AFET BİLGİ SİSTEMLERİ VE HABERLEŞME

Yukarıda yer alan maddelerin hepsi Afet Yönetiminde kullanılan coğrafi bilgi teknolojileridir.

Verilerin belli bir yapıda ve aralarındaki ilişkiler ile birlikte depolandığı bilgisayar ortamına veri tabanı denir.

T.C. İçişleri Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığınca kurulan "Afet Yönetimi ve Karar Destek Sistemi platformu, afet yönetiminde ulusal düzeyde kullanılan yegane web platformudur.

Çevresel Veri Katmanları (Göller, akarsular, denizler, bataklıklar, su kuyuları, kaynaklar, çeşmeler, barajlar, kıyılar, çöp alanları, dolgu alanları, arazi tapu bilgileri, toprak haritası, arazi kullanım haritası, koruma alanları, çeşitli maden ocakları, jeoloji haritası, sayısal arazi modeli-eş yükseklik haritası, meteorolojik haritalar, eğim haritası, ormanlar, yeşil alanlar, parklar, vb.)

Yerleşim Veri Katmanları (İkamet amaçlı binalar, çok nüfus barındıran binalar, okullar, yurtlar, üniversiteler, oteller, kreşler, hastaneler,eczaneler, sağlık ocakları, dispanserler, kütüphaneler, karakollar, parklar, huzur evleri, havaalanları, tarihi eserler, müzeler,fabrikalar, ticarethaneler, büyük alışveriş merkezleri, marketler, bakkallar, postaneler, limanlar, hapishaneler, mezarlıklar, morglar, boş alanlar, çeşitli kimyasal madde depolayan tesisler, stadyumlar, kamu binaları, askeri binalar, mahalle-köy-ilçe-il sınırları, vb.)

Afet yönetimine yönelik Coğrafi Bilgi Sistemi yazılımları, masaüstü yazılımlar, web sunucuları ve Veritabanı sistemleri olarak gruplandırılabilir. Masaüstü Coğrafi Bilgi Sistemi yazılımları ticari yazılımlar (örneğin ArcGIS, MapInfo, GeoMedia, NetGIS,vb.) veya ücretsiz açık kaynak yazılımlar (Quantum GIS, MapWindow GIS, uDig, gvSIG, vb.) olabilir.

Afet yönetimine yönelik Coğrafi Bilgi Sistemi yazılımları, masaüstü yazılımlar, web sunucuları ve Veritabanı sistemleri olarak gruplandırılabilir. Masaüstü Coğrafi Bilgi Sistemi yazılımları ticari yazılımlar (örneğin ArcGIS, MapInfo, GeoMedia, NetGIS,vb.) veya ücretsiz açık kaynak yazılımlar (Quantum GIS, MapWindow GIS, uDig, gvSIG, vb.) olabilir. Veritabanı yazılımları da ticari yazılımlar (Oracle+Spatial), Oracle+ArcSDE, vb.) veya ücretsiz açık kaynak yazılımlar (PostgreSQL+PostGIS, MySQL, vb.) olabilir. Coğrafi verileri web üzerinden sunan web sunucuları da ticari (ArcGIS Server, GeoMedia-WebMap, MapInfo-MapExtreme, NetCAD-NetGIS Server) veya ücretsiz ve açık kaynak yazılımlar (GeoServer, MapServer) olabilir.

Raster veri, detayların satır ve sütunlardan oluşan matris yapısında depolandığı, detay koordinatların satır ve sütun numaraları bilinen ve piksel (pixel) adı verilen resim elemanları ile temsil edildiği; nokta detayların tek bir piksel ile, çizgi detayların birbirine komşu piksel dizileriyle, alan detayların ise bir araya toplanmış komşu pikseller şeklinde gösterildiği bir veri türüdür.

Coğrafi Bilgi Sistemi, afet bilgisini depolama, işleme, analiz etme ve sunma olarak ifade edilen temel fonksiyonları yanı sıra; paylaşım, güncelleme, hızlı analiz ve çok yönlü görselleştirme gibi afet yönetimine yönelik önemli yeteneklere sahiptir (Arca, 2012).

Coğrafi Sınır Kaldırma Analizi: Belli bir öznitelik değeri esas alınarak detayların birleştirilmesi şeklindeki analiz tekniğidir. Örneğin, coğrafi birleştirme analizi sonrası oluşan “yerleşim_birleşik” katmanındaki alan detaylar, “detay_türü” özniteliği esas alınarak aynı türdeki alan detaylar birleştirilebilir ve analiz sonrası elde edilen birleşim nedeniyle oluşan gereksiz sınırlar kaldırılmış olur.

İhtiyaç Veri Katmanları (Marangozhane, mobilyacılar, nalbur ve iş aletleri satan dükkanlar, endüstriyel alet ve makine yapan ve satan yerler, gıda depoları, ecza depoları, ilaç fabrikaları, itfaiyeler, arazi iş makineleri depoları, elektrik dükkanları, vb.)

Altyapı Veri Katmanları (Sokak, Cadde, otoyol, paralı yol, patika yollar, çıkmaz yollar, kavşak yollar, demiryolu, tüneller, köprü, kavşak, viyadük, trafik ışıkları, tramvay ve metro istasyonları, hava alanları, otobüs ve taksi durakları, su pompa istasyonları, haberleşme istasyonları, enerji nakil hatları, doğalgaz istasyonları, doğalgaz depolama tesisleri, nükleer santraller, termik santraller, hidroelektrik santraller, petrol rafinerileri, radyo ve televizyon istasyonları, su arıtma tesisleri, katı atık arıtma tesisleri, su ishale hatları, doğalgaz hatları, telefon haberleşme hatları, elektrik ana dağıtım merkezleri, elektrik hatları, vb.)

Masaüstü Coğrafi Bilgi Sistemi yazılımları ticari yazılımlar (örneğin ArcGIS, MapInfo, GeoMedia, NetGIS,vb.) dır.

Raster veride “Piksel”, veri olarak tanımlanabilen en küçük hücreye verilen isimdir.

CBS ortamında raster veriler (örneğin Çankaya’nın uydu görüntüsü, sayısal arazi yükseklik modeli) ve vektör veriler (örneğin, binalar, yollar, trafik lambaları, vb.) bir arada görüntülenebilir.Görüntülemede en altta raster veriler, sonra alan detaylar, sonra çizgi detaylar ve en üstte nokta detaylar olacak şekilde detay katmanları görüntülenir.

Avrupa Birliğinin konum belirlemede kullanılan uydu sistemlerine verilen genel isim GALILEO'dır.

Çok Yönlü Görselleştirme Yeteneği: CBS ile istenilen afet verilerin ve analiz sonuçlarının harita olarak veya grafik ve tablo gibi diğer görsel malzemeler ile görselleştirilmesi ve bu görsellerin çıktılarının alınması çok kolaydır. Örneğin bir deprem sonrasında farklı amaçlarla kullanılmak üzere, farklı ölçek ve detaylarda ulaşım ve yerleşim haritaları, sanayi tesisleri, biyolojik ve kimyasal madde barındıran tesislerin, benzin istasyonları, gaz ve petrol depolarının yerlerini gösteren bir haritaya ihtiyaç duyulabilir. İşte bu haritalar, CBS yardımı ile çok rahatlıkla ve çok kısa sürede üretilebilmektedir.

Coğrafi Kırpma Analizi: Bu teknikte, belli bir “alan” detay içinde kalan, başka detaylar kırpılarak çıkartılır. Örneğin “yol” detayı için 30 metrelik tampon bölge analizi sonucu oluşturulan tampon bölge içinde kalan nokta detaylar bu teknik ile belirlenir.

Konuma Göre Öznitelik Bağlama Analizi: Farklı türdeki (nokta, çizgi, alan) detaylarının birbirlerine göre konumları (kesen, kesişen, içeren, içinde kalan, örtüşen, ayrışan, eşit) esas alınarak bir katmandaki özniteliklerin diğer katmana aktarılması tekniğidir. Bu teknik ile, alan türündeki ilçe katmanı içinde kalan, nokta türündeki türündeki deprem noktalarına içinde oldukları ilçe adlarının aktarılması, çizgi türündeki petrol boru hatlarına, içinden geçtikleri (kestikleri) alan türündeki ilçe adlarının aktarılması yapılabilir. Örneğin bir “çizgi” detaya, içinden geçtiği (kestiği) “alan” detayın öznitelikleri; bir “nokta” detaya, içinde yer aldığı “alan” detayın öznitelikleri aktarılabilir.

Deprem tahliye analizi bu listede yer almamaktadır.