ADALET MESLEK ETİĞİ

Bir üçüncü kişinin (uzlaştırmacının) yardımıyla, suçun mağduru ile failinin güvenli ve denetimli bir ortamda bir araya getirilmesi sürecidir. Uzlaştırma kavramı, kurumu ve süreci ifade etmek için kullanılan kavramdır. Kısaca uzlaştırmacı adı verilen tarafsız ve bağımsız bir üçüncü kişinin gözetiminde gerçekleşen bu sürece uzlaştırma adı verilmektedir. doğu cevap B'dir.

HMK m. 45 ile CMK m. 32 hükümleri, zabıt kâtibinin reddini, hâkimin davaya bakmaktan yasaklılığını ve reddini düzenleyen hükümlere atıf yaparak düzenlemiştir. Önceki ünitemizde sayılan bu sebepleri tekrar inceleyiniz . Kısacası zabıt kâtibi en az hâkim kadar tarafsız olmalıdır. Konu icra ve iflâs memurları bakımından ise, İcra ve İflâs Kanununun (İİK) m. 10 hükmünde iş görme yasağı başlığı altında ele alınmıştır. Buna göre bir icra ve iflâs dairesi müdürü, yardımcısı veya bir diğer memuru:
• Kendisinin,
• Karı veya kocasının, nişanlısının yahut kan ve sıhri usul ve füruunun veya üçüncü derece dahil olmak üzere bu dereceye kadar olan kan ve sıhri civar hısımlarının,
• Kanuni mümessili veya vekili yahut müstahdemi bulunduğu bir şahsın, menfaati olan işleri göremeyip derhal icra mahkemesine haber vermeye mecburdur. Doğru cevap E'dir.

Adalet personelinin çıkar çatışmasından kaçınması için bazı eylemleri kesinlikle yapmaması gerektiği belirtilebilir. Sayılmayan durumlarda ise personel çıkar çatışması riskini daima değerlendirmekle yükümlüdür. Bu çerçevede adalet personeli;
• Resmi görevlerinin ifasında dürüstlüğüne gölge düşürecek çıkar çatışmasından kaçınır. Ayrıca, çıkar çatışmasının farkına varma, çatışmaları Yargıtay’daki uygun makama bildirme ve ortaya çıktıklarında bu çatışmaları sona erdirme konusunda da en üst düzeyde özen gösterir.
• Kendi adına adli kurumlarla, herhangi bir hizmet, satım veya kira sözleşmesi yapamaz. Konumunu, başkalarının dezavantajlı olacağı şekilde, yakın ailesinden herhangi bir kişinin adli kurumlarla yapacağı bir sözleşmeyi garanti altına alacak şekilde kullanamaz.
• Adli kurumlarda işlem yapan taraflara yardım etmesi veya görevinden kaynaklanan nedenlerle işlemlere katılması nedeniyle herhangi bir ücret, bahşiş, ödül vs. alamaz.
• Kendisinin veya bir yakın aile üyesinin adli kurumlarda çalışmak üzere yaptığı başvuru ve görüşmelere katılamaz, aracılık edemez, referans olamaz, yetkililere bu konuda tavsiye ve telkinde bulunamaz.
• Asıl amacının personelin göreviyle ilgili eylemlerini etkilemek olduğu düşünülebilecek kişi veya kuruluşlardan hediye, kredi, indirim, ayrıcalık, burs veya davet talep ve kabul edemez.
Bu sayılan durumlarda ortaya çıkan çıkar çatışmalarını asgariye indirmenin bir güvencesi olarak adli kurumlar adına sözleşme ve ihale yapma yetkisi olan adalet personelinin göreve başlamadan önce ve görevi sırasında yıllık olarak kendisine, eşine ve geçimini kendisi sağlamayan çocuklarına dair mal bildiriminde bulunması gerekir. Doğru cevap B'dir.

Hacizde tertip (düzen) ilkesi, icra memurunun haczi uygularken alacaklı ile borçlu arasındaki menfaat dengesini gözetmesi ve ölçülü davranması anlamına gelir. Doğru cevap D'dir.

Avukat mesleki çalışmasını kamunun inancını ve mesleğe güvenini sağlayacak biçimde ve tam bir sadakatle yürütür. Avukat mesleğin itibarını zedeleyecek her türlü tutum ve davranıştan kaçınmak zorundadır. Öyle ki özel yaşantıda dahi buna özen gösterilmelidir. Tanıklar ile olan ilişkilerde: Avukat ileride tanık olarak dinlenecek kimselerden istisnai olarak bazı konuları öğrenmek zorunda kalmış olursa bu kişileri etkilemiş olma şüphesi altına düşmekten kaçınmalıdır. Bu çerçevede avukat:
• Tanıklara önerilerde bulunamaz,
• Onlara (mahkemede, keşif sırasında veya benzer bir durumda) nasıl hareket edecekleri hakkında talimat veremez. aksi durum dürüstlük kuralına aykırılık oluşturur. Doğru cevap B'dir.

Avukatın mesleğinin icrasında daha dikkatli davranması gerektiğinin kendisine bildirilmesidir. Avukata uyarma cezasının uygulandığı bazı örnekler şunlardır (TBB Disiplin Kurulu kararlarına konu olan bu ve takip eden paragraflarda verdiğimiz örnekler için bkz. Mısır, 2016):
- Baronun yardımlaşma sandığının yönetici sıfatıyla da görev yapan bir avukatın aidat borcunu ödemiyor olması,
- Avukatın diğer yargı mensupları hakkında eleştiri sınırlarını aşan uygunsuz söz ve ifadelerde bulunulması
- Avukatın bir meslektaşı aleyhine açtığı davayı veya başlattığı icra takibini bağlı bulunduğu baroya bildirmemesi,
- Haklı bir gerekçe yokken, tahsil edilen paranın alıkonulması veya müvekkile geç teslim edilmesi.  Doğru cevap C'dir.

Bilirkişi, görevi sırasında elde ettiği resmi veya gizli nitelikteki bilgileri, kendisi, yakınları veya üçüncü kişiler yararına doğrudan veya dolaylı olarak bir menfaat elde etmek için kullanamaz. Doğru cevap E'dir.

Arabulucu veya uzlaştırmacının, taraflarla menfaat çatışması olmamalıdır. Bir menfaat çatışmasına yol açabilecek veya bu görünümü verebilecek durumların taraflara açıklanması gerekir. Gerek Arabuluculuk Etik Kuralları, gerek Uzlaştırma Yönetmeliğinde de belirtildiği üzere:
• İlişki veya çatışma arabuluculuk sürecinden önce veya sonra doğabilir, herhangi bir ilişkiden kaynaklanabilir.
• Arabulucu, iyi niyetli bir üçüncü kişinin, bir menfaat ilişkisi veya çatışması bulunduğunu düşünmesine yol açacak bir olayın olup olmadığını araştırmalı ve incelemelidir.
• Menfaat ilişkisi veya çatışması, arabuluculuk veya uzlaştırma sürecine açıkça zarar verecek nitelikteyse arabulucu veya uzlaştırması görevi reddetmeli veya görevden çekilmelidir.
• Gerek arabulucu gerek uzlaştırmacı, bu sıfatlarla görev yaptıkları uyuşmazlıkla ilgili olarak açılan davada, avukatlık görevi üstlenmemeleri gerekir. Doğru cevap B'dir.

Nihayetinde bilirkişi bir hâkim yardımcısı olduğu için kanun koyucu, hâkimler bakımından söz konusu olan yasaklılık ve ret sebeplerinin kural olarak bilirkişiler bakımından da uygulanacağını öngörmüştür. Bu sebepler üzerinde bir önceki ünitemizde durmuştuk. Kısaca hatırlatacak olursak: Bilirkişinin görev almaktan yasaklı olması: Bilirkişi, kendi davasında, doğrudan veya dolaylı olarak kendisini ilgilendiren bir davada, eşinin veya eski eşinin, nişanlısının, alt soy veya üst soyunun, arasında evlatlık ilişkisi bulunan kişinin, evlilik ilişkisi sebebiyle olanlar dahil olmak üzere ve bu ilişki ortadan kalksa bile hala, teyze veya yeğen gibi üçüncü dereceye kadar akrabasının davasında, bir kişinin velisi, vasisi, kayyımı veya yasal danışmanı sıfatıyla hareket ettiği davada görevlendirildiği takdirde, gecikmeksizin bu görevi kabulden kaçınmalıdır. Şayet kaçınmazsa, bu durumdan haberdar olan taraflar söz konusu sebebi yargılamanın her aşamasında ileri sürebilecekleri gibi, hâkim (veya soruşturma aşamasında Cumhuriyet savcısı da) bilirkişiyi her zaman görevden alabilir. Bu sebepler, kanunda sınırlı sayıda sayılmıştır; kıyas yoluyla genişletilemez. Bilirkişinin reddi: Bir kez daha hâkimler bakımından olduğu gibi, bilirkişinin tarafsızlığı bakımından şüphe yaratan bir sebebin varlığı hâlinde bilirkişi görevden çekilebileceği gibi, uyuşmazlığın taraflarından biri de bilirkişiyi reddedebilir. Kanunda örnek yoluyla sayılan ret sebepleri, bilirkişinin iki taraftan birine yol  göstermesi veya öğüt vermesi, gerekmediği hâlde (henüz raporunu mahkemeye sunmadan) görüşünü açıklamasıdır. Doğru cevap C'dir.

Yazı işleri hizmeti görevlileri ile icra iflas memurları bakımından geçerli olan etik kurallar şunlardır:

Yazı işleri hizmetini görevlileri yargılamanın her derecesinde oluşturulan mahkemelerde, yani ilk derece, bölge adliye veya bölge idare mahkemeleri ile Yargıtay ve Danıştay ve ayrıca Cumhuriyet başsavcılıkları bünyesinde görev yaparlar. Buna göre doğru cevap D şıkkıdır.

Bir icra ve iflâs dairesi müdürü, yardımcısı veya bir diğer memuru; kendisinin, karı veya kocasının, nişanlısının yahut kan ve sıhri usul ve füruunun veya üçüncü derece dahil olmak üzere bu dereceye kadar olan kan ve sıhri civar hısımlarının, veya kanuni mümessili veya vekili yahut müstahdemi bulunduğu bir şahsın, menfaati olan işleri göremeyip derhal icra mahkemesine haber vermeye mecburdur. Buna göre doğru cevap E şıkkıdır.

Yazı işleri hizmeti görevlileri ve icra ve iflas memurlarının tabi oldukları etik kurallar arasında, tarafsızlık, menfaat çatışmasından kaçınma, gizlilik, eşitlik, ehliyet ve özen ve mesleğe yaraşırlık yer alır. Buna göre doğru cevap E şıkkıdır.

Hacizde tertip (düzen) ilkesi, icra memurunun haczi uygularken alacaklı ile borçlu arasındaki menfaat dengesini gözetmesi ve ölçülü davranması anlamına gelir. Buna göre doğru cevap A şıkkıdır.

Aynı konu bakımından hâkim, hakem, Cumhuriyet savcısı, bilirkişi veya memur olarak o işte görev yapmış olursa bu durum onun bağımsızlığına gölge düşürecektir. Bu durumda avukat, kendisine teklif olunan işi reddetmek zorundadır. Buna göre doğru cevap C şıkkıdır.

Tanıklık bir kamu hizmetidir ve kural olarak zorunludur. Ancak, bir avıkat, kanunlarda gösterilen, yakın akrabalık, sır veya menfaat gibi sebeplerle tanıklık yapmaktan kaçınılabilir. Buna göre doğru cevap D şıkkıdır

Geçici olarak görevlendirilen avukatın görevini yapmaması durumunda kınama cezası alır. Buna göre doğru cevap B şıkkıdır.

Avukatın veya avukatlık ortaklığının üç aydan az ve üç yıldan fazla olmamak üzere meslekî faaliyetleri yasaklanabilir. Bu ceza, önceki davranışların ağırlığı veya tekerrürü halinde para cezası yerine uygulanabilir. Buna göre doğru cevap B şıkkıdır.

Yargılama sırasında mahkeme veya Cumhuriyet savcısı değil, bizzat yargılamanın taraflarınca konusunda uzman olan bir kişiden görüş alınması uzman mütalaası olarak adlandırılır. Buna göre doğru cevap B şıkkıdır.