AFET PSİKOLOJİSİ VE SOSYOLOJİSİ - Deneme Sınavı - 9

Yetişkinler arasında, afetten daha olumsuz etkilenme eğilimine sahip risk grupları arasında kadınlar, yaşlılar, engelliler, belirli kültürel ve etnik gruplar, dezavantajlı sosyoekonomik gruplar, acil durum çalışanları gibi bölgede görev yapanların olası risk grupları olduğu bilinmektedir. Doğru yanıt D'dir.

Balayı aşaması: Afetten birkaç gün sonra sıklıkla balayı aşaması olarak adlandırılan bir dönem başlamaktadır. Sıklıkla yalnızca birkaç hafta süren bu dönem, toplumdaki bağların oldukça kuvvetli olduğu bir aşamayı ifade etmektedir. Afet gibi olumsuz bir deneyimi birlikte paylaşmış olma hissi toplumdaki bireylerde yaygındır. Afet bölgesine dış destek ulaşmıştır ve medya ilgisi üst düzeydedir; afet yaşayanlar kendileri ve yakınları hayatta kalanlar her şeyin kolaylıkla yoluna gireceği hakkında iyimser ve rahatlamış hissetmektedirler. Afetzedelerin, sıklıkla vaatlerden ötürü, devletten ve diğer kurumlardan alacakları yardımlara yönelik beklentileri artmıştır. Bu dönem, bölgedeki kuruluşlar ya da yardım sağlayıcılar için birçok fırsat sunmaktadır. Gönüllü destek çağrıları ve maddi destek toplanması için özellikle uygun bir aşamadır. Bu aşamada, paydaşlar ve afetzedeler arasında ilişkilerin kurulması için de olanaklar ortaya çıkmaktadır. Doğru yanıt C'dir.

Araştırmalar göstermektedir ki yaşanılan bir travma sonrasındaki üç ila altı ay arasında bireylerin %75’i belirgin olarak iyileşmekte ve sadece %25’i akut stres tepkileri veya bozukluğu yaşamaktadır. Bir yıl içinde ise toplamda bireylerin %82,5’inde tamamen iyileşme görülmektedir. Diğer bir tarafta, travmatik olaylar sonrasında toparlanamayan ve ruhsal sıkıntılar yaşayan bir grup birey de yer almaktadır. Bu sıkıntılardan en sıklıkla çalışılan afetler sonrası etkinin travma sonrası stres bozukluğu olduğu bilinmektedir.

Bireylerin yaşadıkları olaylar sonrasında tekrar tekrar o olay ve ilgili kişi, durumlar hakkında düşünüp yaşadıklarını anlamlandırmaya çalıştıkları sürece ruminasyon ismi verilir. Doğru yanıt A'dır.

Doğru cevap C dir. Suçluluk ve utanç çocukların travmatik olay sonrası verdiği tepkilerden biridir.

Gerileme davranışlar travmatik olay sonrası çocukların davranışsal ve sosyal tepkilerdendir.

Kişilerin yaşadıkları olaya ilişkin etkenler de bireylerin travma sonrasında yaşadıkları gelişim düzeylerini belirgin bir
şekilde etkilemektedir. Örneğin, deprem gibi bir doğal afet yaşantısı olan bireylerin olayda yaralanma düzeyleri, konutlarını kaybetme veya konutlarının hasar alması, geçici konutlara yerleşmeleri gibi maruz kalma etkenlerinin travma sonrası gelişim düzeylerini artırdığı görülmüş; bunları yaşayan bireylerin daha fazla destek talep etme ve alma eğiliminde olabilecekleri belirtilmiştir. Doğru yanıt B'dir.

Son yıllarda, alanyazında doğal afetlerin çocuklar üzerindeki etkilerini ele alan araştırmaların sayısında ciddi bir artış olmuştur. Ülkemizde 1999 Marmara Depremi’nden sonraki ilk 10 yıl içinde afet ruh sağlığı alanında yapılmış çalışmaların niceliği ve niteliğinde önemli bir artış meydana geldiği saptanmıştır. 1999 Marmara Depremi sonrasında Türk
Psikologlar Derneği (TPD), UNICEF’in desteği ile Marmara Depremi Psikolojik İlk Yardım Projesi’ni yaşama geçirmiştir. Yedi ay süresince 500 psikoloğun gönüllü hizmet verdiği proje kapsamında, deprem bölgelerinde yaşayan yaklaşık 12.000 kişiye ulaşılarak bireysel ve gruplar hâlinde psikoeğitim hizmetleri sunulmuştur. Bu gönüllü hizmetler sırasında ve/veya sonrasında bilimsel amaçlı araştırmalar da yürütülmüştür.

Doğru cevap B dir. Karanlık korkusu bedensel ve fizyolojik tepkilerden değil, duygusal tepkilerdendir.

Doğru cevap C' dir. Afetlere maruz kalan çocukların gelişiminde gerileme davranışlarının örneği içinde bulunduğu gelişimsel dönemden daha önceki bir döneme ait davranışlar (altını ıslatma, parmak emme ve b. gibi) sergilemesidir.

Doğru cevap E dir. “Psikososyal” terimi, çocuğun içsel dünyası ve çevresiyle olan ilişkisini tanımlamak üzere kullanılır.

Doğru cevap D dir. Travma anının tekrar tekrar canlandırılması, kimi zaman ebeveynler tarafından olumsuz ve çocuğa zarar verici olarak algılansa da aslında çocuklar bu oyunlar sırasında kavranılması güç olan travmatik olayı anlamlandırmaya çalışmaktadırlar.

Afetin erken aşamalarındaki iyimserlik, kahramanlık ve özgecilik hisleri bazı bireylerin kendisinin durumunun diğerlerinden daha iyi olduğunu düşünmesine neden olabilir. Ya da bazıları yardım almaktan dolayı utanmış ya da gururu incinmiş hissedebilirler. Doğru yanıt E'dir.

Afetler sonrası uygulanacak psikososyal destek, dört katman hâlinde incelenmektedir. Bunlar  en alt katmandaki temel hizmetler ve güvenlik, sonrasında toplumsal destek ve aile desteği, sonrasında odaklı, genel hizmetler ve en son özel hizmetler olmak üzere dört adettir. Doğru yanıt A'dır.

Toplumu harekete geçirme aşamasında bireylerin kendine yardım ve bakım becerilerini geliştirmek amacıyla, iç ve dış kaynaklardan yararlanarak afet sonrası sorunlara çözüm bulmaya çalışılır. Bireylerin güven ve kontrol algılarını yeniden yapılandırılma, normalleştirme için çalışmalar yürütülür. Doğru yanıt E'dir.

Afetler sonrası zorluk yaşayan, desteğe ve yardıma ihtiyacı olan bireylere sunulan insani ve destekleyici müdahalelere psikolojik ilk yardım ismi verilir. Doğru yanıt B'dir.

PİY’in üç temel eylem ilkesi bulunmaktadır. Bunlar “izle (İng. look)”, “dinle (İng. listen)” ve “bağlantı kur (İng. link)” olarak adlandırılır.

1) İzle:
• Güvenliği kontrol edin.
• Acil temel ihtiyaçları olan kişileri kontrol edin.
• Ciddi stres tepkileri gösteren insanları kontrol edin.
2) Dinle:
• Desteğe ihtiyacı olabilecek insanlara yaklaşın.
• İnsanların ihtiyaç ve kaygılarını sorun.
• İnsanları dinleyin ve sakinleşmelerine yardımcı olun.
3) Bağlantı kur:
• İnsanların temel ihtiyaçlarını bildirmelerine ve hizmetlere ulaşmalarına yardım edin.
• Problemleriyle baş etmelerine yardım edin.
• Bilgi verin.
• İnsanların sevdikleriyle bağlantı kurmasına ve sosyal destek sağlamasına yardım edin.

Doğru yanıt C'dir.

Afet;Tamamen kendilerinden özgürleşilebilecek vakalar olmamakla birlikte, gerek ortaya çıkma olasılıkları öncesi toplumsal hazırlık aşamasında ve gerekse ortaya çıktıklarında ve sonrasında toplumsal bakımdan nasıl tepki gösterilebileceklerine ilişkin bir bilgi konusu olarak sosyolojik boyutta ele alınabilirlik taşımaktadırlar.Doğru cevap B'dir.

Afet sosyolojisinin tarihçesi açısından sosyologların büyük bir bölümünün afet ortaya çıktığında “insanların buna nasıl tepki göstermekte oldukları?” sorusu üzerine odaklandıkları dikkat çekmektedir.Doğru cevap B'dir.

Prince’in (1920) Halifax Limanı’nda iki geminin çarpışması faciasını (6 Aralık 1917) temel alan öncü doktora çalışmasından bu yana bu soru, sosyolojik araştırma gündemini belirleyen anahtar sorulardan birini oluşturmuştur (Drabek, 2005). Bu çalışma afet sosyolojisi alanında ilk sistematik sosyal bilim çalışması olduğu için önemlidir. Doğru cevap E'dir