AFET BİLGİ SİSTEMLERİ VE HABERLEŞME

Seller, depremler, orman yangınları ve benzeri afetlerde, etki alanını ve hasarı tespit etme, • Fırtına, sel, tsunami gibi afet olaylarında gü- venli noktalara kaçış rotaları belirleme, • Afetzedeler ya da mülteciler için geçici ya da kalıcı barınma alanı için yer seçimi• Afet riski yüksek bölgelerde mühendislik yapıları hakkında envanter çıkarma, • Potansiyel afetlerle ilgili en çok zarar görebilecek alanları öngörme, • Afet öncesi hazırlık amacıyla planlama altlı- ğı olarak kullanma, • Büyük bir afet sonrası yeniden yapılanmayı izleme, • Doğru, anlaşılır ve güncel altlık haritalar olarak kullanılma.

Uzaktan algılama platformları, uydu / uzay platformları ve hava platformları olarak ikiye ayrılır. Uydular, optik algılayıcılı ve yapay açıklıklı radar algılayıcılı yer gözlem uydularıdır. Hava platformları ise yer gözlemi yapan uçak, helikopter, balon ve insansız hava araçlarıdır.

Döner Kanat Hava Araçları: Bu kategoride 4 motorlu (Quadkopter), 6 motorlu (Hexakopter), 8 motorlu (Oktokopter) ve tek motorlu (Helikopter) hava araçları vardır. Havada kalabilmesi için motorların sürekli çalışması gerekmektedir.

Yapılan analizlerde yüksek çözünürlüğe sahip multispektral (çok bantlı) algılayıcılar yaygın olarak kullanılmakta olup ardından SAR (yapay açıklıklı radar) kullanımı gelmektedir.

TÜBİTAK UZAY’ın tasarım, geliştirme, üretim ve operasyonlarında bizzat yer aldığı Türkiye’nin ilk yerli yer gözlem uydusu RASAT' dır.

“Quadkopter” ve “Oktokopter” (dört-sekiz döner kanatlı İHA’lar) gibi kısa sürede enerjisi tükenen hava araçları mikro hava aracı sınıfına girmektedir. Bunların güç tüketimi fazladır. Buna karşın havada asılı kalma ve sabitlenerek istenilen noktadan/açıdan kaliteli görüntü alma özellikleri önemli bir avantajıdır.

Optik görüntü işleme ve kıymetlendirme tekniklerinden bazıları şunlardır: Görsel yorumlama, spektral sınıflama, dokusal sınıflama, görüntüde eşik değer belirleme, görüntü ayrıştırma, değişim analizi, SYM oluşturma.
Termal görüntü işleme ve kıymetlendirme tekniklerinden bazıları şunlardır: Pencere bölme analizi ve dual bant işleme.

Göktürk-3 uydusunun da geliştirilmesi ve yörüngeye atılması deprem çalışmalarında kullanılan millî algılayıcı- uydu eksikliğimizi büyük ölçüde kapatacaktır.

Büyük alanları tararken maliyeti düşüktür.

Uzaktan algılamanın en temel elemanı enerji kaynağıdır, algılayıcılara gönderilmek üzere elektromanyetik enerji gerekir. Bu enerji, ya güneş tarafından sağlanır ya da algılayıcı kendi enerjisini üretir. Kaynaktan çıkan enerji, öncelikle hakkında bilgi toplanması planlanan yere ulaşır ve geri yansıyarak algılayıcılara ulaşır. Bu esnada atmosferle devamlı etkileşim içindedir.

Uyduların dünyanın herhangi bir noktasından yeniden görüntü alabilme süresine zamansal çözünürlük ya da yeniden ziyaret süresi denir (Örneğin, Sentinel 1 ve 2 uyduları Türkiye’de herhangi bir yeri 5-6 günde bir görüntüleyebilir). Bu gecikme, bazen afet esnasında veya afetin hemen sonrasında yapılacak çalışmalar ve afet sonrası acil müdahale çalışmaları için bir dezavantaj oluşturur. Bu gibi durumlarda “Hava Araçları” boşluğu doldurarak anlık ve kısmen daha dar alanların görüntülerini elde edebilir.

Tablo 3.1 İHA sını arının özellikleri ve bunlara verilen bazı örnekler

Kategori

Operasyon İrtifası (metre)

Gidebileceği Mesafe (km)

Havada Kalma Süresi (Saat)

Mikro (< 2 kg)

150

<5

<1

Mini ( < 20 kg)

500

< 25

<2

Midi ( > 20 kg)

1500

< 50

3-6

Taktik

3000

< 200

6-10

Balon

1500

< 25

<10

Bu sınıflandırmaya göre 1 saatten az havada kalan hava araçları “mikro hava aracı”, 1-2 saat arası havada kalan hava araçları “mini hava aracı” olarak değerlendirilmektedir. “Quadkopter” ve “Oktokopter” (dört-sekiz döner kanatlı İHA’lar) gibi kısa sürede enerjisi tükenen hava araçları mikro hava aracı sınıfına girmektedir. Bunların güç tüketimi fazladır.

Döner Kanat Hava Araçları: Bu kategoride 4 motorlu (Quadkopter), 6 motorlu (Hexakopter), 8 motorlu (Oktokopter) ve tek motorlu (Helikopter) hava araçları vardır. Havada kalabilmesi için motorların sürekli çalışması gerekmektedir.

Piksel (hücre): Görüntünün en küçük birimidir. Dijital görüntüler yana yana gelen kare şeklinde pikseller topluluğundan oluşmaktadır. Aynı alanı kapsayan iki uydu görüntüsünden birinde, daha çok piksel varsa o görüntünün çözünürlüğü, netliği daha yüksektir.

Uzaktan algılamanın en temel elemanı enerji kaynağıdır, algılayıcılara gönderilmek üzere elektromanyetik enerji gerekir. Bu enerji ya güneş tarafından sağlanır ya da algılayıcı kendi enerjisini üretir.

Uzaktan algılama platformları, uydu / uzay platformları ve hava platformları olarak ikiye ayrılır. Uydular, optik algılayıcılı ve yapay açıklıklı radar algılayıcılı yer gözlem uydularıdır. Hava platformları ise yer gözlemi yapan uçak, helikopter, balon ve insansız hava araçlarıdır.

Uydunun avantajı daha geniş alanların görüntüsünü sağlayabilmesidir. Fakat uydu görüntülerinin çözünürlüğü, genellikle hava araçlarıyla alçak irtifadan alınan görüntülere göre daha düşük olmaktadır.

Platformlara yerleştirilen farklı algılayıcılar farklı afetlerde daha iyi sonuçlar verebilmektedir. Örneğin termal algılayıcılar yangında, kuraklık/erozyon ve fırtınalar/erozyonlar, yakın kızılötesi algılayıcılarsa sel olaylarında daha verimlidir.

Elektro-optik algılayıcılar tarafından üretilen görüntüler; radyometrik bilgi (parlaklık, yoğunluk, ton), spektral bilgi (renk), doku bilgisi ve mekânsal bilgi gibi bilgiler içerir. Mekânsal bilgi piksellerin (hücrelerin) görüntü düzlemindeki yerleri ve kendi aralarındaki yersel ilişkileri olarak tarif edilir. Bir pikselin spektral bilgisi o piksel için farklı dalga boylarında ölçülen radyans (ışıma, parlama) değeridir.