ADALET MESLEK ETİĞİ

Gerek hâkimler gerek Cumhuriyet savcıları, di­ğer herkes gibi ifade, inanç, dernek kurma ve top­lanma özgürlüğüne sahiptirler. Ancak bu özgürlü­ğün kullanım alanının sınırları, buna ilişkin genel sınırların öncesinde, yargı görevinin onuru, yargı­nın bağımsızlığı ve tarafsızlığını korumak zorun­luluğuyla çizilmiştir. Öte yandan yargı mensupları zikrettiğimiz özgürlükleri kullanırken: •Siyasi niteliğe bürünmüş, çekişmeli tartış­malara aleni olarak katılmaktan ve görüş bildirmekten kaçınmalı, • Sosyal medya kullanırken öz denetim yap­mak suretiyle siyasi, etnik, mezhepçi, cinsi­yetçi ve benzeri paylaşım yapmamalıdırlar.

Yakışıksız ve yakışık almayan görüntüler içinde olmaktan kaçınma: Hâkim, hâkimden sâdır olan tüm etkinliklerde yakışıksız ve yakışık almayan görüntüler içerisinde olmaktan kaçınma­lıdır. Bununla kastedilen, hâkimin tüm faaliyetle­rinde, mesleğe yaraşmayacak şekilde davranmaktan ve görünmekten kaçınır.

Türkiye özelinde 2017 yılında, Yargı­tay Başkanlar Kurulunun önerisi üzerine Yargıtay Büyük Genel Kurulu tarafından Yargıtay Yargı Etiği Kuralları kabul edilmiştir. Bu kurallar ile Yargıtay üyeleri ile tetkik hâkimlerinin etik dav­ranış standartlarını oluşturarak onlara rehberlik sunmak, yasama ve yürütme mensupları ile avu­katların ve toplumun yargıyı daha iyi anlamalarına ve yargıya destek olmalarına yardımcı olmak, etik ilkelere uymanın öncelikle hâkimlere düşen asli bir sorumluluk olduğu gerçeğini göz ardı etmeden hâkimler üzerinde bağlayıcı mesleki davranış ku­rallarını tamamlamak amaçlanmaktadır.

Hâkimin içinde yaşadığı toplumdan kendisini tamamen soyutlaması mümkün olmadığı gibi ya­rarlı da değildir. Adaletin tesisi için toplumu tanı­mak vazgeçilmez bir unsur olduğundan, hâkim, yargı görevlerini olumsuz şekilde etkilememek şar­tıyla, aşağıdakileri yapabilir: • Hukuki konularda yazılar yazabilir, konfe­rans ve ders verebilir ya da diğer etkinliklere katılabilir. • Hukuki konularla ilgili olarak kamu ku­rumları, özel kuruluşlar ile görüşebilir ve açık oturumlara katılabilir. • Hâkim, tarafsızlık ve siyasi yansızlığı ile çe­lişmemek ve böyle bir izlenim oluşturma­mak kaydıyla resmi organ, komisyon ve sair kurullarda üye olarak görev alabilir. • Hâkim, makamını ve mesleki onurunu ze­delememesi ve görevine engel olmaması kay­dıyla sivil toplum faaliyetlerine katılabilir. • Hâkim, davanın taraflarına menfaat karşılı­ğı olmasa bile danışmanlık yapmaz. • Hâkim, kanunun açıkça izin verdiği haller dışında, mesleki veya bireysel hakemlik ya da arabuluculuk yapmaz veya yargı işlevi ifa etmez.

Menfaat içeren ilişkilerden kaçınma: Mesleğe yaraşır olmak, bir yönüyle dürüstlük il­kesinden ödün vermemek, menfaat elde etmemek­tir. Hâkim, şahsına ve ailesine ait olan mal varlık­larının idaresini hâkimlik görevini etkilemeyecek şekilde ifa eder.

Bağımsızlığın korunması (hâkimlik teminatı) hâkimlerin (ve Cumhuriyet savcılarının) görevlerini bağımsız şekilde yerine getirebilmelerinin garantisidir. Bu bağlamda aşağıdaki hususlar ön plâna çıkmaktadır: •Hâkimlerin bütün özlük işleri, mahkemelerin bağımsızlığı ve hâkimlik teminatı esaslarına göre Kanunla düzenlenir.•Hâkimler ve savcılar azlolunamazlar. •Hâkimler, yaş haddi ve maluliyet hali dışın­da kendileri istemedikçe 65 yaşından önce emekliye sevk edilemezler.• Hâkimler, kadronun daraltılması veya kal­dırılması sebeplerine dayansa bile; aylık, ödenek ve diğer özlük haklarından yoksun kılınamazlar • Bir hâkim isteği dışında savcılık sınıfına nakledilemeyeceği gibi bunun tersi de söz konusu değildir.

Bağımsızlığına halel getirmeme: Hâkim, yargı görevinin ifasında herhangi bir kimsenin özel durumundan etkilenmez, etkilendi­ği izlenimi uyandırmaz ve başkalarının bu izlenimi oluşturmasına izin vermez.

Hâkimin yasaklı olduğu hâllerde, hâkimin dâvada objektif olamayacağına dair bir kesin kanı vardır. Bu sebeple de bu hâllerde hâkimin dâvaya bakamayacağı (onun tarafsız davranamayacağı) esastır ve bu konuda kendisinin veya dâvanın taraf­larının herhangi bir seçim hakkı yoktur.  Hâkimin dâvaya bakmasının yasak olduğu ve sınırlı sayma niteliğindeki haller şunlardır: a)Hâkimin, kendisine ait olan veya doğrudan veya dolayısıyla ilgili bulunduğu dâvalar. b)Hâkimin evlilik bağı kalkmış olsa bile eşinin dâvası. c)Hâkimin yakın akrabalarının dâvası. d)Hâkimin nişanlısının dâvası. e) Hâkimin tarafın vekili, vasisi, kayyımı veya yasal danışmanı olması

Sır saklama: Hâkim veya Cumhuriyet savcısı, görevi sebe­biyle, yargılamanın konusunu oluşturan veya ilgi­lendiren yahut taraflar ile ilgili, sır (kişisel, mesleki yahut ticari) teşkil eden bir bilgiyi öğrenmiş, hak­kında fikir sahibi olmuş olabilir. Yargı mensubu, yargı görevinin ifası esnasında elde etmiş olduğu bu sırları ifşa etmez.

Adalet meslek (veya hukuk) etiğinin genel ilkeleri birdir. Bunlar, bağımsızlık, tarafsızlık, dürüstlük, mesleğe yaraşırlık, eşitlik, ehliyet ve özenle hareket etmektir

Yargı etiği konusunda uluslararası bir temel metin olan, “Bangalor Yargısal Davranış İlkeleri (BYDİ)”, Birleşmiş Milletler bünyesinde oluşturulan bir grup tarafından yürütülen çalışmalar sonucunda 2001 yılında Hindistan’ın Bangalor kentinde kabul edilmiş, bunu takiben 2002 yılında, çeşitli ülkeleri temsil eden hâkimlerin katıldığı ve Lahey’de düzenlenen toplantıda yapılan değişikliklerle son halini almıştır. Bu metin, pek çok ülkede yargısal etiğe ilişkin olarak yapılan düzenlemelere veya tavsiyelere temel teşkil etmiştir,

Yargı Bağımsızlığı Hakkında Temel İlkeler, BM’in 1985’te Milan’da düzenlediği konferansta kabul edilen ve yirmi maddeden oluşan yargı etiğine ilişkin uluslararası bir metindir.

Savcılar İçin Etik ve Davranış Biçimlerine İlişkin Avrupa Esasları; Budapeşte İlkeleri olarak da bilinen ve savcıların yargı mekanizması içerisindeki yerine ve uymaları gereken etik ilkelere işaret eden bir metindir

Bağımsızlık, yasamanın, yürütme erkinin ve diğer dış etkilerin baskısı altında kalmadan yerine getiril(ebil)mesi anlamına gelir.

Tarafsızlık; yan tutmamak, uyuşmazlığın taraflarından birini yek diğerinden ayırmamak veya kayırmamak anlamına gelir.

Hakim ve Cumhuriyet savcısı, genelde toplumdan, özelde ise karar vermek zorunda olduğu ihtilâfın taraflarından bağımsızdır.

Hâkimlerin bütün özlük işleri, mahkemelerin bağımsızlığı ve hâkimlik teminatı esaslarına göre Kanunla düzenlenir (Türkiye Cumhuriyeti Anayasası m. 140/III, HSK m. 1).Hâkimler ve savcılar azlolunamazlar. Hâkimler, Anayasa’da belirtilen dışında genel ve özel hiçbir görev alamazlar. Örneğin siyasi partiye üye olamazlar; iflâs idare memuru veya hakem olarak görev alamazlar; ancak resmî bir öğretim kurumunda (üniversitede) ders verebilirler. (Türkiye Cumhuriyeti Anayasası m. 140, f. 5, HSK m. 48, f. 3).

Hâkimin dâvaya bakmasının yasak olduğu ve sınırlı sayma niteliğindeki haller;

Alternatif uyuşmazlık çözümleri, tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edebilecekleri hâllerde, Devlet mahkemesine başvurmadan, aralarındaki meseleyi, bağımsız bir üçüncü kişinin katılımı, gözetimi ve katkısıyla kendi aralarında, bizzat kendilerinin çözebilecekleri yöntemlerin genel karşılığıdır.

Türkiye  Hakimler ve Savcılar Kurulu (o zamanki adlandırılışıyla Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu), 27 Haziran 2006 tarih ve 315 sayılı Kararıyla“Bangalor Yargısal Davranış İlkeleri" nin dikkate alınmasını Türk hâkim ve Cumhuriyet savcılarına tavsiye etmiştir.