Acil Durum Planlaması

Kuruluş, olayların ve acil durumların meydana gelme olasılığını tahmin etmek, bu durumlarda yapılacakları belirlemek ve bunlardan kaynaklanabilecek muhtemel hastalık ve yaralanmaları önlemek veya azaltmak için plan ve prosedürler oluşturmalı ve bunları sürdürmelidir. Kuruluş, özellikle olayların ve acil durumların ortaya çıkmasından sonra acil durum hazırlıklarını, bu durumlarda kullanılacak planları ve prosedürleri gözden geçirmelidir. Kuruluş, pratik olan yerlerde bu gibi prosedürleri periyodik olarak da denemelidir.

Muhtemel kazaların ve acil durumların tanımlanması; acil durumda yönetimi üstlenecek kişinin belirlenmesi, acil durumda personel tarafından yapılacak işlemlerin ayrıntıları, acil durum esnasında belirli görevi olan personelin sorumlulukları ve yetkileri, tahliye prosedürleri yöntemleri, tehlikeli malzemelerin ve yerlerinin belirlenmesi ve gerekli acil durum işlemi, kuruluş dışı acil durum hizmetleriyle koordinasyon, resmî makamlarla iletişim, komşularla ve halkla iletişim, hayati öneme sahip kayıtların ve teçhizatın korunması, acil durum esnasında gerekli bilgilerin kullanılabilir durumda olmasıdır.

İşyerlerinde Acil Durumlar Hakkında Yönetmelik’te ‘Acil durum, işyerinin tamamında veya bir kısmında meydana gelebilecek yangın, patlama, tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan yayılım, doğal afet gibi acil müdahale, mücadele, ilkyardım veya tahliye gerektiren olaylardır.’ şeklinde tanımlanmaktadır. İki tip acil durum vardır. Bunlar;

A-Tipi Acil Durumlar: Savaş hâli, deprem, sel, yıldırım düşmesi, büyük çaplı yangınlar, terör/sabotaj, uçak/helikopter kazaları, salgın hastalıklar gibi nedenler sonucunda ortaya çıkan durumlardır.

B-Tipi Acil Durumlar: Küçük çaplı yangınlar, muhtelif kimyasal, yanıcı ve parlayıcı maddelerin sızıntılarını içeren çevresel kazalar ile benzer öneme sahip durumlardır.

Kriz; önceden beklenilmeyen ve sezilmeyen, örgüt tarafından çabuk ve acele cevap verilmesi gereken, kurum, kuruluşun önleme ve müdahale mekanizmalarını yetersiz hâle getirerek mevcut değerlerini, amaçlarını ve varsayımlarını tehdit eden gerilim durumu şekilde tanımlanabilir. Stres, endişe, panik gibi kavramlar da kriz döneminde yaşanan duygu ve davranışların ifadesi şekilleridir. Krizi, temel itibariyle yaşanan olağan gerilimlerden ayıran temel özellikler; önceden sezilemeyen ani bir değişiklik olması, krize çabuk ve acele cevap verilmesi gerekliliği, yöneticilerin uyguladıkları standart karar mekanizmaları ile krize cevap verememeleri ve meydana gelen değişimin kuruluşun devamlılığını ciddi şekilde tehdit etmesidir.

Bunlar;

• Çalışma ortamı, kullanılan maddeler, iş ekipmanı ile çevre şartlarını dikkate alarak meydana gelebilecek ve çalışan ile çalışma çevresini etkileyecek acil durumları önceden değerlendirerek muhtemel acil durumları belirler.
• Acil durumların olumsuz etkilerini önleyici ve sınırlandırıcı tedbirleri alır.
• Acil durumların olumsuz etkilerinden korunmak üzere gerekli ölçüm ve değerlendirmeleri yapar.
• Acil durum planlarını hazırlar ve tatbikatların yapılmasını sağlar.
• Acil durumlarla mücadele için işyerinin büyüklüğü ve taşıdığı özel tehlikeler, yapılan işin niteliği, çalışan sayısı ile işyerinde bulunan diğer kişileri dikkate alarak; önleme, koruma, tahliye, yangınla mücadele, ilk yardım ve benzeri konularda uygun donanıma sahip ve bu konularda eğitimli yeterli sayıda çalışanı görevlendirir ve her zaman hazır bulunmalarını sağlar.
• Özellikle ilk yardım, acil tıbbi müdahale, kurtarma ve yangınla mücadele konularında, işyeri dışındaki kuruluşlarla irtibatı sağlayacak gerekli düzenlemeleri yapar.
• Acil durumlarda enerji kaynaklarının ve tehlike yaratabilecek sistemlerin olumsuz durumlar yaratmayacak ve koruyucu sistemleri etkilemeyecek şekilde devre dışı bırakılması ile ilgili gerekli düzenlemeleri yapar.
• Varsa alt işveren ve geçici iş ilişkisi kurulan işverenin çalışanları ile müşteri ve ziyaretçi gibi işyerinde bulunan diğer kişileri acil durumlar konusunda bilgilendirir.

Çalışanların acil durumlarla ilgili yükümlülük ve sorumlulukları:

• Acil durum planında belirtilen hususlar dahilinde alınan önleyici ve sınırlandırıcı tedbirlere uymak
• İşyerindeki makine, cihaz, araç, gereç, tesis ve binalarda kendileri ve diğer kişilerin sağlık ve güvenliğini tehlikeye düşürecek acil durum ile karşılaştıklarında; hemen en yakın amirine, acil durumla ilgili görevlendirilen sorumluya veya çalışan temsilcisine haber vermek
• Acil durumun giderilmesi için, işveren ile işyeri dışındaki ilgili kuruluşlardan olay yerine intikal eden ekiplerin talimatlarına uymak
• Acil durumlar sırasında kendisinin ve çalışma arkadaşlarının hayatını tehlikeye düşürmeyecek şekilde davranmaktır.

İş yeri tehlike sınıfına göre çok tehlikeli, tehlikeli ve az tehlikeli iş yerlerinde acil durum planı sırasıyla en geç iki, dört ve altı yılda bir yenilenir.

Acil durum planı; tüm işyerleri için tasarım veya kuruluş aşamasından başlamak üzere acil durumların belirlenmesi, bunların olumsuz etkilerini önleyici ve sınırlandırıcı tedbirlerin alınması, görevlendirilecek kişilerin belirlenmesi, acil durum müdahale ve tahliye yöntemlerinin oluşturulması, dokümantasyon, tatbikat ve acil durum planının yenilenmesi aşamaları izlenerek hazırlanır.

İşyerinde meydana gelebilecek acil durumlar şu hususlar dikkate alınarak belirlenir:

• Risk değerlendirmesi sonuçları,
• Yangın, tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan yayılım ve patlama ihtimali,
• İlk yardım ve tahliye gerektirecek olaylar,
• Doğal afetlerin meydana gelme ihtimali,
• Sabotaj ihtimali

Önleyici ve sınırlandırıcı tedbirler şunlardır:

• İşveren, belirlediği mümkün ve muhtemel acil durumların oluşturabileceği zararları önlemek ve daha büyük etkilerini sınırlandırmak üzere gerekli tedbirleri alır.
• Acil durumların olumsuz etkilerinden korunmak üzere tedbirler belirlenirken gerekli olduğu durumda ölçüm ve değerlendirmeler yapılır.
• Alınacak tedbirler, risklerden korunma ilkelerine uygun olur ve toplu korumayı esas alır.

Bunlar: Yangınla mücadele, arama kurtarma ve tahliye ile ilk yardım ekipleridir. Yönetmelikte bu ekiplerde görevlendirilecek kişi sayısı belirlenmiştir; buna göre çok tehlikeli sınıfta yer alan bir işletmede yangınla mücadele ile arama, kurtarma ve tahliye ekiplerinde her 30 çalışana kadar bir kişi görevlendirilmesi gerekir. Ayrıca ilk yardım ekibi için her on çalışana kadar bir kişi görevlendirilmesi gerekir. Ayrıca, ondan az çalışanı olan ve az tehlikeli sınıfta yer alan iş yerleri için bahsi geçen acil durum ekiplerinin görevlerini yapmak üzere tek bir kişinin görevlendirilmesi yeterli olacaktır.

Yangın yerine en yakın olan ekip üyesi mevcut yangın söndürücüyü alıp, rüzgârı da arkasına alarak;

1. Cihazın mührünü koparmalı,
2. Cihazın pimini çekmeli,
3. Cihazın hortum ucundan çıkan kimyasal maddeyi alevin ön ve alt kısmına doğru tutup, alevin arkasına doğru söndürerek ilerlemelidir.

İşyerlerinde Acil Durumlar Hakkında Yönetmelik’in yedinci maddesi uyarınca acil durum planı hazırlarken izlenmesi gereken aşamaların:

• Acil durumların belirlenmesi;
• Önleyici ve sınırlandırıcı tedbirlerin alınması;
• Görevlendirilecek kişilerin belirlenmesi;
• Acil durum müdahale ve tahliye yöntemlerinin oluşturulması;
• Dokümantasyon, Tatbikat;
• Acil durum planının yenilenmesi şeklinde yapılması önerilmektedir.

İş yerindeki faaliyetlerden kaynaklı tehlikeler belirlenip, risk değerlendirmesi yapılarak ilk yardım gerektirecek muhtemel olaylar tespit edilmelidir. Bunlar; kayma, takılma, düşme, yanıklar, elektrik çarpmaları, uzuv yaralanmaları/kopmaları gibi riskler olabilir.

Endüstriyel alanlarda gerçekleşen, bir veya birden fazla tehlikeli maddenin taşınması, işlenmesi ve depolanması sırasında kontrolsüz gelişmelerden kaynaklanan, çevre ve insan sağlığı için o anda veya daha sonraki zamanlarda ciddi tehlikeye yol açabilen her türlü kimyasal dökülme, çökme, patlama, yangın, gaz sızıntısı, zehirlenme, radyasyon ve diğer kazalar endüstriyel kazalar olarak nitelendirilmektedir.

Acil toplanma alanı, acil durumların olumsuz sonuçlarından çalışanların etkilenmeyeceği mesafede veya korunakta belirlenmiş yeri ifade eder. Güvenli yer konusunda dikkat edilmesi gereken hususlar:

• Tehlike ve risklerden etkilenmeyecek uzaklıkta olmalı;
• Tahliye olan personelin görebileceği şekilde bir levha ile işaretlenmeli, İşletme personelinin tümü tahliye olduktan sonra dahi izdihama mahal vermeyecek büyüklükte ve genişlikte olmalı;
• Acil durum planında güvenli yer, işletmeden güvenli yere gidişi gösteren kroki ile desteklenmeli;
• Acil durum planında yer verilen bu bilgiler tahliye planına da eklenmeli, şeklinde sıralanabilir.

İş yerlerinin (ön hazırlık yapma fırsatı bulunmayan durumlarda) anlık gelişen durumlar karşısında acil eylem planı yapmak dışında başka bir seçeneği yoktur. Günümüzde yaşanan “Yeni Koronavirüs” pandemisi bu tarz durumları gösteren canlı bir örnektir. Tüm dünyanın karşı karşıya kaldığı Yeni Koronavirüs ile işveren ve çalışanların mücadele etmesi için uygulanması gereken acil eylem planını kısaca şu şekilde özetleyebiliriz.

• Çalışanların Bilgilendirilmesi
• Çalışanların Bilgilendirilmesi
• Kişi Sayısı Konusunda Düzenleme
• Kişi Sayısı Konusunda Düzenleme
• Veri Depolama ve Merkezî Bilgisayarların (Server) Hazırlanması
• Çalışanların İzolasyonu
• Teknolojik Uygulamalar

Biyolojik ajanlar insanları, hayvanları ve bitkileri öldüren ya da onların hastalanmalarına sebep olan organizmalar ya da bu organizmaların ürettiği zehirli maddelerdir (toksinler). Biyolojik riskler; biyolojik ajanların ve emniyetsiz laboratuvar prosedürleri gibi koşulların oluşturduğu tehditlerin tümüdür.

Kategori A: Bu kategoride yer alan ajanlar halk sağlığı ve ulusal güvenlik için en yüksek riski taşıyan organizmalar ya da toksinlerdir. Çünkü, kolayca yayılabilir veya insandan insana kolayca bulaşabilir; yüksek oranda ölüme sebep olur ve halk sağlığı için büyük bir etki yaratma potansiyeline sahiptirler. Halk arasında paniğe ve sosyal çöküntüye sebep olabilirler. Halk sağlığı güvenliği için özel eylem planlarını gerektirirler.

Virüs: Canlı hücreler dışında çoğalamayan, sadece protein ve genetik malzemeden oluşan çok küçük parçacıklardır. Canlılığın bütün özelliklerini taşımadıkları için bazı bilim insanlarınca cansız sayılan bu varlıklar bitkileri, hayvanları, mantarları ya da bakterileri enfekte ederek çoğalır. Virüsler AIDS, grip, suçiçeği, kuduz gibi insanda birçok hastalığa sebep olur. Antibiyotiklerden etkilenmedikleri için virüslerin neden olduğu hastalıkların tedavisi zordur. Bu hastalıklardan korunmanın en iyi yolu, bağışıklık kazanmak için aşılanmalıdır.

Koronavirüs (İngilizce: Coronavirus): Yeni Koronavirüs’ler tek zincirli, pozitif polariteli, zarflı RNA virüsleridir. Pozitif polariteli oldukları için RNA’ya bağımlı RNA polimeraz enzimi içermez ancak genomlarında bu enzimi kodlarlar. Yüzeylerinde çubuksu uzantıları vardır. Bu çıkıntıların Latincedeki “corona”, yani “taç” anlamından yola çıkılarak bu virüslere Koronavirüs (taçlı virüs) ismi verilmiştir. Yeni Koronavirüs’ler (CoV), soğuk algınlığından Orta Doğu Solunum Sendromu (MERS-CoV) ve Ağır Akut Solunum Sendromu (Severe Acute Respiratory Syndrome, SARS-CoV) gibi daha ciddi hastalıklara kadar çeşitli hastalıklara neden olan büyük bir virüs ailesidir.

Endemi: Bir enfeksiyon etkeninin veya hastalığın belirli bir coğrafyada veya toplulukta sürekli görülmesi durumudur. O bölgede veya toplumda hastalığın alışılmış bir prevalans hızının olması da genellikle endemik olduğu anlamına gelir.

Pandemi: Bir hastalığın, enfeksiyon etmeninin veya sağlıkla ilgili bir sorunun çeşitli ülkelerde veya bir kıtada yayılması hatta tüm dünya gibi çok geniş bir alanda yayılım göstermesidir. Nüfusun önemli bir bölümünü etkilemektedir.

Hazırlık Ekibi: Alınacak tedbirlerle ilgili çalışmaları yürütecek; İşyerindeki hijyen ve temizlik konularında gerekli çalışmaları yürütecek; Kurum içi ve kurum dışı iletişimi koordine edecek; Acil durum planını güncel tutacaktır. Şüpheli vakalarda izolasyon ve karantina prosedürünün oluşturulması için ALO 184 Koronavirüs Danışma Hattı ve Sağlık Bakanlığına bağlı en yakın hastane ile iletişime geçilmesini sağlayacaktır. Kurul ya da hazırlık ekibi; resmi makamların tavsiye kararlarını ve İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü tarafından yayınlanan bilgilendirmeleri takip etmekle ve gereğini yapmakla yükümlüdür.

COVID-19’a maruz kalanları belirlemek için olası maruz kalma kriterleri (örneğin, kişinin gitmiş olabileceği alanlar) hakkında İSG Kurulu veya Hazırlık Ekibi bilgilendirilerek, Sağlık Bakanlığının tavsiyelerine uyulmalıdır; Hastalık şüphesi bulunan kişi maske takarak işyeri hekimine gitmeli ve muayenesi yapılarak şüpheli COVID-19 durumu bulunduğu takdirde etkilenen kişi diğer çalışanlardan izole edilerek daha önceden belirlenen ve enfeksiyonun yayılmasını önleyecek nitelikte olan kapalı alanda bekletilmelidir; Sağlık Bakanlığının ilgili sağlık kuruluşu ile iletişime geçilerek kişinin sevki sağlanmalıdır; Etkilenen çalışanın atıkları için Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği kapsamında işlem yapılmalıdır; Etkilenen çalışanın tıbbi yardım beklerken lavaboya/banyoya gitmesi gerekiyorsa, mümkünse ayrı bir lavabo/banyo kullanımı sağlanmalıdır.