AFET EKONOMİSİ VE SİGORTACILIĞI - Deneme Sınavı - 2

Dolaylı etkiler, Albala- Bertrand (2000)’e göre birbiri ile içiçe olan dört tip bozulmadan oluşmaktadır (Güvel, 2001: 66): 

• Hane halkının yaşam şartlarının bozulması: Evsiz kalma, ihtiyaçların giderilememesi, geçimliklerin yitirilmesi, göç ve taşınma. 

• Halkın sağlık ve beslenme durumunun bozulması: Çevresel tahribat, hijyen sorunlarının ortaya çıkması, yiyecek kıtlığı. 

• Ekonomik aktivitenin bozulması: Ara ve tamamlanmış piyasaların, politikaların ve bekleyişlerin olumsuz etkilenmesi. 

• Kamusal faaliyetlerin bozulması: Aşırı yüklenme, aksamalar, politizasyon ve yandaşçılık. 

Olay Tahribatı: Doğal afetlerin doğrudan ve dolaylı etkilerine bağlı tahribatı ifade eder. 

Enflasyon; Bir ülkede fiyatların genel düzeyinin sürekli olarak yükselmesiyle kendini gösteren makroekonomik sorundur.

Stok değişken; Değeri zamanın belirli bir anında ölçülebilen değişkenlere denmektedir. Örneğin; servet, iç borç, dış borç gibi değişkenler stok değişkendir.

Akım değişken; değeri belirli bir zaman diliminde ölçülebilen değişkenlere akım değişken adı verilir. Örneğin; tasarruf, yatırım, milli gelir, ithalat, ihracat gibi değişkenler akım değişkendir.

Dolayısıyla verilen tanım, sonuç tahribatına aittir.

Doğal afetler sonrasında başlayan göç sürecinde, hem göç verilen yerlerde hem de göç alan yerlerde olumsuz ekonomik yükler oluşmaktadır. Öncelikle altyapısı olmayan kentlere yapılan plânsız göçler kamu ve kent ekonomisini olumsuz etkilemekte ve ekonomik dengeleri bozmaktadır. Birçok insan kendine uygun iş bulamamakta, işsizlik artmakta, sosyolojik sorunlar ortaya çıkmakta ve informal sektör güçlenmektedir. Göç veren yerlerde ise uzman işgücü kaybı nedeniyle firmaların yeniden üretime başlamaları zorlaşmakta, bölgede yerleşik firmalar için göç edenler önemli bir talep kaybına yol açmaktadır. Dolayısıyla E seçeneğinde verilen bilgi yanlıştır.

Afetlerin kamu bütçesi dengesi üzerinde meydana getirdiği olumsuz etki iki kanaldan etkili olmaktadır: Bütçe giderleri ve bütçe gelirleri. Genel olarak söylemek gerekirse afetler bütçe giderlerini artırıcı, bütçe gelirlerini ise azaltıcı etki yapmaktadır. Dolayısıyla II.maddede verilen bilgi yanlış; diğer maddelerde verilen bilgiler doğrudur.

Değeri zamanın belirli bir anında ölçülebilen değişkenlere stok değişken, değeri belirli bir zaman diliminde ölçülebilen değişkenlere akım değişken adı verilir. Servet, iç borç, dış borç gibi değişkenler stok değişken; tasarruf, yatırım, milli gelir, ithalat, ihracat gibi değişkenler akım değişkendir.

Stok ve akım değişken; Değeri zamanın belirli bir anında ölçülebilen değişkenlere stok değişken, değeri belirli bir zaman diliminde ölçülebilen değişkenlere akım değişken adı verilir. 

Yeşil muhasebe, çevreye verilen zararın bedelinin hesaplanması amacıyla son yıllarda kullanılan bir disiplindir.

İnformal sektör ise; devletin yasal denetiminin dışındaki faaliyetlerin yürütüldüğü, vergilendirilmemiş ve kayıt altına alınmamış çalışma alanlarını ifade etmektedir.

Dolayısıyla soruda verilen boşluğa "yaratıcı yıkım" kavramı gelmelidir.

Dünyada yoksulluğa karşı en kırılgan bölgeler Sahra Altı Afrika, Asya ve Orta Amerika olsa da doğal afetlere yoksulluk odaklı en yüksek kırılganlık gösteren ülkelerin çoğu Afrika’dadır.

Yapısal değişmenin göstergelerinden bazılarını şu şekilde sıralamak mümkündür: 

• Tarımsal faaliyetlerden tarım dışı faaliyetlere, sanayiden hizmetler sektörüne doğru dönüşümün gerçekleşmesi, 

• Üretim ölçeğinin arttırılması (küçük aile işletmelerinden büyük ölçekli, ulusal veya uluslararası işletmelere dönüşüm), 

• Gelir dağılımının iyileşmesi ve yoksulluğun azaltılması, 

• İstihdam olanaklarının artırılması,

• İşgücünün kırdan kente göç etmesi sonucu kentleşme sürecinin hızlanması, 

• Üretim faktörlerinin miktar ve verimliliğinin artırılması, 

• Yeni üretim tekniklerinin geliştirilmesi, 

• Demografik yapının değişmesi, 

• Eğitim ve sağlık alanındaki gelişmeler, 

• Demokratikleşme ve özgürlükler konusundaki iyileşmeler. 

Dolayısıyla III. madde dışındaki maddeler doğrudur.

Kalkınma süreci insan topluluklarına fiziksel iyileşme, ekonomik büyüme, sosyal refah, siyasi dinginlik ve çevresel koruma getirirken; afetler fiziksel yıkım, ekonomik kayıp, sosyal durgunluk ve yoksulluk, siyasi huzursuzluk ve çevresel bozulma getirmektedir. 

Dünya Bankası’na göre yıllık kişi başına düşen GSYH’si 1045 ABD doları ve altındaki ülkeler “düşük gelirli” (azgelişmiş) ülkelerdir. Uganda, Zambiya, Eritre, Benin, Afganistan, Kamboçya, Haiti gibi sayıları daha da arttırılabilecek ülkeler bu grupta yer alır. Kişi başına düşen geliri 12.736 ABD dolarının üzerinde yer alan ülkeler ise “gelişmiş” ülkelerdir. Japonya Almanya, ABD, Kanada, Fransa, İsveç, Avustralya vb. ülkeler de bu grupta yer alır. Gelişmiş ve az gelişmiş ülkeler arasında “orta gelirli” ülkeler yer alır. Orta gelirli ülkelerin yıllık gelirleri 12.735-1046 dolar arasındadır. Bunlar arasında da “düşük orta gelirli” ve “yüksek orta gelirli" ülkeler bulunur. Örneğin Türkiye yüksek orta gelirli ülkeler arasında yer almaktadır. 

Afetleri sistematik olarak ele alan ilk temel yaklaşım 1979 yılında ABD’de ortaya konulan ve bütün afet türlerinde paydaş olan yönetim unsurlarının bir süreç içinde ele alındığı “Bütüncül Acil Durum ve Afet Yönetimi” yaklaşımıdır. ABD’de FEMA’nın (Federal Acil Durum Ajansı) kuruluşunun temelinde yer alan bu yaklaşım, Türkiye’de 2009 yılında çıkarılan 5902 Sayılı Kanunla kurulan AFAD’ın da kuruluş ve organizasyon felsefesini oluşturmaktadır. 

Afet yönetim sistemini, afet öncesi (risk yönetimi), afet sonrası (kriz yönetimi) şeklinde ikiye ayırmak mümkündür. Bütünleşik afet yönetimi sisteminde kayıp ve zarar azaltma, hazırlık, tahmin ve erken uyarı, afetler ve etki analizi gibi afet öncesi korumaya yönelik olan çalışmalara “risk yönetimi” denilirken; müdahale, iyileştirme, yeniden yapılanma gibi afet sonrası düzeltmeye dönük olarak yapılan çalışmalara ise “kriz yönetimi” olarak adlandırılır.

Doğal afetlerin yönetimi, afet öncesinde, afet sırasında ve afetten sonra ihtiyaç duyulan bütün çalışmaları kapsar. Kapsamlı bir afet risk yönetim stratejisinin temel unsurları bulunmaktadır. Bunlar; risk tanımlama, risk azaltma, mali koruma, hazırlık ve afet sonrası yapılanmadır. Bu risk unsurlarından "risk tanımlama" basamağında ise tehlike haritası oluşturma, risk modelleme, sosyal koruma ve öncelikli koruma çalışmaları yapılmaktadır. Bütçe planlama çalışması "mali koruma" başlığı altında bulunmaktadır.

Doğal afetlerin zararları farklı şekillerde finanse edilmeye çalışılırken temelde dört engelle karşılaşılmaktadır: 

• Siyasî endişeler: İyi yönetilmeyen afet süreçleri ve afetler sonrası görülen olağanüstü zararlar siyasi iktidarlara oy kaybettirir. 

• Ahlaki tehlike: Bir ilişki içinde olan iki tarafın farklı bilgilere sahip olmasından kaynaklanan sorunlara ahlaki tehlike adı verilir. Eğer taraflardan biri doğru bilgiye sahipse güç kazanır, yanlış veya eksik bilgiye sahip olan taraf ise güç kaybeder. Taraflardan biri, diğer taraf aleyhine aralarındaki anlaşmadan yararlanacak şekilde davranışını değiştiriyorsa ahlaki tehlike doğar.

• Zamansal Tutarsızlık: Afetler büyük ekonomik zararlara yol açtığı için bu zararları finanse etmek üzere afet öncesi ve sonrasında azımsanmayacak ölçüde fon toplanılması, ama bunun yanında da afetlerin hasarlarına hazırlıklı olmak için çalışılması gerekmektedir. İşte afetlerin gerçekleşmesi ile afet önlemlerinin alınması süreci çakışmadığı için “zaman tutarsızlığı” adı verilen sorun yaşanmaktadır. 

• Afetler İçin Tasarruf Etme Çelişkisi: Doğal afetlere dönük önlemler almak isteyen hükümetler çok sayıda günlük ödeme yapmaları gerekirken ne zaman ortaya çıkacağı kesin olmayan bir afet için tasarruf yapmakta ve yapabiliyorlarsa da bunları halka açıklamakta zorlanır. 

Dolayısıyla soruda verilen bütün maddeler söz konusu engeller arasında yer almaktadır.

Para politikasının otoritesi olan merkez bankasının para arzını etkilemek için kullandığı çok sayıda para politikası aracı vardır. Bunlar kredi tavanı, faiz denetimi, reeskont işlemleri, açık piyasa işlemleri, karşılıklar politikası ve faiz politikası gibi araçlardır. 

Euro Dolar arasındaki çapraz kuru hesaplamak için Euro kurunun TL karşılığı değeri, Dolar kurunun TL karşılığı değerine bölünür.  Buna göre 1.3 değerine ulaşılır.

Harcamalar politikası; kamu harcamalarının miktarını veya yönünü değiştirmek suretiyle ekonomiyi etkileme politikasına denir.

Borçlanma politikası; kamu borçlanmasını artırmak ya da azaltmak suretiyle ekonomiyi etkilemeyi amaçlayan politikaya denmektedir.

Destekleme politikası; ekonomide üretilmekte olan bazı ürünlerin desteklenmesi için yapılan harcamalara denir.

Teşvik politikası; belirli malların, belirli sektörlerin ya da teknolojilerin desteklenmesi yoluyla üretim kalitesinin ve rekabet seviyesinin artırılmasına denmektedir. 

Para politikası ise; bir ekonomideki para miktarını ya da diğer bir deyişle “para arzını” kontrol etmektir. 

1999 Marmara depreminde en büyük miktar dış kredi Dünya Bankası’ndan kullanılmış olup onu Avrupa Yatırım Bankası, IMF ve Japonya izlemektedir. 

Doğal afetler sonrasında bütçe olanakları yetersiz kalan ülkeler finansman ihtiyaçlarını iç ve dış borçlanmaya giderek karşılayabilir. Devlet iç borçlanma yoluna gittiğinde piyasaya hazine bonosu ve tahvil ihraç eder. Dış borçlanma ise, genellikle ya uluslararası piyasaya tahvil ihraç ederek ya da uluslararası finans kuruluşlarıyla özel borçlanma anlaşmasına giderek gerçekleştirilir. 

Özellikle az gelişmiş ülkeler doğal afet sonrasında yeterli kaynak bulamadıkları için afet yaralarını sararken uluslararası kuruluşlardan ve özellikle gelişmiş ülkelerden ayni ve nakdî yardım sağlamaya çalışırlar. Ayni yardımlar çok çeşitli olabilir. Hazır gıda ve mamalar, süt, süt tozu, konserve, çadır, battaniye, giysi, ısınma ve yemek pişirme araçları vb. gibi çok çeşitli yardımlar yapılabilmektedir. Nakdî yardımlar ise genellikle hibe şeklindedir ve çoğunlukla hükümet aracılığı ile ihtiyaç sahiplerine ulaştırılır.