AFET PSİKOLOJİSİ VE SOSYOLOJİSİ

PİY’in üç temel eylem ilkesi bulunmaktadır. Bunlar “izle (İng. look)”, “dinle (İng. listen)” ve “bağlantı kur (İng. link)” olarak adlandırılır.

1) İzle:
• Güvenliği kontrol edin.
• Acil temel ihtiyaçları olan kişileri kontrol edin.
• Ciddi stres tepkileri gösteren insanları kontrol edin.
2) Dinle:
• Desteğe ihtiyacı olabilecek insanlara yaklaşın.
• İnsanların ihtiyaç ve kaygılarını sorun.
• İnsanları dinleyin ve sakinleşmelerine yardımcı olun.
3) Bağlantı kur:
• İnsanların temel ihtiyaçlarını bildirmelerine ve hizmetlere ulaşmalarına yardım edin.
• Problemleriyle baş etmelerine yardım edin.
• Bilgi verin.
• İnsanların sevdikleriyle bağlantı kurmasına ve sosyal destek sağlamasına yardım edin.

Doğru yanıt C'dir.

Doğru cevap A dır. Afete maruz kalan bireyin travma sonrası stres bozukluğu afet sonrası psikososyal etkileri belirleyecek hususlardan birisi değil, afet sonrası görülebilecek sonuçlardan birisidir.

Doğru cevap B dir. Afet sonrası sağlık ve bağımsız yaşama ile ilgili endişeler yaşlılar grubu için daha geçerli olabilmektedir.

Doğru cevap C dir. Afet sonrası ilk aşama Kurtarma/kahramanlık aşamasıdır.

Doğru cevap A dır. Afet öncesi aşama sıralı iki bileşen, uyarı ve tehditten meydana gelmektedir.

Doğru cevap D dir. Afetin Balayı aşaması toplumdaki bağların oldukça kuvvetli olduğu bir aşamayı ifade etmektedir. Bireylerde stres tepkileri, madde kullanımı gibi sorunlar ile fiziksel tükenmişlik başlatabilen aşamaysa Afetin Hayal kırıklığı aşamasıdır.

Doğru cevap E dir. Özgüven kaybı travmatik bir olayın ardındaki ilk iki gün ile dört hafta (APA, 2010) arasında görülebilen akut stres tepkilerden değil, genel olarak Afet sonrası görülebilecek tepkilerden birisidir.

Doğru cevap D dir. Yaşanan travmatik olaya ilişkin, gün içinde tekrarlayıcı şekilde akla gelen ve durdurulamayan düşünce tarzına ruminasyon denir.

Doğru cevap B dir. TSG'in değişim döneminde stresli, travmatik yaşam olayları arasında yer alan afetler sonrasında, zorluklarla başa çıkma sonucunda, bazı bireylerde olumlu değişimler oluşmaktadır.

Doğru cevap E dir. Psikososyal destek uygulamaların ilk bileşeni ihtiyaç ve kaynak değerlendirmesidir.

Doğru cevap C dir. Psikoterapi zihinsel ya da ruhsal sorunların ve/veya bunlarla ilişkili bedensel belirtilerin psikolojik yöntemler kullanılarak tedavi edilmesi sürecidir.

Yetişkinler arasında, afetten daha olumsuz etkilenme eğilimine sahip risk grupları arasında kadınlar, yaşlılar, engelliler, belirli kültürel ve etnik gruplar, dezavantajlı sosyoekonomik gruplar, acil durum çalışanları gibi bölgede görev yapanların olası risk grupları olduğu bilinmektedir.

Afetten birkaç gün sonra sıklıkla balayı aşaması olarak adlandırılan bir dönem başlamaktadır. Sıklıkla yalnızca birkaç hafta süren bu dönem, toplumdaki bağların oldukça kuvvetli olduğu bir aşamayı ifade etmektedir. Afet gibi olumsuz bir deneyimi birlikte paylaşmış olma hissi toplumdaki bireylerde yaygındır. Afet bölgesine dış destek ulaşmıştır ve medya ilgisi üst düzeydedir; afet yaşayanlar kendileri ve yakınları hayatta kalanlar her şeyin kolaylıkla yoluna gireceği hakkında iyimser ve rahatlamış hissetmektedirler. Afetzedelerin, sıklıkla vaatlerden ötürü, devletten ve diğer kurumlardan alacakları yardımlara yönelik beklentileri artmıştır. Bu dönem, bölgedeki kuruluşlar ya da yardım sağlayıcılar için birçok fırsat sunmaktadır. Gönüllü destek çağrıları ve maddi destek toplanması için özellikle uygun bir aşamadır. Bu aşamada, paydaşlar ve afetzedeler arasında ilişkilerin kurulması için de olanaklar ortaya çıkmaktadır.

Travmatik bir olayın ardındaki ilk iki gün ile dört hafta arasında görülebilen akut stres tepkileri aşağıdaki şekilde özetlenebilir;
• Dikkati toplamada zorlanma
• Geçmişi göre artmış sinirlilik hâli
• İçine kapanıp hiç konuşmama veya sürekli olayla ilgili konuşma
• Gerginlik, yorgunluk, uyuma güçlüğü
• Ani irkilme ve tedirginlikler
• Baş ağrısı, bulantı
• Fiziksel ve psikolojik rahatsızlıklarda artış
• İş,evlilik, aile ve arkadaş ilişkilerinde sorunlar
• Huzursuzluk, güvensizlik, insanlardan uzaklaşma, aşırı yargılayıcı ve suçlayıcı olma
• Her şeyi kontrol altında tutma isteği

Yaşanan travmatik olaya ilişkin, gün içinde tekrarlayıcı şekilde akla gelen ve durdurulamayan düşünce tarzına ruminasyon denir.

Travma sonrası süreçte birey kendini, yaşamını, çevresini ve ilişkilerini farklı boyutlarıyla sorgular. Tedeschi ve Calhoun’un modeline göre, bireyler beş farklı alanda değişim yaşamaktadır. Bu değişim alanları ve travmatik olaylar sonrası bu türde gelişim yaşayanlarda çok sık rastlanan ifadeler şöyle sıralanmaktadır;
1. Yeni olanakların algılanması: “Yaşadığım bu olaydan sonra hayatıma yeni bir yön verdim”, “Hayatımı daha iyi ve yararlı şeyler yaparak geçirebileceğimi anladım”
2. Kişiler arası ilişkilerin güçlenmesi: “Bu yaşadığım olay sonrasında zor zamanlarda başkalarına güvenebileceğimi anladım”, “Kendimi diğer insanlara daha yakın hissetmeye başladım”
3. Bireysel güçlülük: “Bu olaydan sonra düşündüğümden daha güçlü olduğumu anladım”, “Olayları olduğu gibi kabullenmeyi öğrendim”
4. Manevi değişim: “Olaydan sonra manevi konuları daha iyi anladım”
5. Yaşamın kıymetini anlama: “Olaydan sonra, yaşadığım her günün değerini anladım”

Afet sonrası toparlanmanın aşamaları şu şekilde sıralanmaktadır:

-Afet öncesi aşama

-Etki aşaması

-Kurtarma/kahramanlık aşaması

-Balayı aşaması

-Hayal kırıklığı aşaması

-İyileşme/toparlanma aşaması

Doğru yanıt C seçeneğidir.