Afet Bilgi ve Haberleşme Yönetim Sistemi Örnekleri

Ülkemizdeki Afet Bilgi ve Haberleşme Sistemleri, Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) bünyesinde geliştirilmiştir.

Bu sistemler arasında, Afet Yönetim ve Karar Destek Sistemi (AYDES) ana sistemi oluştururken, bu sistem ile birlikte entegre çalışan sistemler (AFAD Deprem Ön Hasar Tahmin Sistemi, AYDES Uzaktan Algılama Yazılımı, AYDES-Kitle Kaynak Platformu, Hava Araçlarından Görüntü Aktarım Sistemi) ve diğer afet bilgi ve haberleşme sistemleri (İkaz Alarm Sistemi, Lojistik Depo Yönetimi Sistemi, Kesintisiz ve Güvenli Haberleşme Sistemi) bulunmaktadır.

Afet Yönetimi ve Karar Destek Sistemi (AYDES), afet ve acil durum yönetimine ilişkin tüm süreçlerin (planlama, müdahale, iyileştirme) etkin bir biçimde yürütülebilmesi için kurgulanmış bir bilişim sistemidir. Sistem masaüstü, coğrafi bilgi sistemi destekli web uygulamaları (iki boyutlu ve üç boyutlu) ve mobil uygulamaları içeren, birçok kurum içi ve dışı sisteme ve uygulamaya bağlı bütünsel bir platformdur. AYDES, özellikle Türkiye Afet Müdahale Planı (TAMP) kapsamına uygun olarak hazırlanmış, Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD), ilgili Bakanlıklar ve taşra teşkilatları tarafından kullanılabilecek şekilde tasarlanmış, süreçlerin etkin, hızlı yürütülmesine imkân sağlayan bütünleşik bir yapıdadır.

Afet Yönetimi ve Karar Destek Sistemi Yazılım altyapısı dünya çapında mekânsal verinin sunulmasına yönelik ortak dil olarak kullanılan OGC (Open Geospatial Consortium) standartlarına uygundur.

 • Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü TAKBİS Entegrasyonu, • Nüfus ve Vatandaşlık İşleri (NVİ) UAVT, MERNİS ve MAKS Entegrasyonları, • Meteoroloji Genel Müdürlüğü Sistem Entegrasyonu, • Harita Genel Müdürlüğü (Altlık Veriler), • Lojistik Depo Yönetim Sistemi, • AFKEN Entegrasyonu, • Devlet Teşkilatı Veritabanı Entegrasyonu (DETSİS), • Çiftçi Kayıt Sistemi Entegrasyonu, • Karayolları Genel Müdürlüğü Kapalı Yollar ve Çalışma Yapılan Yollar Servisleri Entegrasyonu, • Araç/Konteynır Takip Sistemleri Entegrasyonu.

AYDES, “Olay Komuta Sistemi”, “Mekânsal Bilgi Sistemi” ve “İyileştirme Sistemi” olarak üç ana bileşen, “Planlama ve Hazırlık Modülleri” ve “Mobil Uygulamalar”dan oluşmaktadır.

AYDES kapsamında, müdahale işlemleri bir olayın tanımlanması ile başlar. Olay tanımlandıktan sonra birçok fonksiyon kullanılır ve birçok alt modülde veri girişi gerçekleştirilir. Bu bileşenin alt modüllerin isimleri aşağıda listelenmiştir:

• İhbar Yönetimi, • Olay Tanımlama, • Olay Bildirimleri, • Afet ve Acil Durum Veri Seti (AADVS) Dinamik Kullanımı, • Kritik Kaynak Yönetimi, • Talep Yönetimi, • Nakliye Talep Yönetimi, • Beyaz Masa Talep Yönetimi, • Dağıtım Listesi, • Müdahale Görevlendirme, • İntikal Yönetimi, • Envanter Yönetimi, • Afetzede Adres Defteri, • Arama Kurtarma Hizmet Grubu Müdahale İşlemleri, • Altyapı Hizmet Grubu Müdahale İşlemleri, • Ayni Bağış ve Depo Yönetimi Hizmet Grubu Müdahale İşlemleri, • Barınma Hizmet Grubu Müdahale İşlemleri, • Bilgi Yönetimi Değerlendirme ve İzleme Hizmet Grubu, • Beslenme Hizmet Grubu Müdahale İşlemleri, • Defin ve Kimliklendirme Hizmet Grubu Müdahale İşlemleri, • Enerji Hizmet Grubu Müdahale İşlemleri, • Enkaz Hizmet Grubu Müdahale İşlemleri, • Gıda Tarım ve Hayvancılık Hizmet Grubu Müdahale İşlemleri, • Güvenlik Trafik Hizmet Grubu Müdahale İşlemleri, • Haberleşme Hizmet Grubu Müdahale İşlemleri, • Hasar Tespit Hizmet Grubu Müdahale İşlemleri, • Hizmet Grupları Lojistiği Hizmet Grubu Müdahale İşlemleri, • Kaynak Yönetimi Hizmet Grubu Müdahale İşlemleri, • KBRN Hizmet Grubu Müdahale İşlemleri, • Muhasebe Bütçe ve Mali Raporlama Hizmet Grubu Müdahale İşlemleri, • Nakliye Hizmet Grubu Müdahale İşlemleri, • Psikososyal Destek Hizmet Grubu Müdahale İşlemleri, • Satın alma Hizmet Grubu Müdahale İşlemleri, • Sağlık Hizmet Grubu Müdahale İşlemleri, • Tahliye ve Yerleştirme Planlama Hizmet Grubu Müdahale İşlemleri, • Teknik Destek ve İkmal Hizmet Grubu Müdahale İşlemleri, • Ulaşım Altyapı Hizmet Grubu Müdahale İşlemleri, • Ulusal ve Uluslararası Nakdi Bağış Hizmet Grubu Müdahale İşlemleri, • Uluslararası Destek ve İşbirliği Hizmet Grubu Müdahale İşlemleri, • Yangın Hizmet Grubu Müdahale İşlemleri, • Zarar Tespit Hizmet Grubu Müdahale İşlemleri, • Etki Alanı Belirleme/Öncül Hasar Tespit, • Mahsura Ulaşma Analizi.

AYDES’in ana bileşenlerinden İyileştirme Sistemi (İS)’nde yer alan modüller şunlardır: • Jeolojik Etüd Modülü, • Hasar Tespit Modülü, • Hak Sahipliği Modülü, • Acil Yardım Modülü, • Yatırım Programı Modülü.

AYDES’in ana bileşenleri dışında, planlama ve hazırlık aşamasında aşağıdaki modüller kullanılmaktadır: • Kişi Adres Defteri, • Organizasyon Yapısı, • Tesis Tanımlama, • Bildirim Yönetimi, • Afet ve Acil Durum Veri Seti Tanımlama, • Kaynak Yönetimi, • Envanter Takibi, • Nakliye ve İntikal İşlemleri, • Destek İller Modülü, • İhtiyaç Tahmini, • Senaryo Paneli, • Planlama Görev Yönetimi Altyapısı, • Tehlike ve Risk haritaları, • Taşkın Analizi, • Afet Envanter Veri Girişi, • Planlama Aracı, • Araç Takip Sistemi, • Görünürlük Analizi, • Süre/Mesafe Analizi, • Kesit Alma, • Topoğrafik Haritalar.

AYDES Uzaktan Algılama Yazılımı (AYDES-UZAL), AFAD’ın analiz ihtiyaçları doğrultusunda geliştirilen ve afet uygulamaları konusunda özelleşmiş, elektro-optik ve SAR (Sentetik Açıklıklı Radar) uydu görüntüleri ve hava fotoğraflarının görüntülenmesi ve analiz edilmesine olanak sağlayan masaüstü bir uzaktan algılama yazılımıdır. AYDES - UZAL yazılım mimarisi Avrupa Uzay Ajansı (ESA: European Space Agency) tarafından sunulan açık kaynak kodlu kütüphaneler kullanılarak Java dilinde geliştirilmiştir.

OCHA (İnsani İlişkiler Koordinasyon Ofisi) tarafından ortaya konulan Global Afet İkaz ve Koordinasyon Sistemi (GDACS), Avrupa Komisyonu Ortak Araştırma Merkezi (JRC) işbirliğinde, doğal afetlerde, ikaz yayımlar ve ilgililere göndermekten ve devamında önceden tanımlanmış görevleri gönderir. JRC, bir deprem olduğunda, GDACS vasıtasıyla e-posta ve sms göndererek ikaz yayımlar. OCHA için ikinci adım UNDAC ekibinin (Afet Değerlendirme ve Koordinasyon Ekipleri) gönderilmesi durumu için daha fazla bilgi toplamaktır. Bu aşamada, Virtual OSOCC – afet yönetiminde web tabanlı ortak çalışma platformu – bu afet için aktif olur. Durumsal bilgiler, erken müdahale ekiplerinin durumu, haritalar, lojistik ve operasyonel konudaki spesifik konular, Virtual OSOCC içinde yer almaya başlar. Çok ciddi durumlarda ise, İnsani Enformasyon Merkezi (HIC) oluşturulur ve sistem takibi gerçekleştirilir. Platform üzerinden bütün aktörlerin maksimum fayda sağlaması için çalışılır.

“Endonezya’da Afet Yönetiminin Güçlendirilmesi” projesi kapsamında geliştirilen SIPBI, AYDES ve KGHS projelerinin temel hedeflerini içeren bir projedir.

Ulusal Afet Yönetim Koordinasyon Kurulu (Bakornas PB) tarafından, UNDP tarafından fonlanan “Endonezya’da Afet Yönetiminin Güçlendirilmesi” projesi kapsamında geliştirilen SIPBI, birçok afet ve ilgili afet yönetim süreçleri hakkında güvenilir ve güncel bilgi akışının sağlanabilmesi ile Bakornas PB’nin karar verme süreçlerini güçlendirmeyi amaçlamıştır. SIPBI projesinin kapsamında; bilgi iletişim ağının kurulması, afet yönetimi için bir veri tabanının kurulması, afet yönetimi için Coğrafi Bilgi Sistemleri altyapısının oluşturulması yer almaktadır.

Sri Lanka; başta tsunami, sel ve heyelan olmak üzere afete sıklıkla maruz kalan bir Asya ülkesidir. Hem veriye erişim hem de etkin koordinasyon için ihtiyaç duyulan bilgi sistemi, 2004 Hint Denizi Depremi ve tsunamisinden sonra, Sri Lanka Bilgi Sistemleri Birliği tarafından ortaya çıkarılan SAHANA’dır. Sahana, açık kaynak kodlu bir afet yönetim yazılımıdır. Kayıp insanların bulunması, gönüllülerin yönetimi ve daha fazlasını içeren afet müdahale bileşenleri içeren web tabanlı ortak çalışma platformudur. Sahana kelimesi, Sri Lanka’daki ulusal dillerden birisi olan Singala dilinde yardım anlamına gelmektedir

DIMAPS, Japonya tarafından kullanılmaya başlayan CBS tabanlı entegre veri sistemidir. Başta deprem olmak üzere doğal afetlerin risk verilerini (tehlike haritaları, zarar görebilirlik haritaları), katmanlar hâlinde bulundurmaktadır. Bu hazırlıkların yapılabilmesi için coğrafi verilerin bütünleşik bir yapıda bulundurulması sağlanmıştır. Afet öncesi hazırlık kapsamında belirlenen tahliye yolları, toplanma alanları vs. ayrı katmanlar olarak yer almaktadır. Afet gerçekleştiği andan itibaren birçok katmanı bir arada bulundurarak bir ortak harekat resmi ortaya çıkarmaktadır.

Amerika Birleşik Devletleri Ulusal Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (FEMA) Afet Bilgi ve Haberleşme Sistemleri; takip ve müdahale işbirliği sistemi WebEOC ((EOC: Acil Durum Operasyon Merkezleri), Zarar Azaltma ve Hazırlık Sistemleri (Afet Dışı Yardım Yönetim Sistemi (ND-Grants), Zarar Azaltma Elektronik Yardım Sistemi (eGrants)),  Müdahale ve İyileştirme Sistemleri (Ulusal Acil Durum Yönetim Bilgi Sistemi (NEMIS), Acil Durum Yönetimi Görev Entegrasyon Platformu (EMMIE))

Almanya Afet Bilgi ve Haberleşme Sistemi - deNIS II plus.

Alman İçişleri Federal Bakanlığı tarafından deNIS (Alman Acil Durum Hazırlık Bilgi Sistemi) adında bir yazılım geliştirilmiştir. Ortaya çıkan ihtiyaçlar neticesinde, deNIS, deNIS II versiyonuna yükseltilmiştir. deNIS II, federal bakanlıklar ve eyaletlerin içişleri bakanlıklarının acil durum yönetim merkezlerinin bilgi ağını oluşturmuştur. deNIS II plus’ın en önemli özelliklerinden bir tanesi coğrafi bilgi sistemleri tabanlı ve zamanla yetenekleri geliştirilebilir bir altyapıya sahip olmasıdır.

deNIS II Plus’ın sunacağı özellikler şunlardır: • GMLZ (Gemeinsames Melde – und Lagezentrum), tarafından oluşturulan ulusal durum raporu, • Federal hükümet ve eyalet tarafından yazılı ve harita formatında oluşturulan risk analizleri, • Almanya’da yer alan hasar durumlarını gösteren uydu fotoğrafları, • Hava durum bilgisi ve fırtına uyarıları, • Federal tehlike tespit sistemi tarafından sunulan radyoaktivite verileri, • Federal su havzalarının su seviyeleri, • Sismolojik veriler.

Planlama ve hazırlık safhası açısından değerlendirdiğimizde ülkemizde halihazırda tasarlanmış sistem, dünyada kullanılan sistemlere çok benzer olarak, afet yönetiminde farklı sensor teknolojilerinden yararlanarak, doğru ve gerçek zamanlı veriyi kullanarak farklı analizler ve sonuçlar üretebilmektedir.

Afet anında kullanılacak bilişim sistemleri sayesinde afet yönetiminin müdahale safhasında görevli ekiplerin koordinasyonu, envanterlerin gerçek zamanlı tespiti ve yönetimi hızlı ve etkin şekilde yapılabilmektedir. Coğrafi Bilgi Sistemleri temelli Afet Yönetimi ve Karar Destek Sistemi(AYDES) üzerinde dünyada kriz esnasında kullanılan sistemlere gore çok daha gelişmiş bir müdahale sistemi altyapısı kurgulanmıştır. Dünyadaki sistemlerle karşılaştıracak olursak AYDES müdahale hizmetleri açısından oldukça gelişmiş bir bilişim altyapısı sunar. Gerçek zamanlı görüntü aktarımı, kesintisiz ve güvenli haberlşeme sistemleri, uzaktan algılama uygulamaları, vb. gibi sistemler üzerinden sağlanan veriler de müdahale safhasında kullanılmaktadır.

Ülkemizde kullanılmakta olan Afet Yönetimi ve Karar Destek Sistemi ihtiyaçların tamamını karşılayacak bir altyapı üzerine inşa edilmiştir. Ülkemizin kullandığı sistem diğer ülkeler tarafından kullanılan sistemlerle karşılaştırıldığında Planlama ve hazırlık çalışmaları kapsamında geliştirilmesi gereken modeller üzerinde çalışmalıyız. Daha gerçekçi tahminler yapabilen modeller geliştirildikçe AYDES’ e entegre edilerek bilgi paylaşımı en üst düzeylere çıkarak zarar azaltma konusundaki faaliyetlere yön verecektir.