AFET PSİKOLOJİSİ VE SOSYOLOJİSİ - Deneme Sınavı - 4

Afet sonrasında geleneksel rollerini yerine getiremeyen erkeklerin, psikolojik olarak kendilerini yetersiz hissettikleri ve bu yetersizlik hissi ile başa çıkmak amacı ile farklı teknikler uyguladıkları literatürde karşımıza çıkmaktadır (Houghton, 2009): içe kapanma, şiddet eğiliminde bulunma (özellikle yakın çevresindekilere yönelik), sigara ve alkol tüketiminin artması, intihar girişiminde bulun- ma ve sıklıkla intihar etme bu tepkilere ve afet ile başa çıkma mekanizmalarına örnek olarak verilmektedir.

Connell (2000) tarafından “hegemonik erkeklik” olarak ifade edilen kavram, toplumda baskın olan, kabul gören erkeklik anlayış ve pratiklerini kapsamaktadır. Bu anlayış ve pratikler sabit bir kimlik değildir, zamana ve koşullara göre değişiklik göstermektedir. Bununla birlikte bugün dünyanın pek çok yerinde kabul gören hegemonik erkeklik heteroseksüel, sinirli, otoriter ve cesur olma özelliklerini taşımaktadır.

Afetlerden etkilenme oranı, afete maruz kalan ülkelerin fiziki ve beşerî altyapısına, afetle yaşama kültürüne, hazırlık düzeyine ve ilgili pek çok faktöre bağlı olarak değişkenlik göstermektedir. Ülkelerin gelişmişlik düzeyleri ile kırılganlık düzeyleri arasında ters yönlü bir ilişki vardır. Örneğin afetlere karşı en kırılgan ülkeler sıralamasında, ilk beşte Madagaskar, Orta Afrika Cumhuriyeti, Mozambik, Burundi ve Liberya yer almaktadır. Doğru yanıt C'dir.

Doğal afetler, iklim değişikliği ve endüstriyel kazaların ortaya çıkarttığı kırılganlıklar, özellikle kadınlar, çocuklar, yaşlılar, engelliler, eski hükümlüler ve göçmenler gibi toplumun içinde yer alan özel olarak korunması gereken (dezavantajlı) grupların oransal büyüklüğüne bağlı olarak değişmektedir. a, b,c ve e şıklarında yer alan önlemler iktisadi önlemlerdir. Doğru yanıt D'dir.

Çok boyutlu yoksul ve neredeyse çok boyutlu yoksul olarak kabul edilen nüfus, toplam dünya nüfusunun yaklaşık olarak yüzde 45’ine karşılık gelmektedir. Doğru yanıt D'dir.

Çin, 2016 yılında en fazla afetin yaşandığı ülkedir. Çin’i sırasıyla 20 afet ile ABD ve 17 afetle Hindistan izlemektedir. Afet sonucunda yaşam kaybı sıralaması açısından bakıldığında ise bu sıra değişmekte, ABD dokuzuncu sıraya düşmektedir. Bu sonuç afetlerin etkileri ile gelişmişlik düzeyi arasındaki ilişkiye işaret etmektedir. Afetlere karşı en kırılgan ülkeler, afetlere karşı baş etme eksikliği bulunan ülkeler, afetlere karşı en zarar görebilir ülkeler, afetlere karşı uyum gösterme kapasitesi en düşük olan ülkeler ve nihayet afetlere karşı en yüksek risk taşıyan ülkeler sıralamasında ilk 15 ülke arasında herhangi bir gelişmiş ülkenin bulunmadığı görülmektedir. Buna karşın dünyada afetlere en fazla maruz kalan ülke sıralamasında ilk 15 ülke arasında, Japonya dördüncü, Hollanda on ikinci sırada yer almaktadır. Doğru yanıt B'dir.

2011 yılında yaşanan Büyük Doğu Japonya Depremi, ülkenin yakın tarihli en önemli tecrübesini oluşturmaktadır. Bu deprem ve ardından oluşan büyük deprem dalgası (tsunami) sonucunda 15 binden fazla insan yaşamını yitirmiş, üç bine yakın insan kaybolmuş ve Fukushima eyaletinde bulunan nükleer elektrik santralinde büyük tahribat yaşanmıştır. Ancak ülke genelindeki afet kültürüne yönelik davranış biçimi, diğerkam (özgecil-hayırsever) davranış biçimdeki artış ve
afet riski azaltma yaklaşıma yönelik olarak geliştirilen ve uygulanan stratejiler normal yaşama dönüşün çok hızlı bir biçimde geçekleşmesini sağlamıştır. Doğru yanıt A'dır.

Afetlerin ve benzer şekilde salgın hastalıklar, şiddet, iklim değişikliğinin etkileri dolaylı olarak iktisadi yaşam üzerinde görülmekte, üretim faaliyetlerinden ticari işlemlere ve finansal hizmetlerden uluslararası rekabete kadar çok yönlü olarak ulusal ekonomiye yansımaktadır. Afetlerin ortaya koyduğu iktisadi etkiler, emek ve beşerî sermaye kaybı (veya göçü), üretim (iktisadi faaliyet) alanlarını tahrip etmesi ve satış-pazarlama ve dağıtım akışını sekteye uğratması olarak sayılabilir.

Afetlerin ortaya koyduğu toplumsal etkiler, ölüm korkusu esaslı olarak toplumun psikolojisinin bozulması, yaşam koşullarını muhafaza edebilmek amacıyla göç, tüketim tercihlerinin ve önceliklerin değişmesi ve iş gücünün yaşam kalitesinin düşmesi veya yok olması olarak sayılabilir. Doğru yanıt A'dır.

Toplumlar, yaşadıkları coğrafyaya bağlı olarak karşı karşıya oldukları afet riskleri ile birlikte yaşamak ve bu yönde alınacak tedbirlerle toplumsal kırılganlıkları en aza indirgemek durumundadır. Bu aşamada toplumların gelişmişlik düzeyleri, toplumsal farkındalık düzeyleri, kamu otoritelerinin politik ve idari önlemleri, sivil toplum kuruluşlarının varlığı ve etkinliği gibi pek çok konu süreç açısından belirleyici hâle gelmektedir. Doğru yanıt C'dir.

Beck sosyal riskin sanayi toplumunun bir parçası olarak önem kazandığının altını çizerek ‘risk toplumu’ kavramı üzerine
odaklanmaktadır. Bu tanımdan hareketle, risk toplumunu, afetlere karşı hazırlık ve farkındalık ile ilişkilendirerek fiziki ve iktisadi olarak gelişmiş toplumların dayanıklılığı açısından ele almak mümkündür. Doğru yanıt D'dir.

Kırılgan grupların belirlenmesinde malnütrisyon (yetersiz beslenme), okula geç kayıt, sınıf tekrarı, işsizlik, yoksulluk sınırının altında gelir, emeklilik hakkı, sağlık sigortası kapsamı, evde musluk suyunun bulunması, kanalizasyon imkânlarının bulunması, afet eğilimli bir alanda yaşama gibi göstergeler izlenmektedir. Doğru yanıt C'dir.

Sosyal bilimlerde yaygın şekilde kullanılan sosyal sermaye kavramı, sosyal ilişkilerde güven ve ilişkilerde karşılıklılık çerçevesinde tanımlanmaktadır. Doğru yanıt B'dir.

Sosyal sermayenin önemli bir bileşeni olan güven ile afet arasındaki ilişkiyi ortaya koyan çalışmalar, afet sonrasında farklı sosyal kesimler arasında güven inşasının mümkün olduğundan bahsetmektedir. Özellikle afet zararlarını azaltmada birinci dereceden sorumlu olan kamu temsilcilerinin bu konuda yetersiz kalmaları durumunda, afet topluluğunda tanıdık olmayan dışarıdan yardıma gelen farklı sivil oluşumlara karşı büyük güven duyduklarını dile getirmektedirler. Doğru yanıt D'dir.

Depresyon afet sonrası görülebilen psikolojik etkiler arasında yer almaktadır. Diğer şıklarda yer alanlar ise doğrudan ya da dolaylı olarak afetin fiziksel etkileridir. Doğru yanıt E'dir.

Çocuğun yaşı, cinsiyeti, maruz kaldığı travmatik olayın niteliği, kişilik özelliği, bilişsel özellikleri, aile içi ilişkilerinin niteliği gibi etmenler afet sonrası stres bozukluklarının etkilerini belirleyebilmektedir. Doğru yanıt C'dir.

Çocukların doğru bir eğitim ile afet konusunda daha duyarlı bireyler hâline gelebileceği fikri, afete daha dayanaklı toplumlar yaratma çabalarında son dönemlerde kabul görmeye başlamıştır. Çocukların deneyimlerinin ve kararlarının dikkate alındığı afet planlamalarında okul ve çocuk merkezi rol oynamaktadır. Bu projelerden birisi de “Okul Temelli Afet Yönetimi” olarak da adlandırılan ve Türkiye’de de pilot uygulaması başlatılan eğitim pratiğidir. Bu uygulamada, sosyal ilişki ağının merkezine çocuk ve okul yerleştirilmekte ve okuldan edinilen bilgiler çocuk aracılığı ile sosyal topluluğa aktarılmaktadır. Bu uygulamada hareket noktalarından biri, sosyal sermaye bakımından çocukların da güçlü olması ile
ilgili argümanlardır. Diğer bir ifade ile çocukların rahat ilişki kurabilmesi ve bilgilerini bu şekilde geniş sosyal kesimlere yayabilme kapasiteleri, bu pratiğin temelinde yer almaktadır. Doğru yanıt E'dir.

Genç ve çocuklara yaşadıkları afet ile ilgili resim çizdirme, fotoğraf çektirme, film hazırlama, spor ve oyun faaliyetleri afet kaynaklı travmanın etkisini azaltmada oldukça işlevseldir. Doğru yanıt A'dır.

İçişleri Bakanlığı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) bu bilinçle, 2013 yılında zihniyet dönüşümünü esas alan; farkındalık, bilinçlendirme ve gönüllüler oluşturmayı amaçlayan Afete Hazır Türkiye eğitim seferberliğini başlatmıştır. Afete Hazır Aile, Afete Hazır İş Yeri ve Afete Hazır Okul kampanyalarından oluşan Afete Hazır Türkiye projesi ile bugüne kadar 3 milyonu aşkın vatandaşa afet bilinci eğitimleri verilmiştir. Doğru yanıt C'dir.

Bodstein ve arkadaşları (2014) yaşlı nüfusun kırılganlığını arttıran faktörlerle ilgili olarak üç başlıktan bahsetmektedir: işlevsel olarak yaşanılan düşüklük, kazalar, kentleşme ve yaşlanma. Doğru yanıt B'dir.