AFET EKONOMİSİ VE SİGORTACILIĞI

GSMH bir ülkenin vatandaşları tarafından ülke sınırları içerisinde ve dışarısında üretilen nihai mal ve hizmetlerin toplam parasal değerini temsil etmektedir.

GSYH’nin ölçülmesinde temel olarak üç farklı yöntemden faydalanılır. Bunlar; Üretim Yöntemi, Gelir Yöntemi ve Harcama Yöntemidir. Her üç yöntemle ulaşılan GSYH değerleri birbirine eşittir.

Temel olarak dört üretim faktörü vardır. Bunlar; emek, sermaye, toprak ve girişimcidir. Bu üretim faktörlerinin ise dört tür geliri vardır. Bunlar; emek faktörünün elde ettiği ücret, sermaye faktörünün elde ettiği faiz, toprak faktörünün elde ettiği rant ve girişimcinin elde ettiği kardır. Bu gelirlerin toplamına, doğrudan gelir sayılmayan ancak GSYH içinde yer alan dolaylı vergiler ve amortismanları da dâhil ederek GSYH’yi hesaplayabiliriz.

Hane halkı ve firmalar gelirlerinin bir kısmını tüketim harcamalarına (C) ayırırken bir kısmını yatırım harcamalarında (I) kullanırlar. Benzer şekilde devlet de bir takım tüketim ve yatırım harcamalarında (G) bulunur. Dolayısıyla tüm bu harcamaların toplamı bize yine GSYH değerini verecektir. Ancak günümüz dışa açık ekonomileri için eşitliğe ihracat (X) ve ithalatın (M) da dâhil edilmesi gerekir. Burada ihracattan elde edilen gelir eşitliğe eklenirken, ithalat için yapılan harcamalar eşitlikten çıkarılır ve net ihracat (X – M) değeri modele dâhil edilir.

İktisatta, çalışma istek ve arzusunda olup, cari ücret düzeyinden çalışmaya razı olmasına rağmen iş arayan ancak bulamayanlara işsiz adı verilmektedir. Bir ekonomi için işsizlik oranı ise tanımda bahsi geçen işsizlerin toplam işgücü içindeki payını ifade etmektedir. Toplam işgücü ise, istihdam edilenler ve işsizlerin toplamından oluşmaktadır.

İşsizlik oranı: (işsizlerin sayısı/toplam iş gücü miktarı)x100

Enflasyonun ölçümünde kullanılan birtakım endeksler vardır. Bunlar temel olarak Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE), Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE) ve GSYH Deflatörü’dür. Tüketici fiyat endeksi, hanehalkları tarafından tüketilen mal ve hizmetlerin fiyatlarının zaman içindeki değişimini ölçen bir fiyat endeksidir.

Şiddetine göre enflasyon temelde üç farklı şekilde kendini gösterir. Bunlar; Ilımlı Enflasyon, Yüksek Enflasyon (Dörtnala enflasyon) ve Hiperenflasyondur.

Açık piyasa işlemleri, Merkez Bankasının para arzını kontrol etmek amacıyla para ve sermaye piyasalarında hazine bonosu, tahvil ve hisse senedi alım satımı yapmasıdır.

1950’li yıllarda ortaya atılan Philips Eğrisi, 1970’lerde görülen stagflasyon olgusuyla tartışmalı bir hâle gelmiştir. Stagflasyon, enflasyon ile işsizliğin bir arada görüldüğü ekonomik durumu ifade etmektedir.

istihdam artışı ile millî gelir artışı arasında pozitif yönlü bir ilişki söz konusudur. Bu aynı zamanda işsizlik ile millî gelir arasında negatif yönlü bir ilişki olduğu anlamına gelir

Her ekonomide belirli dönemlerde toplam hasılanın artması veya azalması şeklinde görülen konjonktürel dalgalanmalar yaşanmaktadır. Konjonktürel işsizlik, ekonominin daralma dönemlerinde talepte yaşanan azalmalara bağlı olarak oluşan işsizlik türünü tanımlar.

Ilımlı enflasyon, net bir oran verilmemekle birlikte genelde enflasyonun çift haneli rakamları görmediği ancak bireylerin alım gücünü etkileyen enflasyon oranı şeklinde tanımlanmaktadır.

Nominal döviz kurunda kur, ulusal paranın yabancı paraya oranlanmasıyla hesaplanır.

Ekonomide maliye politikası hükumetler tarafından uygulanırken, para politikasının temel uygulayıcısı merkez bankalarıdır. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının temel amacı fiyat istikrarını sağlamaktır. Merkez Bankasının para arzını arttırmaya yönelik politikalarına genişletici para politikası adı verilir. Ancak para politikalarının değil, maliye politikasının temel uygulama araçları hükumet harcamaları ve vergilerdir.

Merkez Bankası’nın para politikası uygulamalarında kullandığı politika araçları temel olarak açık piyasa işlemleri, zorunlu karşılıklar ve reeskont oranıdır.

Stagflasyon, enflasyon ile işsizliğin bir arada görüldüğü ekonomik durumu ifade etmektedir.

Enflasyon talep itişli ise burada üretilen toplam mal ve hizmetler toplam talebi karşılamıyor demektir. Ancak, döviz kurunda yaşanan artış ihraç edilen ürünleri görece daha ucuz hale getirir. Ayrıca, faizler yükseldikçe sermayenin reel getirisi de artmaktadır.

Maliyet çekişli enflasyon, üretim girdilerinin maliyetlerinde meydana gelen artışların fiyatlar genel düzeyini arttırmasını ifade eder.

Enflasyon ile işsizlik arasındaki ters yönlü ilişki Philips Eğrisi ile açıklanmaktadır.

Reeskont, iskonto edilmiş değerli menkul kıymetlerin belirli bir bedel karşılığında yeniden iskonto edilmesi anlamına gelir.