Afet ve Acil Müdahâle Çalışanlarının Karşılaşabileceği İş Sağlığı ve Güvenliği Riskleri

Kas-iskelet sistemi hastalıkları, ağır, tekrarlanan ve sürekli güç harcanmasını gerektiren iş faaliyetlerinin yol açtığı ve ağırlaştırdığı kas-iskelet sistemindeki rahatsızlıklardır.

• Hastaların, ölülerin ve nesnelerin (özel kurtarma ekipmanları, sedye, hasta kurtarma) sıklıkla kaldırılması ve taşınmasına bağlı olarak kas-iskelet sisteminin aşırı zorlanması ve hatalı duruş pozisyonunda uzun süreli kalma,
• Ağır koruyucu ekipmanın aşınması,
• Aşırı zaman baskısı altında çalışma,
• Felaketlere maruz kalmaktan (travma sonrası stres) ve organizasyon faktörlerinden (vardiya çalışması, düzensiz ve öngörülemeyen çalışma saatleri, uzamış müdahâleler) kaynaklanan yüksek psikolojik stres,
• Kasisli yollardaki sürüşten kaynaklanan
  tüm vücut sarsılmasına maruz kalma,
• Ambülans gibi araçlarda uzun süreli hareketsiz eylemdir.

Travma Sonrası Stres Bozukluğu, travmatik bir yaşantının sonucunda karşılaşılabilecek yoğun stres karşısında ortaya çıkabilecek bir kaygı bozukluğudur. 

• Hayati tehdit, ciddi yaralanma ya da fiziksel bütünlüğüne zarar verebilecek bir durumu kişisel olarak deneyimleme,
• Ölüme, yaralanmaya ya da başka birisinin fiziksel bütünlüğüne tehdite şahit olma durumu,
• Bir aile üyesinin ya da yakının beklenmeyen ölüm ya da ciddi yaralanma haberini
  alma durumu,
• Olayı takiben kişinin tepkisinde yoğun korkunun, çaresizliğin ya da şokun olduğu bir
  durum travmatik olay olabilir.

1. Duygusal tükenmişlik: duygusal yorgunluk, diğerleriyle temas yüzünden boş hissetme
2. Azalmış kişisel başarı: birinin yeteneklerinin azaldığı fikrine sahip olması
3. Benlik yitimi: çevreye karşı olan ilgi ve tutku kaybı

Tipik su aracılı hastalıklar; ishal, kolera, tifo, Hepatit A, Hepatit E, parazit hastalıkları, rotavirus ve şigelloz’dur.

Tipik olarak sivrisinekler tarafından taşınan hastalıklar malarya, dengue, St Louis ansefaliti ve batı Nil ateşidir.

Afetzedelerle temas hâlindeki afet ve acil durum müdahâle ekiplerini etkileyebilecek bulaşıcı hastalıklar; yara iltihapları, tüberküloz gibi damlacık enfeksiyonu ile taşınan hastalıklar, bulaşma enfeksiyonu ile taşınan bağırsak hastalıkları, HIV, Hepatit B ve C gibi kan aracılı hastalıklardır.

Cesetlerle temas ile ilişkili en yüksek ihtimalli enfeksiyonlar; kan aracılı hastalıklar, bağırsak hastalıkları ve tüberkülozdur. 

Bu hastalıklar; 
1. İnsan Bağışıklık Yetmezlik Virüsü (Human Immunodeficiency Virus, HIV),
2. Hepatit B,
3. Hepatit C’dir.

Tüberkülozun bulaşması, cesette kalan havanın enfekte olmuş ölünün göğüs boşluğundan boşalması ve bu havanın cesedi taşıyan kişi tarafından solunmasıyla ya da acil müdahâle ekiplerinin hapşırarak, tıksırarak, konuşarak ya da tükürerek havaya tüberküloz yayan kişiyle temas etmesiyle oluşabilir.

Endüstriyel bölgelerde afet ve acil durum müdahâle ekipleri; karbonmonoksit, amonyak, siyanür, izosiyanür, florik asit, asitaldehit, formaldehit, metan, kükürt dioksit, asbest, serbest radikaller ve parçacık maddeleri gibi çeşitli kimyasallara maruz kalabilirler. Ayrıca itfaiyeciler; yeni binalardaki yangınlarla ilgilenirken, son yıllarda niteliği ve niceliği değişmiş ve insan sağlığı üzerindeki etkisi tamamen araştırılmamış sentetik polimer ve onların yanması sonucunda ortaya çıkan yan ürünlere maruz kalabilirler. 

Acil sağlık bakımı ile ilgili kimyasallar; sinir gazı (sarin), kana etki eden maddeler (hidrojen siyanad), yakıcı maddeler, ağır metaller (arsenik), uçucu toksinler (benzen), akciğere etki eden maddeler (fosjen), zehirli gazlar (siyanür) ve aşındırıcı asitler olarak sıralanabilir. 

Radyasyon, elektromanyetik dalgalar veya parçacıklar biçimindeki enerjinin emisyonu veya aktarımıdır. Atom çekirdeğinden ayrılan nöronlar ve protonlar kararlı olmayan atom çekirdeği gama (γ) ışını yayar. Ağır çekirdekler alfa (α) ışını (helyum çekirdekleri) yayabilir veya fizyon reaksiyonuna maruz kalabilirler. Bu tepkimelere maruz kalarak parçalanan maddelere ‘radyoaktif madde’, çevreye yayılan alfa, beta ve gama gibi ışınlara ise ‘radyasyon’ adı verilmektedir.

Ölümcül, hayatı tehdit eden ya da kalıcı yaralanmalara yol açan, hayat kalitesini düşüren etkileri genellikle deterministik etkiler olarak adlandırılır.

Kısa sürede yüksek dozda radyasyona maruz kalmanın sebep olduğu radyasyon hastalığı Akut Radyasyon Sendromu (ARS) olarak bilinir.

Akut Radyasyon Sendromu (ARS)  ile ilişkili belirtiler; iştah kaybı, yorgunluk, ateş, bulantı, kusma, ishal, cilt hasarı, saç kaybı, felç ve koma olabilir. 

A kategorisi (en tehlikeli maddeler); variola major (çiçek hastalığı), bacillus anthracis (şarbon), yersinia pestis (veba), clostridium botulinum toxin (botülizm), francisella tularensis (tularemi) ve filovirüsleri ve arenavirüslerini (viral hemorajenik ateşler) içerir.

Çünkü; 

•  Kolayca insandan insana yayılır ya da taşınır.
• Yaygın etki potansiyeliyle çok sayıda ölüme sebep olur.
• Kamuoyunda paniğe ve sosyal karmaşaya neden olabilir.
• Halk sağlığı hazırlığı için özel eylem gerektirir.

Asya’daki ve özellikle Afrika’daki gelişmekte olan ülkelerde en yaygın hastalık tüberkülozdur.