AFET EKONOMİSİ VE SİGORTACILIĞI - Deneme Sınavı - 6

İhtiyaçlar iki kısımda ele alınabilir: Zorunlu ihtiyaçlar ve zorunlu olmayan ihtiyaçlar.

İhtiyaçların çeşitli özellikleri mevcuttur. Bunlardan başlıcaları şunlardır:

1. İhtiyaçlar sonsuzdur

2. İhtiyaçların şiddetleri farklıdır

3. İhtiyaçların şiddeti giderildikçe azalır

4. İhtiyaçlar birbirleriyle ikame edilebilir

İnsan ihtiyaçlarını giderme özelliği taşıyan yani bir faydası olan maddi veya maddi olmayan varlıklara mal ve hizmet denir.

Bazı iktisatçılar tüketimin nihai amaç olarak görüldüğü ve bütün ekonomik organizasyonların yapıldığı toplumlara “tüketim toplumu” adını verir.

Üretimin gerçekleşmesi için bazı kaynaklara, diğer bir deyişle girdilere ihtiyaç duyulur. Bu kaynaklara “üretim faktörleri” adı verilir. Üretim faktörleri şunlardır: Emek, Sermaye, Tabiat (Toprak) ve Girişimci (Müteşebbis).

Dünyaca ünlü ekonomist Gregory N. Mankiw, dünya çapında en çok satanlar listesinde yer alan “Ekonominin İlkeleri” kitabının ilk bölümünde insanların ekonomik karar alma süreçlerine ilişkin dört ana başlık altında toplanmış olan ve aslında herkesçe yaklaşık olarak bilinenlerin özeti niteliğindeki on temel ilkeden bahseder.

''En kötü plan bile plansızlıktan iyidir.''  on temel ilkeden biri değildir.

1989 yılında dağılan Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği 1917 Ekim devrimi sonrasında kurulmuş ilk kumanda ekonomisi örneğidir.

Piyasa-devlet ağırlıkları ülkeden ülkeye değişmektedir. Singapur, İngiltere ve ABD gibi ülkeler piyasa ekonomisine çok fazla yer verirken, Kuzey Kore, Vietnam ve Küba gibi ekonomilerde piyasa ekonomisine çok az yer verilmektedir.

Uluslararası Afet Veri Tabanında (EM-DAT) bir olayın afet olarak tanımlanabilmesi için şu kriterlerden en az birinin gerçekleşmesi gerekir (Guha vd., 2012’den aktaran Yılmaz, 2013: 5):
• Rapor edilmiş 10 veya daha fazla sayıda can kaybı
• Rapor edilmiş 100 veya daha fazla sayıda etkilenen nüfus
• Acil durum deklarasyonunun yapılmış olması
• Uluslararası yardımın istenmiş olması.

İnsanlar için fiziksel, ekonomik, sosyal ve çevresel kayıplar doğuran, normal yaşamı ve insan faaliyetlerini durdurarak veya kesintiye uğratarak toplulukları etkileyen, etkilenen topluluğun yerel imkân ve kaynaklarını kullanarak baş edemeyeceği doğa veya insan kökenli olayların sonuçlarına afet denir.

Biyolojik afetler  üç alt başlık altında incelenir: “Salgın (epidemik) enfeksiyon hastalıkları” (viral, bakteriyel, parazitsel, mantarsal ve ölümcül protein hastalıkları); “zararlı böcek istilaları” ve “hayvan izdihamları”.

Afetlerin bir kısmı da insan kaynaklıdır. İnsan kaynaklı afetlere teknolojik afetler denilmektedir. Bu afetler doğanın kendi gücü dolayısıyla değil, insanın doğaya olan etkileşiminin aşırılaşması sonucunda oluşurlar ve başlıca nedenleri eğitimsizlik, bilgisizlik, dikkatsizlik ve yeterli önlemlerin alınmamasıdır. Teknolojik afetler, endüstriyel kazalar, ulaştırma kazaları ve diğer kazalardan (nükleer, biyolojik, kimyasal vb.) oluşmaktadır. İnsan faktörünün etkili olduğu afetler, bazen kendi başına tetiklenebileceği gibi bazen de “depremin neden olduğu baraj yıkılması, nükleer santral hasarları” gibi doğa kökenli bir afet tarafından da tetiklenebilir (Kalkınma Bakanlığı, 2014: 3-7).

Sosyal bilimlerde, doğal afetlerin etkilerinin açıklanmasına dönük çalışmaların daha çok “sosyoloji” bilimi ağırlıklı olduğu görülmektedir.

Girdi-Çıktı Analizi
Bir ekonomide endüstriler arası ilişkileri matematiksel analizler yardımıyla ortaya koyan modellemelerdir.
Fayda-Maliyet Analizi
Kamu yatırımları öncesinde topluma en yüksek faydayı sağlayacak olan projelerin seçiminde kullanılan bir tekniktir. Bir projenin ömrü boyunca sağlayacağı fayda o projenin yapım maliyetinden büyükse o yatırımın gerçekleştirilmesi yoluna gidilir.
Sosyal Muhasebe
Bir firmanın faaliyetlerinin toplum üzerindeki etkisinin analiz edildiği bir muhasebe yöntemidir.

Kaos teorisi, aşırı uzmanlaşma nedeniyle afetlerin ekonomik etkilerini açıklamada mevcut disiplinlerin yetersiz kalacağını ve bu nedenle afetlerin ekonomik etkilerine bütüncül ve disiplinler arası yaklaşmak gerektiğini ileri sürmektedir.

Afetlerin doğrudan ekonomik kayıpları yedi kategoride incelenebilir (Ural, 1999’dan aktaran, Güvel, 2001, 65):
• Yapıların yeniden yapılmasının veya onarılmasının maliyeti,
• Yapıların içindeki özel malların zararı,
• Yapıların içindeki ticari mallara gelen zarar,
• Yapıların onarılması için gereken zamanda eğitim, hizmet ve ticaretin aksaması,
• Gerektiğinde konut ve işyerlerinin taşınma maliyeti,
• Gelir kaybı,
• Kira kaybı.

Toprak Rantı
Toprağın sahibinden başkası tarafından işlenmesi
durumunda toprak sahibine ödenen
kira bedelidir.

İnsan Faktörü: Bölgedeki endüstri yoğunluğu ve özellikleri, enerji kaynakları açısından durumu, yapısal ve yapısal olmayan faktörler, ilgili yasal mevzuat ve yaptırımlar, eğitim durumu, nüfus yoğunluğu, yaşam tarzları ve alışkanlıklar, demografik ve beşeri faktörler.

Ekonomik anlamda talep, bir mal veya hizmete yönelik, alım gücüyle desteklenmiş ve piyasaya yönelmiş satın alma isteğidir.