AFET EKONOMİSİ VE SİGORTACILIĞI - Deneme Sınavı - 11

GSMH bir ülkenin vatandaşları tarafından ülke sınırları içerisinde ve dışarısında üretilen nihai mal ve hizmetlerin toplam parasal değerini temsil etmektedir.

GSYH’nin ölçülmesinde temel olarak üç farklı yöntemden faydalanılır. Bunlar; Üretim Yöntemi, Gelir Yöntemi ve Harcama Yöntemidir. Her üç yöntemle ulaşılan GSYH değerleri birbirine eşittir.

Temel olarak dört üretim faktörü vardır. Bunlar; emek, sermaye, toprak ve girişimcidir. Bu üretim faktörlerinin ise dört tür geliri vardır. Bunlar; emek faktörünün elde ettiği ücret, sermaye faktörünün elde ettiği faiz, toprak faktörünün elde ettiği rant ve girişimcinin elde ettiği kardır. Bu gelirlerin toplamına, doğrudan gelir sayılmayan ancak GSYH içinde yer alan dolaylı vergiler ve amortismanları da dâhil ederek GSYH’yi hesaplayabiliriz.

Hane halkı ve firmalar gelirlerinin bir kısmını tüketim harcamalarına (C) ayırırken bir kısmını yatırım harcamalarında (I) kullanırlar. Benzer şekilde devlet de bir takım tüketim ve yatırım harcamalarında (G) bulunur. Dolayısıyla tüm bu harcamaların toplamı bize yine GSYH değerini verecektir. Ancak günümüz dışa açık ekonomileri için eşitliğe ihracat (X) ve ithalatın (M) da dâhil edilmesi gerekir. Burada ihracattan elde edilen gelir eşitliğe eklenirken, ithalat için yapılan harcamalar eşitlikten çıkarılır ve net ihracat (X – M) değeri modele dâhil edilir.

İktisatta, çalışma istek ve arzusunda olup, cari ücret düzeyinden çalışmaya razı olmasına rağmen iş arayan ancak bulamayanlara işsiz adı verilmektedir. Bir ekonomi için işsizlik oranı ise tanımda bahsi geçen işsizlerin toplam işgücü içindeki payını ifade etmektedir. Toplam işgücü ise, istihdam edilenler ve işsizlerin toplamından oluşmaktadır.

İşsizlik oranı: (işsizlerin sayısı/toplam iş gücü miktarı)x100

Enflasyonun ölçümünde kullanılan birtakım endeksler vardır. Bunlar temel olarak Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE), Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE) ve GSYH Deflatörü’dür. Tüketici fiyat endeksi, hanehalkları tarafından tüketilen mal ve hizmetlerin fiyatlarının zaman içindeki değişimini ölçen bir fiyat endeksidir.

Şiddetine göre enflasyon temelde üç farklı şekilde kendini gösterir. Bunlar; Ilımlı Enflasyon, Yüksek Enflasyon (Dörtnala enflasyon) ve Hiperenflasyondur.

Açık piyasa işlemleri, Merkez Bankasının para arzını kontrol etmek amacıyla para ve sermaye piyasalarında hazine bonosu, tahvil ve hisse senedi alım satımı yapmasıdır.

1950’li yıllarda ortaya atılan Philips Eğrisi, 1970’lerde görülen stagflasyon olgusuyla tartışmalı bir hâle gelmiştir. Stagflasyon, enflasyon ile işsizliğin bir arada görüldüğü ekonomik durumu ifade etmektedir.

istihdam artışı ile millî gelir artışı arasında pozitif yönlü bir ilişki söz konusudur. Bu aynı zamanda işsizlik ile millî gelir arasında negatif yönlü bir ilişki olduğu anlamına gelir

Uluslararası Afet Veri Tabanında (EM-DAT) bir olayın afet olarak tanımlanabilmesi için şu kriterlerden en az birinin gerçekleşmesi gerekir:  

Bir doğa olayının afet sayılabilmesi için ölüm ve yaralanmalara yol açması ve insanların fiziksel ve sosyal varlıklarına zarar vermesi gerekir. Bu bağlamda
insanların yaşamadığı bir yerdeki deprem, sel ve benzeri doğa olaylarına afet diyemeyiz. Bu nedenle dünyanın herhangi bir yerinde olması afet sayılma kriterleri arasında sayılmaz. Bu nedenle doğru yanıt C'dir.

Afetler doğal ve teknolojik afetler olmak üzere ikiye ayrılır. Doğal afetler:

Teknolojik afetler ise: 

Endüstriyel bir doğal afet türü değildir. Bu nedenle doğru yanıt A'dır.

Doğal Afetlerin Ampirik Modelleri  görüşünü savunanlar doğal afetler gibi fizikoekonomik olayların sürekli değişim, belirsizlik ve sınırlı akılcılık nedeniyle modellenemeyeceğini, modellenebilmesi için davranışçı iktisat biliminden yararlanarak ampirik bulgulardan yararlanılması gerektiğini ileri sürmektedirler. Soru kökünde Doğal Afetlerin Ampirik Modellerinin tanımı yapılmıştır. Bu nedenle doğru yanıt E'dir.

Afetlerin doğrudan ekonomik kayıpları yedi kategoride incelenebilir. Bunlar:  

Tarım ürünlerinin zararı ise bu kategoride yer almaz. Bu nedenle doğru yanıt B'dir.

1900’lerden 2016’ya kadar 13758 afet olayı meydana gelmiş olup yaklaşık 32,5 milyon kişi afetler sonucunda hayatını kaybetmiştir. bu afetler arasında  en yüksek frekansla gerçekleşen afet seldir. Bunu sırasıyla fırtına, salgın hastalık, deprem ve yangın takip eder. bu nedenle doğru yanıt D'dir.

Hizmet şebekeleri dediğimiz temiz ve atık su şebekeleri, su arıtma tesisleri, kanalizasyon sistemleri, doğal gaz sistemleri, elektrik şebekesi ve iletişim tesislerinde meydana gelen hasarın ekonomik boyutuna “candamarı ekonomik kaybı (CEK)” adı verilir. Dolayısıyla seçeneklerde dört öncülün de birlikte verildiği seçenek aranmalıdır. Doğru yanıt E'dir.

Bir ülkenin vatandaşları 1 Ocak’tan 31 Aralık’a kadar çalışır, mal ve hizmet üretir. Daha önceki bölümlerden hatırlayacağınız üzere bu mal ve hizmetlerin piyasa fiyatlarından değerine “gayri safi millî hasıla” adını veriyoruz. Gayri safi millî hasıla ortaya çıkarken katkıda bulunan üretim faktörleri de gelir elde ederler. Ücret, kâr, faiz ve rant şeklindeki bu üretim faktörleri gelirlerinin toplamına da “millî gelir” denilmektedir. Bu nedenle doğru yanıt C'dir.

Doğal afetler üretimi, iş hayatını ve tedarik zincirini olumsuz etkiler ve kesintiye uğratır. Doğal afetlerin zarar verdiği üretim sektörlerinin başında tarım sektörü gelmektedir. Tarım sektörü hem istihdam meydana getirmesi hem de bir ülkenin “gıda güvenliğini” sağlaması açısından yaşamsal bir sektördür. Her türlü doğal afet tarımsal üretimi olumsuz etkiler. Depremler, sel ve heyelanlar, yangınlar, fırtına ve kasırgalar toprakların kullanılamaz hâle gelmesine ve ürünlerin yok olmasına neden olmaktadır. Bu nedenle doğru yanıt A'dır.

Sanayi sektörü doğal afetlerden gördüğü zararı fiziksel hasardan, hammadde akışının kesilmesinden, işgücü ve müşteri kaybından ve candamarı sistemlerinin aksamasından görmektedir. İthalatın kesilmesi ise bu grupta yer almaz. Bu nedenle doğru yanıt D'dir.

Büyük ölçekli firmaların afetlere dayanıklılığı küçük ölçekli firmalara göre daha yüksektir. Çünkü;

Görüldüğü gibi III. öncülde verilen bilgi yanlıştır. bu nedenle seçeneklerde yalnızca I ve II numaralı öncül aranmalıdır. Bu nedenle doğru yanıt A'dır.