AFET EKONOMİSİ VE SİGORTACILIĞI

Ekonomi bilimi kaynaklar ve ihtiyaçlar arasında dengenin nasıl kurulacağını inceleyen bilimdir. Ekonomi bilimi sadece bireylerin değil, ailelerin, firmaların, sivil toplum kuruluşlarının ve elbette devletin de bu denge kurma mücadelesine yardımcı olur.

İhtiyaçların çeşitli özellikleri mevcuttur. Bunlardan başlıcaları şunlardır:

1. İhtiyaçlar sonsuzdur.

2. İhtiyaçların şiddetleri farklıdır.

3. İhtiyaçların şiddeti giderildikçe azalır.

4. İhtiyaçlar birbirleriyle ikame edilebilir.

Karma Ekonomi, bugün yeryüzündeki ülke ekonomilerinin hiçbiri ne tam piyasa mekanizması ne de kumanda ekonomisi ile yönetilmektedir. Ülkelerin birçoğu kumanda ekonomisi ile piyasa ekonomisinin üstün özelliklerini birleştirmeye çalışmaktadır. Piyasa mekanizmasına en geniş ölçüde sahip olan ülkelerde mutlaka devletin ekonomide payı bulunmakta, kumanda ekonomisine en geniş ölçüde yer veren ülkelerde mutlaka özel sektörün ekonomide payı bulunmaktadır.

Piyasa öyle bir sistemdir ki sizin gece yarısı sıcak bir çorbaya ihtiyacınız olduğunu biliyorsa ve bu hizmeti kârlı buluyorsa şehrin bir yerinde size mutlaka sunar. Üreticileri bu konuda tek bir motivasyon unsuru harekete geçirir: Maksimum kâr etme dürtüsü. Sayısız ürünü tüketicilere ulaştıran binlerce üretici sadece bu dürtüyle “arz” olayını gerçekleştirir.

Üretim faktörlerinin kıt olması ve toplumun istediği her mal ve hizmeti üretmeye yetmemesi bizi bir tercihte yani seçimde bulunmaya zorlar. Ama bir seçim yaptığımızda seçimimizin dışında kalan alternatiflerden vazgeçmiş sayılırız. Daha başka bir deyişle bazı fırsatları kaçırmış oluruz. İşte bu kaçırdığımız fırsatların en iyisine “fırsat maliyeti” veya “alternatif maliyet” denir. Daha genel bir ifadeyle yaptığımız seçimler nedeniyle vazgeçtiğimiz en iyi alternatife fırsat maliyeti denilmektedir.

Bir ülkenin yaşam standardı ürettiği mal ve hizmet miktarı kadar artar. Para otoritesi (genellikle merkez bankası) ekonominin ihtiyacından fazla para üretirse (arz ederse) enflasyon artar. Enflasyonu düşürmek isteyenler işsizliğe, işsizliği düşürmek isteyenler enflasyona katlanır.

Rasyonel bireyler marjinal fayda (getiri)- marjinal maliyet karşılaştırmasına göre hareket ederler. “Marjinal” bir büyüklüğe eklenen son birimdir. Yaptığımız bir fiili marjinal faydası marjinal maliyetini aşarsa yaparız ki bu karar yöntemine “marjinal analiz”, bu şekilde alınan kararlara ise optimal karar (en iyi karar) adı verilir.

Ekonometri, ekonomik olayların açıklanmasında ölçülebilir değişkenleri göz önüne alarak ve karşılıklı ilişkiler kurarak, teorik çalışmaların ve iddiaların doğrulanmasını sağlayan ve değişkenler arasındaki ilişkileri inceleyen ve tahminler yapılmasını sağlayan matematiksel ve istatistiksel analiz yöntemidir. Ekonometri bilimi, ekonomiyi ölçer ve bunu yaparken matematik ve istatistik kullanır.

Üretimin gerçekleşmesi için bazı kaynaklara, diğer bir deyişle girdilere ihtiyaç duyulur. Bu kaynaklara “üretim faktörleri” adı verilir. Üretim faktörleri şunlardır: Emek, Sermaye, Tabiat (Toprak) ve Girişimci (Müteşebbis).

Her mal veya hizmet ekonomik olmayabilir. Tabiatta her arzu ettiğimizde bir çaba sarf etmeden elde edebildiğimiz mallara “serbest mallar” adı verilir.

İhtiyaç; karşılandıklarında sevinç, mutluluk ve haz veren; karşılanmadıklarında acı, kaygı ve üzüntü veren duygulardır.

Sermaye;üretim sürecinde kullanılan ve insanlar tarafından üretilmiş her türlü üretim aracıdır.

Mal ve Hizmet; insan ihtiyaçlarını giderme özelliği taşıyan yani bir faydası olan maddi veya maddi olmayan varlıklara denmektedir.

Emek ise; bireylerin mal ve hizmet üretimi için harcadığı bedensel ve zihinsel çabalardır.

Dolayısıyla verilen tanım, "ekonomi" kavramına aittir.

Bazı mallar diğer malların üretiminde kullanılırken; bazı mallar doğrudan doğruya tüketicinin ihtiyaçlarını karşılar. Bunlardan ilkine "üretim malları"; ikincisine ise "tüketim malları" adı verilir. Evlerimizde kullandığımız deterjanlar, öğrencilerin kullandığı kırtasiye malzemeleri, işimize gidip gelirken bindiğimiz otomobilimiz birer tüketim malıdır.

Bir ekonomide faaliyette bulanan ekonomik birimler; hanehalkları, firmalar, devlet ve dış dünyadır. Transfer ödemesi ise, devletin mal ve hizmet üretimine katkı yapmayan kişi ve kuruluşlara bütçesinden yaptığı, emekli, dul ve yetim maaşları gibi harcamalardır.

Bir şeyin değeri, onu elde edebilmek için vazgeçtiğimiz şey ile ölçülür ve bu vazgeçtiğimiz şeye "fırsat maliyeti" adı verilir. Soruda verilen örneğe bakacak olursak, ilk akla gelen tiyatro bileti bedeli olan 10 TL'nin fırsat maliyeti olduğudur. Ancak, bu doğru değildir, 10 TL sadece parasal maliyettir. Çünkü öğrenci tiyatroya gitmeyi seçerek iki saatlik çalışma bedeli olan 20 TL'den vazgeçmiştir. Bilet fiyatını da eklersek, bu öğrencinin tiyatroya gitmesinin fırsat maliyetinin 30 TL olduğunu görürüz.

Ekonominin on temel ilkesi bulunmaktadır ve bunlardan biri de "Bedava yemek diye bir şey yoktur, her şeyin mutlaka bir bedeli vardır." ilkesidir. Bu ilkeye göre, bedava yenen bir yemek için harcadığınız zamanın bile bir alternatif getirisi vardır. İstediğimiz herhangi bir şeyi elde edebilmek için, istediğimiz diğer bir şeyden vazgeçme zorunluluğumuz vardır ve buna ödünleşme adı verilmektedir. Soruda bahsi geçen ve örneği verilen ilke, bu ilkedir.

Geleneksek Sistem; bir toplumda ne üretilecek, nasıl üretilecek ve kimin için üretilecek sorularının cevabını, gelenek, töreler ve alışkanlıkların verdiği sistemdir.

Kumanda Ekonomisi; ekonominin tüm iplerinin devletin elinde olduğu bir sistemdir. Bu sistem, planlı ekonomi adıyla da bilinmektedir.

Karma Ekonomi ise; kumanda ekonomisi ile piyasa ekonomisinin üstün özelliklerinin birleştirilmeye çalışıldığı sistemdir.

Dolayısıyla soruda verilen bilgi, piyasa sistemine aittir.

Kumanda Ekonomisi; ekonominin tüm iplerinin devletin elinde olduğu bir sistemdir. Bu sistem, planlı ekonomi adıyla da bilinmektedir.

Karma Ekonomi ise; kumanda ekonomisi ile piyasa ekonomisinin üstün özelliklerinin birleştirilmeye çalışıldığı sistemdir.

Piyasa sistemi, alıcı ve satıcının karşı karşıya geldiği ekonomik sistemdir.

Geleneksek Sistem ise; bir toplumda ne üretilecek, nasıl üretilecek ve kimin için üretilecek sorularının cevabını, gelenek, töreler ve alışkanlıkların verdiği sistemdir. Dolayısıyla soruda verilen bilgi, bu sistem ile alakalıdır.

Piyasa-devlet ağırlıkları ülkeden ülkeye değişmektedir. Singapur, İngiltere ve ABD gibi ülkeler piyasa ekonomisine çok fazla yer verirken; Kuzey Kore, Vietnam ve Küba gibi ekonomilerde piyasa ekonomisine çok az yer verilmektedir.

İlk iki maddede verilen özellikler, piyasa sistemine aittir. Ancak soruda istenen kumanda ekonomisine ait özellikler olduğundan, doğru cevap III. ve IV. maddelerdir.

Fırsat maliyeti; yaptığımız seçimler nedeniyle vazgeçtiğimiz en iyi alternatife denmektedir. Aynı zamanda "alternatif maliyet" olarak da anılmaktadır.

Piyasa; alıcı ve satıcının karşı karşıya geldiği her türlü ortamın adıdır.

Marjinal analiz; Yaptığımız bir fiili marjinal faydası marjinal maliyetini aşarsa yaparız ki bu karar yöntemine "marjinal analiz" adı verilmektedir.

Dolayısıyla soruda verilen açıklama, üretim imkanları eğrisine aittir.