AFET PSİKOLOJİSİ VE SOSYOLOJİSİ

“Çocuk ve Ergenler için Klinisyen Tarafından Uygulanan Travma Sonrası Stres Bozukluğu Ölçeği”, “Olayların Etkisi Ölçeği”, “Çocuklar için Travma Sonrası Stres Tepki Ölçeği” ve “DSM-V Travma Sonrası Stres Belirtileri Şiddet Ölçeği Çocuk Formu” gibi psikolojik sorun ve belirtilerin ölçümüne yönelik araçlara ek olarak, “Çocuklar için Sosyal Destek Değerlendirme Ölçeği”, “Çocuk ve Ergenler için Stresle Başa Çıkma Ölçeği” ve “Güçler ve Güçlükler Anketi” gibi çocukların sosyal destek ağlarını ve baş etme mekanizmalarını ölçen araçlar da bulunmaktadır. Doğru cevap E’dir.

Doğru cevap B seçeneğidir. Diğer seçeneklerin bazılarında, depremden etkilenen veya etkilenmeyen halkın afet konusunda farkındalığının arttırılmasına yönelik çalışmalar yer almaktadır. Bazılarında ise afet süreci öncesinde uzmanların eğitim ve hazırlığına yönelik çalışmalar yer almaktadır. Ancak B seçeneğinde bir doğal afet gerçekleştikten sonra bölge halkına verilen psikososyal çalışmalardan, diğer deyişle bir krize müdahale çalışmasından bahsedilmektedir. Bu nedenle B seçeneği afet farkındalığını arttırma çalışmaları içerisinde yer almamaktadır.

Bu projede 1999 Marmara ve Düzce depremlerinden
etkilenen halkın afet farkındalığı ve hazırlıklı
olmalarını geliştirmek amaçlanmıştır.

Travmatik olaylar sonrasında çocukların tepkilerini incelemek üzere 1950’lerde yapılan çalışmaların genellikle tek bir zaman aralığında alınan ölçümlere dayalı ve ebeveynlerden bilgi toplama yoluyla edinilen sonuçları içerdiği gözlemlenmektedir. Bu çalışmaların bulguları ise, çocukların afetlerden etkilenmediğini yönünde bir günümüzde geçerliğini yitirmiş bir çıkarıma yol açmıştır. Çocukların olaylardan etkilenmediği sonucuna varılmasının asıl nedeni, ölçümlerin yetişkinlere yönelik ölçütler dikkate alınarak yapılmış olması ve o
dönemlerde çocukların travmatik olayları fark etmeyip anlamayacağı yönünde yaygın bir toplumsal anlayışın varoluşudur.

Son yıllarda, hem klinisyenler hem de araştırmacılar, travmatik olayların çocuk ve ergenler üzerindeki psikolojik etkilerini ve oluşan bu etkilerin tedavisini anlama ve geliştirme konusuna daha fazla ilgi göstermeye başlamışlardır. Bu alanda artan çalışmalar sonrasında, 2014 yılında yayınlanan DSM-5 Tanı Ölçütleri Kitabı’nda artık okul-öncesi dönemi kapsayan 6 yaş ve öncesi çocuklara TSSB tanısı koymak için kullanılabilecek, bu yaş grubuna özgü ayrı ölçütler belirlenmiştir. Çocukların gelişimsel özelliklerini göz önünde bulunduran kriterler kullanıldığında, kullanılmamasına kıyasla bir psikiyatrik tanı almalarının 3 ila 8 kat fazla olduğunu vurgulamaktadır. Bu bilgiler ışığında doğru cevap C seçeneğidir.

Travmatik bir boşanma olayı ardından ilkokul öğrencisi olan Güneş'in, altını ıslatma, parmak emme gibi davranışlar göstermeye başlaması gerileme davranışlarına örnektir.  Diğer örnekteki Özgür'ün, yaşadıkları ev yangını sonrasında sık sık karın ağrısı, baş ağrısı gibi şikayetler bildirmesi ise psikosomatik yakınmaya örnektir.

Afetler sonrasında çocuklarda en sık gözlenen ve araştırılan psikolojik
sorunlardan biri Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB)'dur. TSSB daha çok yetişkinlerde araştırılan bir bozukluk olsa da özellikle son yıllarda çocuklara yönelik psikolojik ölçüm araçlarının da gelişmesiyle beraber TSSB’nin çocuklarda tanınması ve bulgulanması yönünde bir ilerleme kaydedilmiştir. Afetler sonrasında, bir çocukta TSSB tanısına işaret eden üç belirti grubu bulunmaktadır:Yaşantılama, kaçınma ve aşırı uyarılma.  Bu bilgi ışığında sorunun doğru cevabı A seçeneğidir.

Travmatik yaşam olaylarından sonra, duygusal küntleşme adı verilen
ve çocuğun hiçbir duygu yaşayamıyor gibi hissetmesi şeklinde kendini gösteren psikolojik tepkilere sık rastlanılmaktadır. Bu bilgi ışığında doğru cevap C seçeneğidir.

Doğru cevap E seçeneğidir. Travmatik yaşantılar sonrası yürütülen toplum temelli psikososyal destek çalışmalarında yetişkin ve çocuklara aynı anda, eşit kalitede ve eşit öncelikli hizmet sağlama ilkesi geçerlidir. Çocuklara veya yetişkinlere öncelik verilmesi gibi bir ilke söz konusu değildir. Burada kritik olan durum, her grubun ihtiyaçlarına ve gelişimsel özelliklerin uygun psikososyal desteğin zamanında sunulabilmesidir. Bu gerekçeyle E seçeneğindeki ifade doğru bir ifade değildir.