AFET EKONOMİSİ VE SİGORTACILIĞI

Uluslararası Afet Veri Tabanında (EM-DAT) bir olayın afet olarak tanımlanabilmesi için şu kriterlerden en az birinin gerçekleşmesi gerekir:

Doğal Afetlerin Analitik Modelleri “Genel Sistem Teorileri” yaklaşımı adı da verilen bu modeller; girdi çıktı analizi, fayda maliyet analizi ve sosyal muhasebe analizi gibi konulara dayalı olan ve Neoklasik Genel Denge ve Büyüme Modeli çerçevesinde ele alınan modellerdir. Bu modellerde doğal afetler “dışsal faktörler” olarak ele alınarak doğal afetlerin kısa ve uzun dönem etkileri incelenmektedir.

Disiplinler Arası Modeller

Bugüne kadar yapılan araştırmaların sonuçları doğal afetlerin disiplinler arası model ve yöntemleri gerektirdiğini göstermektedir. Fizik, kimya, biyoloji, jeoloji, meteoroloji, mühendislik vb. gibi disiplinler yanında doğal afetleri ilgilendiren çok sayıda sosyal ve ekonomik faktör bulunmaktadır. Bu çok disiplinli yapıyı ön planda tutan yaklaşımların gerçekçi çözümler üretmeleri daha kolaydır.

Afetlerin doğrudan ekonomik kayıpları yedi kategoride incelenebilir:

1900’lerden 2016’ya kadar 13758 afet olayı meydana gelmiş olup yaklaşık 32,5 milyon kişi bu afetler sonucunda hayatını kaybetmiştir. En yüksek frekansla gerçekleşen afetler sırasıyla sel, fırtına, salgın hastalık olmuştur.

Doğal faktörler: Bölgenin iklimi, bitki örtüsü gibi iklimsel ve coğrafî karakteristik,

genel ya da anlık hava koşulları, arazinin yapısı, jeolojik, tektonik ve sismolojik özellikleri (zemin özellikleri, volkanizma, fay hatları açısından sahip olunan özellikler).

Doğal afetlerin Gayri safi millî hasıla üzerinde meydana getirdiği etki kesinlikle negatiftir. Örneğin 1999 Marmara Depreminde yılın ilk çeyreğindeki GSYİH daralması %8’i aşmıştır.

Doğal afetlerin zarar verdiği üretim sektörlerinin başında tarım sektörü gelmektedir. Doğal afetlerin zarar verdiği ikinci bir sektör sanayi sektörüdür. Afetlerin etkilediği bir diğer önemli sektör hizmet sektörüdür.

CRED (Centre for Research on the Epidemiology of Disasters) tarafından yapılan sınıflandırmaya göre doğal afetleri üç ana başlık altında toplayabiliriz. Bunlardan ilki “biyolojik afetler”dir. Biyolojik afetler ise üç alt başlık altında incelenir: “Salgın (epidemik) enfeksiyon hastalıkları” (viral, bakteriyel, parazitsel, mantarsal ve ölümcül protein hastalıkları); “zararlı böcek istilaları” ve “hayvan

izdihamları”. İkinci afet ana başlığı “jeofiziksel afetler”dir. Bunlar “depremler”, “volkanik patlamalar” ve “kuru heyelanlar”dır (toprak, kaya vb. materyallerin kütlesel olarak kayması, göçükler). Üçüncü ana başlığımız ise “iklimsel afetler”dir. İklimsel afetler iki alt başlık altında incelenir. Bunlardan birincisi “hidrolik afetler”dir. Bunlar kendi arasında “seller” ve “sulu heyelanlar” olarak ikiye ayrılır. İkinci ana başlık ise “meteorolojik afetler”dir. Bunların arasında “fırtınalar” (tropik tayfunlar ve bölgesel fırtınalar), “aşırı sıcaklık değişimleri” (sıcak hava, soğuk hava, aşırı kış koşulları), “kuraklık” ve “güçlü yangınlar” gelmektedir.

Beşeri Sermaye; bilgi ve becerilere sahip, nitelikli iş gücüdür

Uluslararası Afet Veri Tabanında (EM-DAT) bir olayın afet olarak tanımlanabilmesi için şu kriterlerden en az birinin gerçekleşmesi gerekir:  

Bir doğa olayının afet sayılabilmesi için ölüm ve yaralanmalara yol açması ve insanların fiziksel ve sosyal varlıklarına zarar vermesi gerekir. Bu bağlamda
insanların yaşamadığı bir yerdeki deprem, sel ve benzeri doğa olaylarına afet diyemeyiz. Bu nedenle dünyanın herhangi bir yerinde olması afet sayılma kriterleri arasında sayılmaz. Bu nedenle doğru yanıt C'dir.

Afetler doğal ve teknolojik afetler olmak üzere ikiye ayrılır. Doğal afetler:

Teknolojik afetler ise: 

Endüstriyel bir doğal afet türü değildir. Bu nedenle doğru yanıt A'dır.

Doğal Afetlerin Ampirik Modelleri  görüşünü savunanlar doğal afetler gibi fizikoekonomik olayların sürekli değişim, belirsizlik ve sınırlı akılcılık nedeniyle modellenemeyeceğini, modellenebilmesi için davranışçı iktisat biliminden yararlanarak ampirik bulgulardan yararlanılması gerektiğini ileri sürmektedirler. Soru kökünde Doğal Afetlerin Ampirik Modellerinin tanımı yapılmıştır. Bu nedenle doğru yanıt E'dir.

Afetlerin doğrudan ekonomik kayıpları yedi kategoride incelenebilir. Bunlar:  

Tarım ürünlerinin zararı ise bu kategoride yer almaz. Bu nedenle doğru yanıt B'dir.

1900’lerden 2016’ya kadar 13758 afet olayı meydana gelmiş olup yaklaşık 32,5 milyon kişi afetler sonucunda hayatını kaybetmiştir. bu afetler arasında  en yüksek frekansla gerçekleşen afet seldir. Bunu sırasıyla fırtına, salgın hastalık, deprem ve yangın takip eder. bu nedenle doğru yanıt D'dir.

Hizmet şebekeleri dediğimiz temiz ve atık su şebekeleri, su arıtma tesisleri, kanalizasyon sistemleri, doğal gaz sistemleri, elektrik şebekesi ve iletişim tesislerinde meydana gelen hasarın ekonomik boyutuna “candamarı ekonomik kaybı (CEK)” adı verilir. Dolayısıyla seçeneklerde dört öncülün de birlikte verildiği seçenek aranmalıdır. Doğru yanıt E'dir.

Bir ülkenin vatandaşları 1 Ocak’tan 31 Aralık’a kadar çalışır, mal ve hizmet üretir. Daha önceki bölümlerden hatırlayacağınız üzere bu mal ve hizmetlerin piyasa fiyatlarından değerine “gayri safi millî hasıla” adını veriyoruz. Gayri safi millî hasıla ortaya çıkarken katkıda bulunan üretim faktörleri de gelir elde ederler. Ücret, kâr, faiz ve rant şeklindeki bu üretim faktörleri gelirlerinin toplamına da “millî gelir” denilmektedir. Bu nedenle doğru yanıt C'dir.

Doğal afetler üretimi, iş hayatını ve tedarik zincirini olumsuz etkiler ve kesintiye uğratır. Doğal afetlerin zarar verdiği üretim sektörlerinin başında tarım sektörü gelmektedir. Tarım sektörü hem istihdam meydana getirmesi hem de bir ülkenin “gıda güvenliğini” sağlaması açısından yaşamsal bir sektördür. Her türlü doğal afet tarımsal üretimi olumsuz etkiler. Depremler, sel ve heyelanlar, yangınlar, fırtına ve kasırgalar toprakların kullanılamaz hâle gelmesine ve ürünlerin yok olmasına neden olmaktadır. Bu nedenle doğru yanıt A'dır.

Sanayi sektörü doğal afetlerden gördüğü zararı fiziksel hasardan, hammadde akışının kesilmesinden, işgücü ve müşteri kaybından ve candamarı sistemlerinin aksamasından görmektedir. İthalatın kesilmesi ise bu grupta yer almaz. Bu nedenle doğru yanıt D'dir.

Büyük ölçekli firmaların afetlere dayanıklılığı küçük ölçekli firmalara göre daha yüksektir. Çünkü;

Görüldüğü gibi III. öncülde verilen bilgi yanlıştır. bu nedenle seçeneklerde yalnızca I ve II numaralı öncül aranmalıdır. Bu nedenle doğru yanıt A'dır.