AFET PSİKOLOJİSİ VE SOSYOLOJİSİ

Planlama ve hazırlık faaliyetleri, gerçekleştirilmesi gereken ve alınacak hedefler değil, sürekli süreçlerdir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Afet çalışmaları ve özelde afet sosyolojisi alanında alternatif kuramsal perspektiflerin teşvik edilmesi ve karşılaştırmalı araştırma tasarımları içinde
çeşitli nirengileme (kuramsal, gözlemsel, nitel ve nicel veriye dayalı) biçimleri bugün üzerinde durulması gereken önemli metodolojik konulara işaret etmektedir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Prince’in (1920) Halifax Limanı’nda iki geminin çarpışması faciasını (6 Aralık 1917) temel alan öncü doktora çalışmasından bu yana bu soru, sosyolojik araştırma gündemini belirleyen anahtar sorulardan birini oluşturmuştur (Drabek, 2005). Bu çalışma afet sosyolojisi alanında ilk sistematik sosyal bilim çalışması olduğu için önemlidir.

Afet sosyolojisi açısından temel epistemolojik varsayım, tüm faciaların ve afetlerin tarihsel açıdan (bir defalık tarihsel olay düzleminde) onları diğer afetlerden benzersiz kılan yönlerinin sosyal görecelilik çerçeveleri açısından bulunuyor olmakla birlikte, onları diğer afetlerle ve facialarla tarihsel bir karşılaştırmalı analiz çerçevesinde (Weberyen anlamda ideal tipsel olgu düzeyinde) benzer kılan ve söz konusu afetlerde insanların afetler karşısında gösterdikleri örüntüleşmiş davranış kalıplarının tespit edilebileceği sayıltısına dayanmaktadır.

Afet sosyolojisi alanındaki söz konusu çalışmaların bu anlamda, bireylerden başlayarak, en mikro sosyal etkileşim ve bu etkileşimlere yüklenen anlamlar düzeyinden başlayarak, mezo (orta) ve makro seviyelere kadar ilerleyen bir ilişkisel bütünlük içinde ele alınması gerekliliği yolundaki bir eğilime işaret ediyor oldukları söylenebilir.

Makro düzey : Sosyal düzenin tüm yapılarını

Mikro düzey : Yakın çevre ile etkileşimi ifade etmektedir. Soru kökünde mezo düzey kapsamı verilmiştir.

Özellikle Drabek ve Hoetmer (1991) tarafından hazırlanan metin bu konuda önemli bir belge niteliğindedir. Söz konusu öneriler arasında şunlar bulunmaktadır:

Afet sosyologlarının afet çalışmaları alanındaki bir diğer önemli katkısı acil durum yönetiminden sorumlu birimlere yönelik öneriler geliştirmiş olmalarıdır. Özellikle Drabek ve Hoetmer (1991) tarafından hazırlanan metin Tüm  tehlikeler yaklaşımı temelinde yapılandırılmıştır.

Afet sosyolojisi alanındaki genel bir eğilim olarak afet alanında çalışan sosyologların, diğer disiplinlerin teorik ve metodolojik araçlarını kendi araştırma programları ile bütünleştiren bir eğilim sergiledikleri gözlemlenmektedir. Nitekim, acil müdahale yönetimi ile ilgili ilk önemli ders kitabı (Drabek ve Hoetmer, 1991) bu türden bir eğilimi gözler önüne sermektedir. Söz konusu çalışma sosyoloji, kamu yönetimi ve diğer disiplinlerden çok çeşitli kavramların, sonuçların ve analizlerin bir araya getirilmesini yansıtmaktadır.

Afet çalışmalarının tarihçesi açısından, tipik olarak, sosyologlar “afet terimi” ile “tehlikeleri” birbirinden ayırt etme eğilimindedirler. Örneğin Drabek (2004), bu terimleri aşağıdaki biçimde tanımlamıştır. Drabek (2004:1)e göre afet; “bir topluluğun önemli ölçüde vergilendirilmeye uygun kaynakları olarak kişilerin ve/veya mülklerin ciddi bir biçimde zarar gördüğü bir olay” anlamına gelmektedir. Bunun aksine bir tehlike; “toplum veya çevreye zararı olma riski olan -olgusal- bir durumdur”.

Afet sosyolojisi alanındaki bir başka ve önemli katkı ise Dynes’in (2002, 2003) sosyal sermaye teorisidir. Dynes’in bu analizi, Nakagawa ve Shaw’ın (2004), 1995 yılında Japonya’nın Kobe kentindeki yıkıcı deprem sonrasındaki yeniden yapılanma süreci içinde gerçekleştirilen vaka çalışmaları çerçevesinde genişletilmiştir. Onların çalışmaları açık bir şekilde, topluluk tarafından yerel liderlere gösterilen yüksek güven derecesinin, afete müdahale etme ve toparlanma süreci boyunca alınacak ortak kararların kabul edilmesini kolaylaştıran en önemli faktör olduğunu göstermiştir.

Afet ve tehlike tanımları arasındaki bu söz konusu ayrımdan hareketle, birçok sosyoloğun acil durum yönetimini; “potansiyel tehlikeli durumlarda var olan belirsizliklerin en aza indirgenmesi ve kamu güvenliğinin en üst düzeye çıkartılması süreci” olarak nitelendirdiği görülmektedir.

Prince’in (1920) Halifax Limanı’nda iki geminin çarpışması faciasını (6 Aralık 1917) temel alan öncü doktora çalışmasından bu yana bu soru, sosyolojik araştırma gündemini belirleyen anahtar sorulardan birini oluşturmuştur (Drabek, 2005). Bu çalışma afet sosyolojisi alanında ilk sistematik sosyal bilim çalışması olduğu için önemlidir.

Windelband’ın bilimler sınıflamasına göre idiografik bilimler, tekil bir defalık olanı anlamaya yönelik olan bilimler olarak sınıflandırılmış ve sosyal bilimsel anlamda tarihsel tekil “olan” üzerinde yoğunlaşan bilimsel eğilim olarak dikkat çekerken, nomotetik eğilim, nomos, kural, yasa arayıcı eğilim olarak dikkat çekmektedir. Doğru cevap A'dır.

Afet sosyolojisi alanındaki söz konusu çalışmaların bu anlamda, bireylerden başlayarak, en mikro sosyal etkileşim ve bu etkileşimlere yüklenen anlamlar düzeyinden başlayarak, mezo (orta) ve makro seviyelere kadar ilerleyen bir ilişkisel bütünlük içinde ele alınması gerekliliği yolundaki bir eğilime işaret ediyor oldukları söylenebilir. Doğru cevap D'dir.

Türkiye’de afetlerin sosyolojik bir problem olarak ele alınmasının tarihi çok yenidir; bu alanda yapılmış ilk sosyolojik çalışmalar ancak 1990’lı yılların sonlarına uzan-maktadır. 1999 Marmara Depremi afet araştırmalarının içeriği ve yönelimi açısından da bir dönüm noktası oluşturmuştur. Doğru cevap C'dir.

Afet Sosyolojisi Literatürü Açısından Dört
Önemli Boyut

• Afetlere ilişkin mitler
• Afet araştırma yöntemleri
• Afet teorileri
• Afet çalışmalarında sosyal eleştiri boyutu. Doğru cevap D'dir.

Prince’in (1920) Halifax Limanı’nda iki geminin çarpışması faciasını (6 Aralık 1917) temel alan öncü doktora çalışması.

Halifax Patlaması, 6 Aralık 1917 sabahında Kanada’nın Halifax kentinin limanında Fransız patlayıcı yüklü kargo gemisi SS Mont-Blanc ile Norveç SS Imo gemisinin çarpışmasının ardından gemide çıkan yangın sonucu meydana gelen patlamadır.

Windelband’ın idiografik- nomotetik bilimler sınıflandırması.

1999 Marmara Depremi