AFET PSİKOLOJİSİ VE SOSYOLOJİSİ

Gelir yoksulluğu açısından incelendiğinde, günde 2,50 dolar ve altında gelirle yaşamını idame ettirmek zorunda olan nüfusun toplam dünya nüfusu içindeki payı yüzde 50’yi aşmaktadır.

1999 yılında yaşanan Marmara Depreminin toplam ekonomik zararı yaklaşık

11,5 - 16,7 milyar dolar düzeyindedir.

Tüketim tercihlerinin ve önceliklerinin değişmesi afetlerin toplumsal etkilerinden biridir.

Üretim alanlarını tahrip etmesi afetlerin ekonomik etkilerinden biridir.

Durkheim’ın ‘Organik Dayanışmalı-Mekanik Dayanışmalı’ toplum sınıflandırması bu konudaki en temel örneği oluşturmaktadır.

Kırılganlık göstergeleri temelde ekonomik etkinlik, ekonomik meşruiyet ve sosyal etkinlik olmak üzere üçlü bir sınıflandırma ile ele alınmaktadır.

Yoksulluk ekonomik etkinlik altında yer alır.

2015 yılı İnsani Gelişme Raporu’nda da belirtildiği gibi doğal afetler (iklim değişiklikleri ve endüstriyel kazalarla birlikte) özellikle kadınlar, engelliler, göçmenler, azınlıklar, çocuklar, yaşlılar ve gençler için önemli düzeyde kırılganlık oluşturmaktadır.

Afetlerden etkilenme oranı, afete maruz kalan ülkelerin fiziki ve beşerî altyapısına, afetle yaşama kültürüne, hazırlık düzeyine ve ilgili pek çok faktöre bağlı olarak değişkenlik göstermektedir. Ülkelerin gelişmişlik düzeyleri ile kırılganlık düzeyleri arasında ters yönlü bir ilişki vardır. Örneğin afetlere karşı en kırılgan ülkeler sıralamasında, ilk beşte Madagaskar, Orta Afrika Cumhuriyeti, Mozambik, Burundi ve Liberya yer almaktadır. Doğru yanıt C'dir.

Doğal afetler, iklim değişikliği ve endüstriyel kazaların ortaya çıkarttığı kırılganlıklar, özellikle kadınlar, çocuklar, yaşlılar, engelliler, eski hükümlüler ve göçmenler gibi toplumun içinde yer alan özel olarak korunması gereken (dezavantajlı) grupların oransal büyüklüğüne bağlı olarak değişmektedir. a, b,c ve e şıklarında yer alan önlemler iktisadi önlemlerdir. Doğru yanıt D'dir.

Çok boyutlu yoksul ve neredeyse çok boyutlu yoksul olarak kabul edilen nüfus, toplam dünya nüfusunun yaklaşık olarak yüzde 45’ine karşılık gelmektedir. Doğru yanıt D'dir.

Çin, 2016 yılında en fazla afetin yaşandığı ülkedir. Çin’i sırasıyla 20 afet ile ABD ve 17 afetle Hindistan izlemektedir. Afet sonucunda yaşam kaybı sıralaması açısından bakıldığında ise bu sıra değişmekte, ABD dokuzuncu sıraya düşmektedir. Bu sonuç afetlerin etkileri ile gelişmişlik düzeyi arasındaki ilişkiye işaret etmektedir. Afetlere karşı en kırılgan ülkeler, afetlere karşı baş etme eksikliği bulunan ülkeler, afetlere karşı en zarar görebilir ülkeler, afetlere karşı uyum gösterme kapasitesi en düşük olan ülkeler ve nihayet afetlere karşı en yüksek risk taşıyan ülkeler sıralamasında ilk 15 ülke arasında herhangi bir gelişmiş ülkenin bulunmadığı görülmektedir. Buna karşın dünyada afetlere en fazla maruz kalan ülke sıralamasında ilk 15 ülke arasında, Japonya dördüncü, Hollanda on ikinci sırada yer almaktadır. Doğru yanıt B'dir.

2011 yılında yaşanan Büyük Doğu Japonya Depremi, ülkenin yakın tarihli en önemli tecrübesini oluşturmaktadır. Bu deprem ve ardından oluşan büyük deprem dalgası (tsunami) sonucunda 15 binden fazla insan yaşamını yitirmiş, üç bine yakın insan kaybolmuş ve Fukushima eyaletinde bulunan nükleer elektrik santralinde büyük tahribat yaşanmıştır. Ancak ülke genelindeki afet kültürüne yönelik davranış biçimi, diğerkam (özgecil-hayırsever) davranış biçimdeki artış ve
afet riski azaltma yaklaşıma yönelik olarak geliştirilen ve uygulanan stratejiler normal yaşama dönüşün çok hızlı bir biçimde geçekleşmesini sağlamıştır. Doğru yanıt A'dır.

Afetlerin ve benzer şekilde salgın hastalıklar, şiddet, iklim değişikliğinin etkileri dolaylı olarak iktisadi yaşam üzerinde görülmekte, üretim faaliyetlerinden ticari işlemlere ve finansal hizmetlerden uluslararası rekabete kadar çok yönlü olarak ulusal ekonomiye yansımaktadır. Afetlerin ortaya koyduğu iktisadi etkiler, emek ve beşerî sermaye kaybı (veya göçü), üretim (iktisadi faaliyet) alanlarını tahrip etmesi ve satış-pazarlama ve dağıtım akışını sekteye uğratması olarak sayılabilir.

Afetlerin ortaya koyduğu toplumsal etkiler, ölüm korkusu esaslı olarak toplumun psikolojisinin bozulması, yaşam koşullarını muhafaza edebilmek amacıyla göç, tüketim tercihlerinin ve önceliklerin değişmesi ve iş gücünün yaşam kalitesinin düşmesi veya yok olması olarak sayılabilir. Doğru yanıt A'dır.

Toplumlar, yaşadıkları coğrafyaya bağlı olarak karşı karşıya oldukları afet riskleri ile birlikte yaşamak ve bu yönde alınacak tedbirlerle toplumsal kırılganlıkları en aza indirgemek durumundadır. Bu aşamada toplumların gelişmişlik düzeyleri, toplumsal farkındalık düzeyleri, kamu otoritelerinin politik ve idari önlemleri, sivil toplum kuruluşlarının varlığı ve etkinliği gibi pek çok konu süreç açısından belirleyici hâle gelmektedir. Doğru yanıt C'dir.

Beck sosyal riskin sanayi toplumunun bir parçası olarak önem kazandığının altını çizerek ‘risk toplumu’ kavramı üzerine
odaklanmaktadır. Bu tanımdan hareketle, risk toplumunu, afetlere karşı hazırlık ve farkındalık ile ilişkilendirerek fiziki ve iktisadi olarak gelişmiş toplumların dayanıklılığı açısından ele almak mümkündür. Doğru yanıt D'dir.

Kırılgan grupların belirlenmesinde malnütrisyon (yetersiz beslenme), okula geç kayıt, sınıf tekrarı, işsizlik, yoksulluk sınırının altında gelir, emeklilik hakkı, sağlık sigortası kapsamı, evde musluk suyunun bulunması, kanalizasyon imkânlarının bulunması, afet eğilimli bir alanda yaşama gibi göstergeler izlenmektedir. Doğru yanıt C'dir.

Etkilenme oranı, afete maruz kalan ülkelerin fiziki ve beşerî altyapısına, afetle yaşama kültürüne, hazırlık düzeyine ve ilgili pek çok faktöre bağlı olarak değişkenlik göstermektedir. Ülkelerin gelişmişlik düzeyleri ile kırılganlık düzeyleri arasında ters yönlü bir ilişki vardır. Buna göre afetlere karşı en kırılgan ülkeler sıralamasında, ilk beşte Madagaskar, Orta Afrika Cumhuriyeti, Mozambik, Burundi ve Liberya yer almaktadır. Ancak Yemen, afetlere karşı baş etme eksikliği bulunan ülkeler sıralamasında ilk beşte yer alan ülkelerdendir.

Afetlere karşı baş etme eksikliği bulunan ülkeler sıralamasında ilk beşte Afganistan, Sudan, Haiti, Yemen ve Çad  yer almaktadır. Ancak Burundi, afetlere karşı en kırılgan ülkeler sıralamasında ilk beşte yer alan ülkelerdendir.