AFET PSİKOLOJİSİ VE SOSYOLOJİSİ - Deneme Sınavı - 15

Drabek (2005)e göre afet sosyolojisi alanındaki konuların derinliği ve çeşitliliği dikkate alınarak söz konusu çalışmaların literatüre katkıları göz önünde bulundurulduğunda dört önemli boyut ön plana çıkmaktadır:

Afetlere Yönelik Toplumsal Mitlerin Deşifre Edilmesi: Sosyolojik perspektiften yapılan afet çalışmalarının insanların afete yönelik tepkileri konusundaki birtakım yanlış inanışların düzeltilmesini sağlar

Afet araştırma yöntemleri : Afet alanına ilişkin sosyolojik yaklaşımlar, afet araştırmalarına ilişkin yöntemsel arayışlar açısından önemli katkılar sağlamıştır. Bu noktada, afet araştırmalarının çok boyutlu ve birçok farklı disiplinin katkılarını (monografiler, coğrafi bilgi sistemleri vs) gerektirecek sorularla ilişkilendirilmesi noktasında sosyolojik perspektiflerin katkıları önemlidir. Bugün birçok metodolojik açıdan yeni yöntemsel araçlar tasarlanmakta ve araştırma metodolojisi içerisine dahil edilmektedir. Afet çalışmaları alanında aynı nesneye ilişkin interdisipliner perspektiflerin katkılarını bir araya getirecek yöntemsel tasarımlara yönelik ihtiyaç kadar, afet sosyolojisi açısından mikro-makro, yapı-birey, nitel-nicel ve teori-pratik ayrımlarını aşan bütüncül perspektiflerin geliştirilmesine büyük ihtiyaç bulunmaktadır.

Afet teorileri : afet süreçlerinin kuramsal açıklamaları afet ve sonrası hizmetler konusunda gerçekleştirilecekler konusunda katkı sunmuştur.

Afet çalışmalarında sosyal eleştiri boyutu : Afet sosyolojisinin afet çalışmaları açısından son önemli bir katkısı afet çalışmaları alanına sosyal eleştiri boyutunun eklemlenmesini sağlamış olmasıdır. Afet müdahalesi konusunda sosyologlar tarihsel süreç açısından hem müdahale hem de müdahale politikaları hakkındaki temel kusurları vurgulamışlardır

Birtakım koruyucu faktörler aracılığıyla, bireylerin afetler sonrasında olumsuz psikolojik etkiler yaşamaması ya da en baştan olumsuz etkilerin ortaya çıkmaması mümkün olabilmektedir. Doğru cevap B'dir.

Psikososyal yaklaşım, psikolojik etkenlerin ve sosyal çevrenin birey üzerinde birleşik bir etkisi olduğu ve bu psikolojik ve sosyal
etkenlerin bireyin fiziksel ve ruh sağlığını etkilediği varsayımına dayanmaktadır. Doğru cevap D'dir.

Afet önleme aşaması değil afet öncesi aşama olarak bir aşama mevcuttur. Doğru cevap A'dır.

Hayal kırıklığı aşaması: Bu aşamanın bir önceki balayı aşamasının tam tersi olduğu söylenebilir. Bu aşama aylar ve hatta yıllar boyu sürebilmektedir. Genellikle afetin ilk yıl dönümü gibi tetikleyici olaylar nedeniyle süresi uzayabilmektedir. Bu aşamada, bireyler ve toplumlar gerçekliği ve kısıtlılıkları daha iyi görmeye başlarlar. Bu nedenle, öfke, hayal kırıklığı ortaya çıkabilir. Afetzedeler yalnız bırakıldıklarını ve terk edildiklerini düşünebilir. Doğru cevap E'dir.

Travmatik olaylar, ‘normal/gündelik’ yaşantının doğal akışını ve dengesini bozduğu gibi farklı ölçülerde kayıplar da yaşatır. Bu kayıplardan bazıları şöyle sıralanabilir:
• Maddi kayıplar (ör. ev, eşyalar, iş)
• Ev, iş, okul, düzen, yer değişikliği, alışkanlıklar
• Aile üyeleri, akrabalar, komşular, arkadaşlar
• Kendine ve diğerlerine güven. Doğru cevap C'dir.

Aynı ‘afet ya da travmatik’ olay deneyimi yaşayanların tamamı, birebir aynı tepkileri, herkesle aynı zamanda ve aynı süreklilikte
göstermez ifadesi bireysel farklılık kavramının travmalarda bile farklılaştığını kişilerin algılarına göre değiştiğini açıklamaktadır. Doğru cevap A'dır.

Travmatik bir olayın ardındaki ilk iki gün ile dört hafta (APA, 2010) arasında görülebilen akut stres tepkileri aşağıdaki şekilde özetlenebilir:
• Dikkati toplamada zorlanma
• Geçmişi göre artmış sinirlilik hâli
• İçine kapanıp hiç konuşmama veya sürekli
olayla ilgili konuşma, detayları tekrar tekrar
anlatma
• Gerginlik, yorgunluk, uyuma güçlüğü
• Ani irkilme ve tedirginlikler

• Baş ağrısı, bulantı
• Fiziksel ve psikolojik rahatsızlıklarda artış
• İş,evlilik, aile ve arkadaş ilişkilerindesorunlar
• Huzursuzluk, güvensizlik, insanlardan
uzaklaşma, aşırı yargılayıcı ve suçlayıcı olma
• Her şeyi kontrol altında tutma isteği

Doğru cevap C'dir.

DSM-5’te (APA, 2013), travma sonrası stres bozukluğu dört temel belirti grubunu içerir. Bunlar;
• yeniden yaşama,
• kaçınma,
• aşırı uyarılma ve aşırı tepki gösterme biçiminde yer alan belirgin olumsuz değişiklikler ve
• düşüncelerde ve duygularda olumsuz değişikliklerdir. Doğr ucevap B'dir.

Afet travması ikiye ayrılır. Bunlar bireysel travma ve toplu/kolektif travmadır. Afetler bireyde çeşitli stres tepkilerine neden olabilirken, toplumsal düzeyde sosyal bağların zayıflamasına ve günlük hayatın olumsuz etkilenmesine neden olabilir. Bireyin çevresinde destekleyici bir ortam yoksa, bireysel düzeyde iyileşmenin tam olarak sağlanması da mümkün olmayacaktır. Doğru cevap D'dir.

0) Hazırlan:
• Kriz olayı hakkında bilgi edinin.
• Mevcut hizmetler ve destekler hakkında
bilgi edinin.
• Emniyet ve güvenlik problemleri hakkında bilgi edinin.
1) İzle:
• Güvenliği kontrol edin.
• Acil temel ihtiyaçları olan kişileri kontrol edin.
• Ciddi stres tepkileri gösteren insanları
kontrol edin.
2) Dinle:
• Desteğe ihtiyacı olabilecek insanlara
yaklaşın.
• İnsanların ihtiyaç ve kaygılarını sorun.
• İnsanları dinleyin ve sakinleşmelerine
yardımcı olun.
3) Bağlantı kur:
• İnsanların temel ihtiyaçlarını bildirmelerine ve hizmetlere ulaşmalarına yardım edin.
• Problemleriyle baş etmelerine yardım
edin.
• Bilgi verin.
• İnsanların sevdikleriyle bağlantı kurmasına ve sosyal destek sağlamasına yardım edin. Doğru cevap E'dir.

Afetler her zaman önceden tahmin edilebilir.

Psikososyal

Etki aşaması

I, II ve III

Aynı afeti yaşayanların tamamı, birebir aynı tepkileri herkesle aynı zamanda gösterir.

I, II, III ve IV

Sosyal çevreden yeterli destek alanlar

Ruminasyon

Afetler sonrası ruh sağlığı hizmetleri sıklıkla psikolojik olmaktan ziyade pratiktir.