AFET, ACİL DURUM VE ENDÜSTRİYEL KAZALARDA İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ

133

Deprem

Genel olarak trafik kazası ve iş kazasını da içine alan travmalar, dünyada 40 yaş altındaki insanların ölüm oranları arasında birinci sıradadır.

İnsan kaynaklı (Beşeri) afetler: İnsanın doğaya olan sorumsuz, yanlış etkileşiminin sonucunda oluşan afetlerdir. Eğitimsizlik,
bilgisizlik, dikkatsizlik, yeterli önlemlerin alınmaması gibi sebeplerden ötürü kaza veya kasıt sonucu ortaya çıkar. Yangınlar, orman yangınları, salgın hastalıklar ve taşımacılık ve ulaşım kazaları bu tür afetlere örnek olabilir.

Ekonomik

Sistem Kuramı: Kaza oluşabilecek durumu üç parçadan oluşan bir sistem olarak görür: İnsan, makine ve çevredir.

Kaza / Olay Kuramı: İnsan faktörü teorisinin genişletilmiş halidir. İnsan faktörü kuramına ek olarak ergonomik yetersizlikler, hatalı kararlar ve sistem hataları ilave edilmiştir.

Bariyer analizi (Barrier Analysis): Bir tehlikeden olumsuz etkilenen bir hedefe giden yolların izlenmesini içeren inceleme veya tasarım yöntemidir. Aynı zamanda, istenmeyen etkileri önleyebilecek eksik ya da hatalı karşı önlemlerin tanımlanmasını da içermektedir.

Pareto analizi (Pareto Analysis): Önemli genel etkileri oluşturan, seçilmiş ya da sınırlı sayıdaki görevlerin analizi için karar vermede kullanılan bir istatistiksel tekniktir.

Büyük endüstriyel kazaların önlenemediği durumlarda; yangın, patlama ve toksik yayılım sonucu kuruluş çalışanları ve kazanın etki alanındaki halk ve çevre için olumsuz sonuçlar ortaya çıkabilir. Büyük endüstriyel kazaların etkilerinin kontrol altına alınmasını ve kazaya anında müdahale edilmesini sağlayan Dahili Acil Durum Planı (DADP), güvenlik sisteminde önemli yer tutmaktadır. DADP, kuruluş içinde kazanın sonuçlarını kontrol etmek, etkilerini en aza indirmek ve koruma önlemleri uygulamak için işletmeci tarafından alınacak tedbirlere yöneliktir.

Oluşma hızına göre afetler, yavaş gelişenler (iklim değişiklikleri, küresel ısınma, kuraklık, kıtlık, açlık, erozyon ve çölleşme gibi).

İnsan kaynaklı (Beşeri) afetler: İnsanın doğaya olan sorumsuz, yanlış etkileşiminin sonucunda oluşan afetlerdir. Eğitimsizlik, bilgisizlik, dikkatsizlik, yeterli önlemlerin alınmaması gibi sebeplerden ötürü kaza veya kasıt sonucu ortaya çıkar. Yangınlar, orman yangınları, salgın hastalıklar ve taşımacılık ve ulaşım kazaları bu tür afetlere örnek olabilir.

Jeolojik kökenliler: Bunlar doğrudan doğruya kaynağını yer kabuğu ya da yerin derinliklerinden alan doğal afetlerdir; deprem, yanardağ patlamaları, tsunami, toprak kayması (heyelan) gibi.

Epidemiyoloji Kuramı: Çevre faktörleri ile hastalık arasındaki ilişkinin çevre faktörleri ile kaza arasındaki ilişkiye de uyarlanabileceğini savunan bir kuramdır.

Kaza Zinciri (Domino) Teorisi: Bu teoriye göre, kazalar beş temel nedenin arka arkaya dizilmesi (oluşması) sonucu meydana gelmektedir. Olaylar beş domino taşının arka arkaya sıralanarak birbirini düşürmesine benzetilerek açıklanır.

Kaza / Olay Kuramı: İnsan faktörü teorisinin genişletilmiş halidir. İnsan faktörü kuramına ek olarak ergonomik yetersizlikler, hatalı kararlar ve sistem hataları ilave edilmiştir.

Kaza Kök Sebep Analizi: Kaza kök sebep analizi, sorunların ya da olayların kök sebeplerini tanımlayan sistematik bir süreç ve yaklaşıma denir. Başarılı bir kaza kök sebep analizi, genellikle, birden fazla olan tüm kök sebeplerin tanımlanmasına bağlıdır. Bir kazanın nedenlerini bulmak için ‘Neden, Ne ve Nasıl?’ sorularını sormak gerekir.

Ramak kala olay: Kuruluşta meydana gelen; insanı, kuruluşu veya çevreyi zarara uğratma potansiyeli olduğu halde zarara uğratmayan olay.

Türkiye, Seveso III Direktifi’ni AB uyum süreci ile birlikte 2 Mart 2019’da Büyük Endüstriyel Kazaların Önlenmesi ve Etkilerinin Azaltılması  Hakkında Yönetmelik ile uygulamaya başlamıştır. Bu yönetmelik, ülkemizde Büyük Endüstriyel Kaza Risklerinin Azaltılması (BEKRA) mevzuatı olarak da bilinmektedir.

Bu Yönetmelik; a) Birinci fıkranın (c) bendinin (2) numaralı alt bendinde belirtilen boru hatları üzerinde depolama faaliyetinin yapıldığı pompa istasyonlarına, b) Birinci fıkranın (ç) bendine bakılmaksızın tehlikeli maddelerin kullanıldığı kimyasal ve ısıl işlemlere ve bu işlemlere ilişkin depolama faaliyetleri ile maden işleme faaliyetlerinde tehlikeli maddelerin bulunduğu atık havuz ve barajlarına, c) Birinci fıkranın (e) bendine bakılmaksızın, doğal katmanlarda, akiferlerde, tuz yataklarında ve kullanılmayan madenlerde bulunan kıyı yer altı gaz depolarına, uygulanır.