AFET PSİKOLOJİSİ VE SOSYOLOJİSİ

Kültürel olarak kadının ve erkeğin biyolojik özelliklerine dayanarak oluşturulan kadınlık ve erkeklik toplumsal cinsiyet olarak ifade edilebilir.

Bir toplumun, topluluğun ya da grubun varlığını sağlayan siyasal, ekonomik, sosyal ve kültürel unsurlar, toplumsal cinsiyetin içeriğini oluşturmada ve varlığını devam et- mesini saplamada oldukça etkilidir. Aile, akran ve okulun genel başlıkları olan formel ve formel olmayan eğitim, sosyalleşme özellikle söz konusu rollerin devam ettirme konusunda oldukça işlevseldir. Bu roller ise beraberinde tara ar arasında güç ilişkilerinin ortaya çıkmasına yol açmaktadır ve bu güç ilişkisi de taraflar arasında eşitsizliğin, güç dengesizliğinin oluşmasını beraberinde getirmektedir. Bu eşitsizliğin normal olarak kabul edilmesini sağlamada ise biraz önce ifade edildiği gibi siyasal, ekonomik, sosyal ve kültürel faktörler önemli rol oynamaktadırlar (Pincha, 2009: 6):

Serbest hareketlilik                                       Sınırlı hareketlilik

Karar verme erki                                          Karar verme erkinden yoksunluk

Siyasete katılım                                           Siyasi dışlanmışlık

Kamusal alanlara erişim                               Kamusal alanlara sınırlı erişim

Mülkiyet hakları                                           Mülkiyet haklarından yoksunluk

Esas değer                                                  Yardımcı değer

    ERKEKLER                                                        KADINLAR

Doğru cevap D seçeneğidir.

Toplumsal cinsiyet açısından bahsi geçen eşitsizlik ve güç dengesizliği, çoğunlukla kadınların aleyhine işleyen bir süreç olarak kabul edilebilir. Kadınların özellikle “stratejik ihtiyaç/gereksinim” olarak kabul edilen haklardan mahrum olmasını sağlayan eşitsizlik, kadın ve kızların siyasal, sosyal, ekonomik ve kültürel olarak daha güçsüz yani daha kırılgan olmasını içermektedir.

Doğru cevap B seçeneğidir.

Kadınların Pratik Toplumsal ve Stratejik Toplumsal Cinsiyet İhtiyaç/ Gereksinimleri

Pratik Toplumsal Cinsiyet Gereksinimleri (PTCG’ler):

Kadınların ve erkeklerin PTCG’leri onların varolan iktidar yapısı içinde toplumsal olarak kabul edilmiş rolleridir.

Kadınların ve erkeklerin PTCG’lerini karşılamaya yönelik politika ve programlar onların ve ailelerinin tıbbi hizmet, gıda, su, çocuk bakımı, geçim fırsatları yaratmak gibi gerekli yaşam koşullarının sağlanmasına odaklanma eğilimindedir.

Bu tür politika ve programlar toplumsal cinsiyet eşitsizlikleri ile doğrudan mücadeleyi içermez.

"Kadınların STCG’leri onların toplum içinde erkekeleri göre ikincil/aşağı pozisyonlarından kaynaklanır." ise  Stratejik Toplumsal Cinsiyet Gereksinimleri (STCG’ler) kapsamındadır.

Doğru cevap D seçeneğidir.

Sosyal sermaye, diğerleri ile ilişki kurabilme, kişileri örgütleyebilme yeteneğini kapsayan bir kavramdır ve bu yetenek özellik, kadının toplumsal cinsiyet rolleri ile organik ilişki içinde bulunmaktadır.

Afet sonrasında kadın ve kızların sıklıkla karşılaştıkları olumsuz durumlara insan kaçakçılığı, şiddet, tecavüz, ensest ve bunun neticesindeki istenilmeyen hamilelik, cinsel hastalıklar, psikolojik travmalar örnek olarak verilebilir.

Doğru cevap E seçeneğidir.

Afetin yarattığı kaos ortamında kadın ve kızların, erkeklere nazaran daha kırılgan olmasının arkasında yatan nedenleri Ariyabandu and Wickramasinghe (2004) şu şekilde sıralamaktadır:

Sosyal hareketlilik açısından sınırlılıklar, bunun yanı sıra sosyal ve kültürel olarak kadınların erkeklere bağımlı olması durumu,

Uyarı bilgilerine ulaşmada ve bu uyarılara tepki verme (afet anında yapılması gereken davranışlar) konusunda sınırlılıklarının ve zayı ıklarının olması durumu,

Cinsel istismara, hane içi ve dışı şiddete yüksek oranda maruz kalma riski,

Çocuk doğurma ve büyütme ile ilgili faktörler,

Okuma yazma ve okullaşma seviyesinin oranının düşük olması ve

Aile içindeki tüm kesimlerin (çocuk, yaşlı, hasta, engelli, genç gibi) bakımından sorumlu olması.

Doğru cevap B seçeneğidir.

Geleneksel cinsiyet rollerinden biri olan annelik rolünü içselleştirmiş olmak, diğer bir deyişle anneliğin gereklerini yerine getirmeye çalışmak ya da yerine getirememek kadının psikolojik sağlığına olumsuz yansımaktadır. Bu durumu Bourdieu (1980)un sembolik şiddet kavramı ile açıklamak mümkün olabilmektedir.

Doğru cevap D seçeneğidir.

Uyku bozuklukları fiziksel etkiler arasında yer alırken, 

Endişe, korku, utanma, kabus görme, aşağılanma, inanç kaybı, halsizlik, uyuşukluk ve isteksizlik, inkar, öfke, alınganlık gibi durumlar ise duygusal etkilerdendir.

Damgalanma ise sosyo-ekonomik etkiler arasında yer almaktadır.

Doğru cevap E seçeneğidir.

Afetlerin erkek ve erkek çocukları açısından bakıldığında şu ana kadar bahsedilen olumsuz etkiler özetlenecek olursa şu şekilde sıralama yapmak mümkündür:

Afetler, erkek ve erkek çocukları hegemonik erkeklik olarak ifade edilen ve toplumda kabul gören erkeklik anlayışına göre davranmaya zorlamaktadır.

Geleneksel cinsiyet rolleri açısından bakıldığında erkeklere yüklenen hane dışı sorumluluklardan biri olan ekonomik kaynak sağlama görevi acil durumlarda sekteye uğramaktadır.

Öz saygı ve statü kaybı stresi ile başa çıkmak için yardım alma davranışı erkeklerde kadınlara nazaran oldukça düşüktür.

Doğru cevap E seçeneğidir.

1995 yılındaki Pekin Deklarasyonu ve Eylem Platformu olduğunu ifade etmektedirler.

1995 yılındaki Pekin Deklarasyonu ve Eylem Platformu olduğunu ifade etmektedirler. Bu deklarasyona göre, doğal afetlerin kadınlar üzerindeki etkilerinin varlığı kabul edilmiş ve bu etkilere yönelik olarak ulusal ve uluslararası girişimlerin önemine dikkat çekilmiştir.

Sosyal sermaye, diğerleri ile ilişki kurabilme, kişileri örgütleyebilme yeteneğini kapsayan bir kavramdır

Enarson (2009), riskin insan yaşamının önemli bir parçası olduğunu belirtirken, risk ile karşı karşıya gelme durumundan insanların temel eğiliminin hayatta kalmaya çalışmak olduğunu ifade etmektedir.

Horschild “duygular sosyolojisinde” modern dünyada irrasyonel olarak nitelendirilen duyguların rasyonel bir şekilde yönetildiğini ifade etmektedir.

kadınlar sorunlar kaşısında çözüm yolları bulma ya da olanları dikkate alma konusunda erkeklere kıyasla daha hassas davranmaktadırlar. Bu durum, geleneksel rolleri çerçevesinde kadınların korumacı yönleri ile açıklanabilir.

Afetlerin, tehlikelerin bir anlamda afet risklerinin olumsuz etkilerini minimum düzeye düşürmek ve olumlu etkilerini (fırsatlar penceresinde olduğu gibi) mümkün olan üst seviyelere taşımak amacını taşıyan afet yönetimi, afet ve toplumsal cinsiyet tartışmalarında önemli bir yere sahiptir.

Kadınlar içerisinde bekar anneler yani hane reisi olan anneler, bekâr ya da dul kadınlar, engelli kadınlar ve yaşlı kadınlar afetlerin olumsuz etkilerine karşı daha zayıf bir konumdadırlar.

Afet, kadın ve kızlar için bir fırsat kapısını da oluşturmaktadır. Afet nedeni ile evlerin yıkılması, bir yönü ile kamusal alan ile özel alan arasındaki ayrımı ortadan kaldırabilmektedir. Bu olasılık ise, özel alan içinde olması geleneksel cinsiyet rolleri çerçevesince uygun görülen kadınların kamusal alana çıkmasına olanak sağlamaktadır.

Toplumsal Cinsiyet Güç İlişkileri

ERKEKLER

Serbest hareketlilik Karar verme erki Siyasete katılım Kamusal alanlara erişim Mülkiyet hakları Esas değer

KADINLAR

Sınırlı hareketlilik Karar verme erkinden yoksunluk Siyasi dışlanmışlık Kamusal alanlara sınırlı erişim Mülkiyet haklarından yoksunluk Yardımcı değer

Şekil 5.1 Toplumsal Cinsiyet Güç İlişkileri