AFET RİSK AZALTMA POLİTİKALARI

Sosyal faaliyet yetersizliği

Ulusal güvenlik

Savaşlar

Neorealist düşünce

Askeri güvenlik

Bireysel güvenlik

Demografik açıdan kentleşme

BM verilerine göre dünya nüfusunun yaklaşık % 55'i kentlerde yaşamaktadır.

Klasik güvenlik riskleri

Bağlamsal risk faktörleri

Bireyin, kendini güvende hissetmesi, topluma uyum sağlamasını ve toplum içerisinde çeşitli roller üstlenmesini sağlar. Toplumun kendini güvende hissetmesi ise toplumun devlet ile olan ilişkilerinin zeminini oluşturur (Aydoğan ve Aydın, 2011: 27). Bu nedenledir ki bireyler ve toplumlar varlıklarını devam ettirebilmek için öncelikle çevrelerinde tehdit olarak algıladıkları olaylara karşı kendilerini ve yakın çevrelerini koruma içgüdüsündedirler. Bu bilgiler ışığında sorunun doğru cevabı “kişinin toplum içerisinde çeşitli roller üstlenmesi” seçeneğidir.

1970’li yıllarla birlikte realist kuramın güvenlik perspektifine alternatif üreten kuramsal çalışmalar ortaya çıkmaya başlamış, bu yaklaşımlar yeni güvenlik anlayışına uygun teorik altyapıyı oluşturmuştur (Sandıklı ve Emeklier, 2011: 26). Uluslararası ilişkilerin neorealist yaklaşımı çerçevesinde insani güvenlik yaklaşımının öncü çalışmalarından birisi 1980’li yılların başında Buzan tarafından geliştirilmiştir. Buzan (1991: 4), 1973’te yaşanan petrol krizinin ardından güvenlik ile ilgili askerî kökenli yaklaşımların yanı sıra, ekonomiye ve çevreye yönelik endişelerin yeni bir güvenlik anlayışına zemin hazırladığını belirtmiştir. Bu düşünce temelinde şekillenen çalışmalar iki kutuplu dünyanın ortadan kalkması ile birlikte hız kazanmıştır. Soğuk Savaş’ın sona ermesi ile beraber iki kutuplu sistemin ürettiği tehdit ortadan kalkmış, tehditteki değişime bağlı olarak güvenlik anlayışı da değişime uğramıştır. Bu bilgiler ışığında sorunun doğru cevabı “ekonomiye ve çevreye yönelik endişelerin de güvenlik anlayışına zemin hazırlaması” seçeneğidir.

Geleneksel güvenlik yaklaşımı; devlet merkezli, ulusal güvenlik endeksli, güç özellikle de askerî güç eksenli bir bakış açısı ile şekillenmiş ve Soğuk Savaş yıllarının güvenlik paradigması olarak literatürdeki yerini almıştır (Sandıklı ve Emeklier, 2011: 22). Soğuk Savaş Dönemi’nin klasik güvenlik anlayışında ulusal güvenliğin yanı sıra, uluslararası güvenlik konusu da ön planda olmuştur (Aydoğan ve Aydın, 2011: 28). Bu dönemin güvenlik ortamı; devleti merkeze alan iki kutuplu bir dünya düzeni şeklinde ortaya çıkmış, dış tehdide dayalı ulusal savunma anlayışı ise uluslararası tehlikeyi caydırma (Aydoğan ve Aydın, 2011: 32) olarak belirginlik kazanmıştır. Bu yaklaşım doğrultusunda, dış tehditlere yönelik savunma kabiliyetlerinin geliştirilmesi düşüncesini merkeze alan bir anlayış ile hazırlıklar ağırlıklı olarak askerî düzeyde yürütülmüştür. Bunlardan dolayı sorunun doğru cevabı “ulusal güvenliğin yanı sıra, uluslararası güvenlik konusunun da ön planda olması” seçeneğidir. Diğer seçenekler Soğuk Savaş sonrası güvenlik anlayışı ile ilgili öğeleri ortaya koymuştur.

Demografik açıdan kentleşme; temelinde kırsal alanlardan kente yönelik göçler neticesinde ortaya çıkan nüfus yoğunluğunu ifade etmektedir. Bundan dolayı sorunun doğru cevabı “C” seçeneğidir.

Teorik olarak güvenli bir kent için bütün güvenlik risk ve tehditlerinin tespit edilebilmesi ve katlanılabilir limitler içerisinde kontrol altına alınması mümkündür. Ancak gerçek yaşamda özellikle kalabalık kentlerde sürecin yönetimi o kadar da kolay bir durum değildir. Yüksek sayıda nüfus, kültürel bölünmüşlük, yoksulluk, yoksunluk, işsizlik, olumsuz sağlık koşulları vb. koşulların varlığı ile düzensiz göçler, organize suçlar, terörizm vb. unsurlar süreç yönetimini zorlaştıran faktörlerden bazılarıdır. Kentsel güvenlik risklerini beş başlık altında incelemek mümkündür. Bunlar: Klasik güvenlik riskleri (Adi suçlar, organize suçlar, terör vb.); Demografik riskler (Nüfus artışı, kontrolsüz göç vb.); Ekonomik riskler (Enerji tesisleri, kritik alt yapı, bilgi ve iletişim kanalları); Toplumsal riskler (kentin sosyokültürel yapısı, yoksulluk, yoksunluk vb.); Diğer riskler (zayıf kent planlaması). Bunlardan dolayı sorunun doğru cevabı “kritik alt yapı” seçeneğidir.

Soğuk Savaş sonrası dönemde uluslararası or­tamlarda sıklıkla kullanılmaya başlanan risk kav­ramı; 1990’lı yıllardan itibaren Birleşmiş Milletler (BM) öncülüğünde dünya genelinde yaygınlaşma­ya başlamıştır. BM’nin risk yönetimi yaklaşımının temelini risk azaltma anlayışı oluşturmaktadır. Risk azaltma faaliyetleri afet temelli olarak yürü­tülmekte ve temel dayanağını BM Dünya Afet Risklerinin Azaltılması Konferansı’nda alınan ka­rarlar doğrultusunda geliştirilen Hyogo ve Sendai Çerçevesi’nden almaktadır. Sendai Çerçevesi’nin kapsamını doğal, teknoloji ve insan kaynaklı afetler oluşturmaktadır. Bu bilgiler ışığında sorunun doğru cevabı “risk azaltma anlayışı” seçeneğidir.

BM Güvenlik Yönetimi Sistemi Güvenlik Risk Yönetimi (SRM) mode­li; esasen BM’nin operasyonlarını, personelini ve varlıklarını etkileyebilecek güvenlik tehditlerinin analizini sağlayan analitik bir yönetim aracıdır. An­cak güvenlik risklerinin yönetimi konusuna genel bir bakış açısı sağlaması açısından ülkeler için yol gösterici bir modeldir. Güvenlik Risk Yönetimi Modeli’ne göre güvenlik risklerinin yö­netimi süreci hazırlık ve icra olmak üzere iki aşa­madan oluşur (UNWFP, 2018). İcra aşaması; karar verme, uygulama ile gözden geçirme ve güncelleme alt aşamalarından oluşur. Bundan dolayı sorunun doğru cevabı “güncelleme” seçeneğidir.

Soğuk Savaş’ın ardından güvenliğe yönelik teh­ditlerin değişmesi ve çeşitlenmesi uluslararası gü­venliğin kapsamında da değişime neden olmuştur (Kanat vd. 2016: 579). Küreselleşme olgusunun gelişmesi de klasik güvenlik anlayışının değişimin­de etkili olmuştur. 21. yüzyılın küresel sisteminin ortaya çıkardığı yeni güvenlik anlayışında güvenlik salt devlet tekelinde irdelenen bir olgu olmaktan çıkmaya başlamıştır. Güvenliğin tehdit ile birlikte tanımlanan bir kavram olması nedeniyle tehditle­rin değişmesi ile birlikte tehditlere karşı alınacak önlemlerin de değişmesi ihtiyacı ortaya çıkmıştır (Kanat vd. 2016: 579). Bu bilgiler ışığında sorunun doğru cevabı “küreselleşme” seçeneğidir.

1996 Yılından itibaren Türk hukuk mevzuatına dâhil edilen kriz kavramı Başbakanlık Kriz Yöne­tim Merkezi Yönetmeliği’nde “kriz hâli” şeklinde tanımlanmıştır. Sorunun doğru cevabı “C” seçeneğidir.

2017 yılında, güvenlik kaynaklı acil durumlara ilişkin hizmetlerin ülke düzeyinde etkin bir şekil­de gerçekleştirilebilmesi amacıyla İçişleri Bakanlığı Güvenlik ve Acil Durumlar Koordinasyon Merkezi (GAMER) Yönergesi yürürlüğe girmiştir. Sorunun doğru cevabı “B” seçeneğidir.