ADALET MESLEK ETİĞİ

5176 sayılı Kanun kapsamında değerlendirilemeyecek yargı mensupları, hâkim ve Cumhuriyet savcılarıdır. Adalet Bakanlığına bağlı olarak çalışan personel, Kanun kapsamındadır. 703 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile 5176 sayılı Kanunda yapılan değişiklik sebebiyle, Cumhurbaşkanı Yardımcıları da 5176 sayılı Kanun kapsamında değerlendirilmeyecektir.

Kamusal yetkilerin yanlış kullanımının ve suiistimalinin kontrol altına alınması ve engellenmesi hesap verilebilirlik ilkesinin gereğidir.

Kamu görevlisi, halka hizmet için hareket etme bilincinin gereği olarak; halkın günlük yaşamını kolaylaştırmalı, onların kabul edilebilecek ihtiyaçlarını en etkin, hızlı ve verimli biçimde karşılamalı, memnuniyetlerini artırmalı, kamu hizmetinin kalitesini yükseltmeli, hizmetten yararlananların ihtiyacına ve hizmetlerin sonucuna odaklanmalıdır.

Yönetmeliğin 13. maddesinde tarif edilmiş olan çıkar çatışmasının, karşılaşılması muhtemel bir hâli kamu görevlisinin görev ve yetkilerini menfaat sağlamak amacıyla kullanması olarak öngörülmüştür. Bu sebeple yine Yönetmeliğin 14. maddesinde, görev ve yetkilerin menfaat sağlamak amacıyla kullanılmaması bir etik davranış ilkesi olarak yer almıştır. Bu ilke anlamında kamu görevlileri; görev, unvan ve yetkilerini kullanarak kendilerinin veya başkalarının kitap, dergi, kaset, cd ve benzeri ürünlerinin satışını ve dağıtımını yaptıramaz.

Aşağıda belirtilenler ise hediye alma yasağı kapsamındadır (Yönetmelik m. 15 fıkra 7):
a. Görev yapılan kurumla iş, hizmet veya çıkar ilişkisi içinde bulunanlardan alınan karşılama, veda ve kutlama hediyeleri, burs, seyahat, ücretsiz konaklama ve hediye çekleri,
b. Taşınır veya taşınmaz mal veya hizmet satın alırken, satarken veya kiralarken piyasa fiyatına göre makul olmayan bedeller üzerinden yapılan işlemler,
c. Hizmetten yararlananların vereceği her türlü eşya, giysi, takı veya gıda türü hediyeler,
d. Görev yapılan kurumla iş veya hizmet ilişkisi içinde olanlardan alınan borç ve krediler

Kanunun 2. maddesine göre, Kurul, Cumhurbaşkanı tarafından atanan on bir üyeden oluşur. Kurula üye sıfatıyla, kimlerin atanabileceğine ilişkin ölçütler ve sayılar, Kanunun 2. maddesinde şu şekilde belirtilmiştir:
• Bakanlık görevi yapmış olanlar arasından, bir üye,
• İl belediye başkanlığı yapmış olanlar arasından, bir üye,
• Yargıtay, Danıştay, Sayıştay üyeliği görevlerinden emekliye ayrılanlar arasından, üç üye,
• Müsteşarlık, büyükelçilik, valilik, bağımsız ve düzenleyici kurul başkanlığı görevlerinde bulunmuş veya bu görevlerden emekliye ayrılanlar arasından, üç üye,
• Üniversitelerde rektörlük veya dekanlık görevlerinde bulunmuş öğretim üyeleri veya bunların emeklileri arasından, iki üye,
• Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarında en üst kademe yöneticiliği yapmış olanlar arasından ise bir üye.
Cumhurbaşkanı, yine bu üyeler arasından birini Kurul Başkanı olarak seçer.

İlgili Kanunun 3. Maddesinde, “Kurulun görevleri” başlığı altında, Kurulun; kamu görevlilerinin görevlerini yürütürken uymaları gereken etik davranış ilkelerini hazırlayacağı yönetmeliklerle belirleme, etik davranış ilkelerinin ihlâl edildiği iddiasıyla re’sen (kendiliğinden) veya yapılacak başvurular üzerine gerekli inceleme ve araştırmayı yapma, bu araştırma sonucunu ilgili makamlara bildirme, kamuda etik kültürünü yerleştirmek üzere çalışmalar yapma veya yaptırma ve bu konuda yapılacak çalışmalara destek olma, görevinde olduğu belirtilmiştir. Kurulun, görevleri arasında belirtilenler hususlarda ayrıca yetki sahibi de olduğu yine ilgili hükümde yer almıştır.

Yönetmeliğin EK-2 metninde ise, Kurulun yetki alanına giren en az genel müdür, eşiti ve üstü kamu görevlileri, şu şekilde sayılmıştır:

Cumhurbaşkanlığı ve Bakanlıklarda: Bakan Yardımcısı, Genel Müdür, Teftiş Kurulu Başkanı, Kurul Başkanı (Ek göstergesi 6400 ve üzerinde olanlar), Valiler, Kaymakamlar, Büyükelçiler, Daimî Temsilciler.

Müsteşarlar yönetmelikte  Cumhurbaşkanlığı ve Bakanlıklara bağlı-ilgili ve ilişkili kurum ve kuruluşlarda çalışanlar arasında yer almaktadır.

Başvurunun; gerçek kişiler tarafından elektronik posta yoluyla yapılması hâlinde ise başvuru sahibinin adı ve soyadı, oturma yeri veya iş adresi belirtilir. Türkiye’de oturan yabancıların bu yolla yaptıkları başvurularda, pasaport numarası ve uyruğu gösterilir. Elektronik posta yolu ile yapılacak başvurularda, başvurunun Kurulun elektronik posta adresine ulaştığı tarih başvuru tarihidir.

Kurum ve kuruluşlarda, etik kültürünü yerleştirmek ve geliştirmek, personelin etik davranış ilkeleri konusunda karşılaştıkları sorunlarla ilgili olarak tavsiyelerde ve yönlendirmede bulunmak ve etik uygulamaları değerlendirmek üzere kurum veya kuruluşun üst yöneticisi tarafından kurum içinden en az üç kişilik bir etik komisyonu oluşturulacağı Yönetmeliğin 29. maddesinin ilk fıkrasında düzenlenmiştir. İlgili maddeye göre (Yönetmelik m. 29) etik komisyonunun görevleri;
• Etik kültürünü yerleştirmek ve geliştirmek,
• Personelin etik davranış ilkeleri konusunda karşılaştıkları sorunlarla ilgili olarak tavsiyelerde ve yönlendirmede bulunmak,
• Etik uygulamaları değerlendirmek, şeklinde özetlenebilir.

5186 sayılı Kanunun kapsamına giren kamu personelleri şu şekilde belirlenmiştir: genel bütçeye dahil daireler, katma bütçeli idareler, kamu iktisadi teşebbüsleri, döner sermayeli kuruluşlar, mahalli idareler ve bunların birlikleri, kamu tüzel kişiliğini haiz olarak kurul, üst kurul, kurum, enstitü, teşebbüs, teşekkül, fon ve sair adlarla kurulmuş olan bütün kamu kurum ve kuruluşlarında çalışan; yönetim ve denetim kurulu ile kurul, üst kurul başkan ve üyeleri dahil tüm personel bu Kanun kapsamındadır. Buna göre doğru cevap A şıkkıdır.

Kamu yönetimde etik davranış, kamu görevlilerinin, karar alırken ve kamu hizmetlerini yürütürken uymaları gereken tarafsızlık, dürüstlük, adalet, saydamlık, hesap verebilirlik, liyakat, verimlilik gibi birtakım ahlaki ilke ve değerler bütününü ifade eder. Buna göre doğru cevap E şıkkıdır.

Saydamlık ilkesi, kamu yönetiminde kamusal alanla ilgili bilgilerin vatandaşlar ve sivil toplum örgütlerinin ulaşımına açık olması anlamına gelir. Buna göre doğru cevap B şıkkıdır.

Kamu görevlilerinin, gerçek veya tüzel kişilere öncelikli, ayrıcalıklı, taraflı ve eşitlik ilkesine aykırı muamele ve uygulama yapamayacakları, herhangi bir siyasi parti, kişi veya zümrenin yararını veya zararını hedef alan bir davranışta bulunamayacakları, kamu makamlarının mevzuata uygun politikalarını, kararlarını ve eylemlerini engelleyemeyecekleri hususu, kanun ve yönetmeliklere göre kamu görevlilerinin tarafsız olmaları ilkesi kapsamına girer. Buna göre doğru cevap C şıkkıdır.

Hesap verebilirlik ilkesine göre, kamu görevlileri, kamu hizmetlerinin yerine getirilmesi sırasında sorumlulukları ve yükümlülükleri konusunda kamusal değerlendirme ve denetime her zaman açık ve hazır bulunmaları gerekir. Buna göre doğru cevap D şıkkıdır.

Kamu görevlisinin, kamu hizmetini yerine getirmesi sebebiyle hizmetin muhatabı ya da başkalarından hediye alması yine hizmet sebebiyle menfaat ilişkinin tarafı olması etik davranış ilkelerine aykırıdır. Buna göre doğru cevap A şıkkıdır.

Görev yapılan kurumla iş veya hizmet ilişkisi içinde olanlardan borç ve kredi alma, bir kamu görevlisinin hediye alma yasağı kapsamına giren bir eylemdir. Buna göre doğru cevap C şıkkıdır.

Kanunun 2. maddesine göre, kamu görevlileri etik kurulu, 11 üyeden oluşur. buna göre doğru cevap C şıkkıdır.

Kamu görevlileri etik kurulu üyeleri Cumhurbaşkanı tarafından atanır. Buna göre doğru cevap  B şıkkıdır.

Kanun kapsamındaki kamu görevlilerinin, bir ay içinde etik sözleşme belgesini imzalamakla yükümlü oldukları hüküm altına alınmıştır. Buna göre doğru cevap D şıkkıdır.