme/tanıma ve iyileştirme için gereken alanları belirleme, hazırlıklı olmayı iyileştirme olarak sıralanabilir. Bir acil durum yönetim sisteminin etkili olması için personelin, planların, yönetmeliklerin, imkanların ve ekipmanın düzenli aralıklarla sınanması (test edilmesi) çok önemlidir. Ancak tatbikatlar, acil durum yönetim birimlerinin başarı ya da eksiklerini belirleyen yapılandırılmış bir değerlendirmeye tabi tutulmazsa yapıcı olmazlar.

Doğru cevap C şıkkıdır.

Tatbikat izleme ve değerlendirme aşamasında sıklıkla karşılaşılan sorunlar aşağıdaki gibidir:

1. Tatbikat izleme ve değerlendirme sürecinde en çok karşılaşılan sorunlardan birisi gerçekçi izleme ve değerlendirmenin yapılmamasıdır.
2. Tatbikatta görev alan katılımcılar, yeteri kadar istekli değillerse çoğu kez tatbikat asıl amacının dışında sadece bir gösteri özelliği taşıyan ve yönetici konumdakiler için sergilenen bir tiyatro olarak kalabilir. Dolayısıyla da tatbikattan beklenen ve amaca uygun olarak gerçekleştirilmesi gereken göstergeler, ikna etmek amacıyla baştan savma ve yanlış veriler üzerine şekillenebilmektedir.
3. Değerlendirme yapan kişi/kişiler alana inmeden, uzaktan masa başında, gerçekçi olmayan değerlendirme yapabilirler.
4. Gerçekçi ve amaca uygun izleme ve değerlendirme yapılsa bile elde edilen sonuçlar dikkate alınmayabilir.
5. Tatbikat sırasında ortaya çıkan hatalar, sorunlar izleme ve değerlendirme aşamasında gizlenebilir.

Doğru cevap A şıkkıdır.

Değerlendirme ekibinde yer alacak olan kişiler için beklenen beceri ve kişisel özellikler aşağıdaki gibi sıralanabilir:

Beceriler
• Değerlendirme konusunda teknik uzmanlık
• Plana aşina olma
• Yazılı ve sözlü iletişim becerileri
• Organizasyon becerileri
• Olaylar ve amaçlar arasındaki ilişkiyi görme becerisi

Doğru cevap A şıkkıdır.

Değerlendirme ekibinde yer alacak olan kişiler için beklenen kişisel özellikler:

• İnsani ilişkiler, duyarlılık
• Tarafsız olma
• Kendi kendini yönlendirebilme
• Değişen durumlara hızlı uyum sağlama
• Yardıma istekli olma
• Dürüstlük ve güvenilirlik: Olayları doğru bir şekilde rapor edip, bilgileri gizli tutma

Doğru cevap D şıkkıdır.

Rapor, etkin bir iletişim, denetleme ve bilgi sunma aracı olarak kullanılmaktadır. Raporlar genel olarak, yönetimde karar vermek, uzmanlardan ve danışmanlardan bilgi ve görüş almak, alt birimlerin çalışma ve faaliyetlerini izlemek ve kontrol etmek, yapılan uygulamaları ve çalışmaları ölçmek ve değerlendirmek, iş görenleri denetlemek amacıyla sık kullanılan bir yönetim aracıdır.

Doğru cevap B şıkkıdır.

Başarılı bir raporlama için göz önüne alınması gereken hususlar aşağıdaki gibi sıralanabilir:
• Tatbikat ile ilgili alan uzmanı olmak,
• Tatbikat amaç ve hedeflerini iyi kavramış olmak,
• Değerlendirme verilerini iyi analiz etmek,
• Elde edilen değerlendirme çıktılarını etkili ve doyurucu nitelikte hazırlamak,
• Objektif davranmak,
• Raporları bilimsel ölçüler içinde hazırlamak,
• Raporlarda ileri sürülen olumlu ya da olumsuz görüşleri kesin deliller ile somut bir biçimde açıklamak,
• Raporları belli bir plân dahilinde hazırlamak ve varılan yargıyı açıkça belirtmek,
• Gereksiz ayrıntılara girmeden amaçlar ve hedefler doğrultusunda raporu sınırlandırmak,
• Açık ve net bir ifade kullanmak, yanlış anlaşılmaya meydan vermemek.

Doğru cevap C şıkkıdır.