AFET BİLGİ SİSTEMLERİ VE HABERLEŞME

Tehlike haberi kavramını 4 aşamada inceleyebiliriz:
1. Tehlikenin tespiti ve tehlike haberinin oluşturulması (erken uyarı)
2. Tehlike haberinin yayılması
3. Tehlike haberinin halka duyurulması
4. Tehlikenin savuşturulması  ve tehlike geçti haberinin yayımlanması

Tehlike; Türk Dil Kurumu'na göre, büyük zarar veya yok olmaya yol açabilecek durumu ifade eder. AFAD Afet Terimleri Sözlüğüne göre ise, belirli bir zaman veya coğrafyada ortaya çıkarak yaşamı tehdit eden, toplumun sosyoekonomik düzen ve etkinliklerine, doğal çevreye, doğal, tarihi ve kültürel kaynaklara zarar verme potansiyeli olan doğa, teknoloji ya da insandan kaynaklanan fiziki olay ve olgudur.

Meteorolojide erken uyarı üç adımda yapılır. Birinci adım kısa vadeli hava tahminidir. Bu tahmin, 12-24 saat öncesinde şehir ölçeğinde yapılır. Tahminlerde kaynak, yer, zaman, miktar ve olasılık verilir (Şekil 7.1). İkinci adım, takip, gözetleme veya izlemedir. 2 ila 6 saat önce kasaba/köy ölçeğinde, yani noktasal yapılır. Tahminde verilen bilgilere ilave olarak gözetlenen meteorolojik afetin olası şiddeti ve ona karşı halkın alması gereken önlemleri içerir. Üçüncü adım ise meteorolojik uyarı ve ihbarlar, gözetlenen meteorolojik afetin birkaç dakika öncesinde 30-60 dakika için mahalle veya sokak ölçeğinde yapılır. İhbarların içeriği gözetleme ile aynıdır fakat hemen eyleme geçilmesi istenir.

Erken uyarı sisteminin başarılı olabilmesi için aşağıdaki 4 kural yerine getirilmelidir:
1. Kullanışlı – Verilen bilgi insanların öğrenmek istediği ve ihtiyacı olan bilgi olmalı.
2. Anlaşılır – Verilen bilgileri toplumun her kesimi doğru ve aynı şekilde algılayabilmeli.
3. Dakik – Bilgi hedef kitleye olması gereken zamanda ulaştırılabilmeli.
4. İnandırıcı – Yapılan tavsiye ve uyarılar toplumun her kesimi tarafından ciddiye alınmalı.

Taktik Haberleşme: Afet sırasında, felaket bölgesinde idari birimlerle operasyonel birimlerin kendi aralarında veya birbirleriyle aralarındaki orta ve kısa mesafede yapılan bölgesel haberleşmeyi kapsamaktadır. Genellikle VHF (çok yüksek frekans) ve UHF ( ultra yüksek frekans) bantlarındaki çeşitli teknolojilerde üretilmiş telsiz haberleşmesini kapsamaktadır.

Haber Alma ve Yayma (HAY) Sistemi; düşman saldırıları ile afet ve acil durum tehlike haberlerinin tehdit altındaki yerleşim merkezlerinde yaşayan halka ulaştırılması amacıyla Türkiye çapında AFAD tarafından kurdurulan sistemdir.

Bir siren birimi şu ekipmandan oluşmaktadır:
• Siren Kontrol Ünitesi,
• Siren Sistemi Yazılımı,
• Amplifikatör Grubu,
• Hoparlör Grubu,
• İletişim Altyapısı (Telsiz, GSM, Kablo sistemi ve bileşenleri),
• Yıldırım Savar,
• Uçak İkaz Lambası

Siren Birimleri; Bina Tipi, Direk Tipi, olarak ikiye ayrılır.

Ülkemizde kullanılmakta olan İkaz ve Alarm işaretleri 4’e ayrılır:
• Sarı İkaz,
• Kırmızı Alarm,
• Siyah Alarm (KBRN Alarmı),
• Beyaz (Tehlike Geçti) İkaz.

Hava saldırısı tehlikesi olduğunu işaret eden kırmızı alarm, 3 dakika süren yükselip alçalan dalgalı siren sesi ile duyurulur.

Tehlike haberi kavramını 4 aşamada inceleye- biliriz:

Tehlikenin tespiti ve tehlike haberinin oluş- turulması (erken uyarı)

Tehlike haberinin yayılması

Tehlike haberinin halka duyurulması

Tehlikenin savuşturulması ve tehlike geçti haberinin yayımlanması

Tehlikenin savuşturulması: Tehlikeyi haber alan insanlar kendilerini, diğer canlıları ve malla- rını korumak için çeşitli tedbirler alırlar. Alınacak tedbirler tehlikenin tipine göre çeşitlilik gösterir. Örneğin düşman hava saldırıları için sığınaklara girilir, tahliye ve seyrekleştirme yapılır. Sel ve tsunami tehlikesine karşı dere yatakları ve deniz kıyıları boşaltılıp yüksek yerlere çıkılır.

Herhangi bir afette erken uyarı için aşağıdaki 4 aşama sırasıyla yerine getirilmelidir:

Risk Tespiti: Bildiğiniz gibi risk, tehlike ile za- rar görme eğiliminin bir araya gelmesi ile or- taya çıkar. Risk değerlendirmesi ve haritalama, afetlerin önlenebilmesi ve müdahale için ge- reken Erken Uyarı Sistemlerinin ihtiyacı olan önceliklerin belirlenmesinde de önem taşır.

İzleme ve Erken Uyarı: Güvenilir bir tah- min ve uyarı sisteminin bilimsel bir temeli olmalıdır. Tehlike parametrelerinin sürekli izlenmesi, afet ve acil durumlar için zama- nında ve doğru uyarıları yapmak için gerek- lidir. Her afet ve acil durum için yapılacak uyarı farklılık göstereceğinden uyarı meka- nizmalarını doğru belirlemek gerekir.

Uyarı Yayma ve İletişim: Gerekli tepkinin verilebilmesi için tepkiyi oluşturacak veri- nin kolay anlaşılabilir ve kavranabilir olması esastır. Bölgesel, ulusal ve uluslararası düzey- de iletişim kanalları tespit edilmeli ve uyarı ikazlarının yayılımı gerçekleştirilmelidir.

Müdahale Kapasitesi: Toplumların karşı karşıya kaldıkları riskleri anlamaları ve nasıl reaksiyon göstereceklerini bilmeleri gerekli- dir. Burada eğitim ve hazırlık programları önem taşımaktadır.

Beklenmedik ve uzun süreli afetlere karşı hazır olmak için, erken uyarının amaçları;

Zararın ya da kayıpların önlenmesi ya da azaltılması,

İnsan yaşamının, ekonomik gelişmenin, kültürel mirasın, sağlık ve çevrenin korunması,

Yaşam kalitesinin sürdürülebilirliğinin sağlanması,

olarak sıralanabilir.

HF/SSB Telsiz Haberleşmesi: 2 MHz -30 MHz bandındaki frekanslarda İyonosferden yansıyan dalgalarla iletişim kuran ve bu nedenle işletme maliyeti çok az olan uzun mesafe telsiz haberleşme sistemidir. Sabit, araç, sırt telsizi tipleri mevcuttur. Ülkemizde çeşitli kurumlarda önemli miktarda bulunmaktadır.

İkaz ve Alarm Sistemi kapsamında aşağıdaki araçlar kullanılmaktadır:

• Siren Sistemleri,
• Ulusal/Yerel Haberleşme Sistemleri,

-  GSM (SMS/Hücresel Yayın/Mobil Uygulamalar),

-  Sabit Telefonlar,

-  Telsiz Sistemleri,

• Ses

-  Merkezi Ezan Sistemi,

-  Belediye Anons Sistemi,

-  Okul ve fabrika ses sistemleri,

-  Mobil Araç Ses Sitemleri,

• Basın Yayın Araçları,

-  Radyo ve Televizyonlar,

-  İnternet/mobil uygulamalar,

-  Sosyal medya mesajları,

-  Elektronik Reklam Panoları.

Siren sistemleri; Haber Alma ve Yayma Sistemine entegrasyonu sağlanmış, bir adet Yerel Komuta Merkezi (YKM), yeteri kadar Tali Komuta Merkezi (TKM) ve şehri ses olarak kapsayacak sayıda siren biriminden oluşmaktadır.

Siren sistemi yerel/tali komuta merkezleri şu temel ekipmandan oluşmaktadır:

Bilgisayar (Siren Sistemi Yazılımı),

Kontrol Konsolu ve monitörü,

Anahtarlama Birimi,

İletişim Altyapısı (Telsiz, GSM, Kablo sistemi ve bileşenleri)

Yazıcı,

Enerji Altyapısı (Elektrik şebekesi, Kesintisiz Güç Kaynağı Topraklama)

Bir siren birimi şu ekipmandan oluşmaktadır:

Siren Kontrol Ünitesi,

Siren Sistemi Yazılımı,

Amplifikatör Grubu,

Hoparlör Grubu,

İletişim Altyapısı (Telsiz, GSM, Kablo sistemi ve bileşenleri),

Yıldırım Savar,

Uçak İkaz Lambası,

Siyah Alarm (KBRN Alarmı)

Kimyasal, Biyolojik, Radyolojik, Nükleer saldı- rı tehlikesini işaret eden bu alarm ise 3 dakika süreli kesikli siren sesi ile duyurulur.