AFET EKONOMİSİ VE SİGORTACILIĞI - Deneme Sınavı - 7

Dünya üzerinde yaşanmış olan deneyimler afet yönetimi konusunda “afet öncesi aşamalar”ın çok daha önemli olduğunu göstermektedir. Afet öncesi aşamalara odaklanmak afetlerde yıkımların daha az ve daha düşük maliyetli olmasını sağlar. Bu strateji aslında mali açıdan bir tür tasarruftur.

Afet yönetimi, afetlerin önlenmesi ve zararlarının azaltılması amacıyla, afet öncesinde, afet sırasında ve afet sonrasında alınması gereken önlemlerin ve yapılması gereken çalışmaların planlanması, yönlendirilmesi, koordine edilmesi, desteklenmesi, gerekli mevzuat ve kurumsal yapılanmaların oluşturulması veya yeniden düzenlenmesi ve etkin/verimli olarak uygulanabilmesi için toplumun tüm kesimlerini kurum ve kuruluşlarıyla faaliyetlere dâhil eden, kaynakların belirlenen stratejik hedefler ve öncelikler doğrultusunda kullanılmasını sağlayan çok yönlü, çok disiplinli ve çok aktörlü bir yönetim süreci olarak tanımlanmaktadır.

Afetlerin etkin bir şekilde nasıl yönetilebileceği konusundaki bilimsel çalışmalar sonucunda çeşitli afet yönetimi yaklaşımları geliştirilmiştir. Ancak afetleri sistematik olarak ele alan ilk temel yaklaşım 1979 yılında ABD’de ortaya konulan ve bütün afet türlerinde paydaş olan yönetim unsurlarının bir süreç içinde ele alındığı “Bütüncül Acil Durum ve Afet Yönetimi” yaklaşımıdır.

İdeal bir afet yönetim sistemi modern, bilimsel ve bütüncül (veya aynı anlamda olmak üzere bütünleşik) olmalıdır. Böyle bir afet yönetim sisteminin üç farklı müdahale seviyesi vardır: Olay yönetimi, acil durum yönetimi ve afet yönetimi.

Bütüncül bir afet yönetimi dahilinde ele alınması gerekenler şunlardır (Kadıoğlu, 2008: 10):
• Ülke sınırları içinde doğal ve insan kaynaklı tehlike, risk ve afetler sonucunda, insan hayatı, mal-mülk, çevre, tabiî ve kültürel varlıklar açısından ortaya çıkabilecek maddi ve manevi kayıp ve zararların önlenmesi,
• Risklerin belirlenmesi ve azaltılması,
• Planlama, eğitim, tatbikat ve benzeri hazırlık çalışmalarının yapılması,
• Tahmin ve erken uyarı sistem ve yöntemlerinin geliştirilmesi,
• Gerektiğinde etkin müdahale ile kayıp ve zararların artmasının engellenmesi,
• Acil yardım, iyileştirme ve yeniden inşa çalışmaları ile afetlere daha hazır bir şekilde şehir yaşamının hızla normale dönebilmesi.

Doğal afetlerin zararları finanse edilmeye çalışılırken temelde dört engelle karşılaşılmaktadır. Bunlar; siyasi endişeler, ahlaki tehlike, zamansal tutarsızlık, afetler için tasarruf etme çelişkisidir.

Altyapı çalışmaları doğal afetlerin risk finansmanında özel sektör kamu işbirliğinde kamu sektörü sorumluluğu altındadır.

Dünya genelinde meydana gelen doğal afetlerde oluşan zararların yaklaşık olarak ancak %40 (yüzde kırk)’ı sigorta sisteminden karşılanabilmektedir.

Türk Vergi Mevzuatı’nda da doğal afetlere dönük bazı düzenlemeler bulunmaktadır. Vergi Usul Kanunu’nda bu konuyla ilgili en önemli düzenlemeler şunlardır:

Mücbir sebep müessesesi

Terkin Müessesesi

Fevkalade Amortisman

Doğal afetlerle ilgili düzenlemeler sadece Vergi Usul Kanunu’nda değil Gelir Vergisi Kanunu’nda ve Kurumlar Vergisi Kanunu’nda da bulunmaktadır. Gelir Vergisi Kanunu’na göre meskenler için yaptırılan Zorunlu Doğal Afet Sigortaları elde edilen kira gelirinden düşülmektedir. Öte yandan doğal afetler nedeniyle yardım kampanyalarına makbuz karşılığı yapılan ayni ve nakdî bağışlar da gelir vergisi beyannamesinden düşülebilmektedir. Kurumlar Vergisi Kanunu’na göre sigorta şirketlerinin ayırdıkları muallak hasar ve tazminat karşılıkları, kazanılmamış prim karşılıkları ve dengeleme karşılıkları beyannameden düşülebilmektedir. Aynı şekilde doğal afetler nedeniyle yardım kampanyalarına makbuz karşılığı yapılan ayni ve nakdî bağışlar da kurum kazancından indirilebilmektedir. Ayrıca deprem sigortası yaptıran kurumlar da primlerini kurumlar vergisi matrahından düşebilmektedir.

Ekonomik aktivitelerde artışın gözlenmesi bunlardan biri değildir.

Demokrasi bunlardan biri değildir.

Tüketici tahribatı

Sonuç tahribatı gelmelidir.

Düşen ürün sayısı ile birlikte fiyatlar artar

Enflasyonda bahsedilmiştir.

Türev değerler kavramı olmalıdır

Afet mültecisi'dir.

İstihdam olanaklarının azaltılması bunlardan biri değildir.

Talebi düşen işyerlerinin diğer işyerlerinden temin ettikleri mal, hizmet, ara malı ve hammadde de azalacağı için bu firmaların gelirleri de azalacak ve ödedikleri vergiler de düşecektir