ADALET MESLEK ETİĞİ

Yargı faaliyeti geniş anlamda mahkemelerin her türlü işlemini, yazı işleri faaliyetini, hakimlerin terfi ve tayinlerini kapsarken, dar anlamda yargı ile soyut bir hukuk kuralının somut olaya uygulanmasını anlarız. Doğru cevap "E" şıkkıdır.

Uluslararası Hâkimler Birliği (International Association of Judges) tarafından 1999 yılında, 42 ülkeden hâkim örgütlerinin temsilcilerinin katıldığı Tayvan’daki toplantı sonunda kabul edilen ve on beş maddeden oluşan Evrensel Hâkimler Şartı metnidir.

Hâkimler, görevlerinde bağımsızdırlar; Anayasaya, kanuna ve hukuka uygun olarak vicdani kanaatlerine göre hüküm verirler (Türkiye Cumhuriyeti Anayasası m. 138; HSK m. 4).

Anayasımızın 139/I maddesine göre : Hâkimler, kadronun daraltılması veya kal- dırılması sebeplerine dayansa bile; aylık, ödenek ve diğer özlük haklarından yoksun kılınamazlar.

Davanın dördüncü derece kadar yansoy hısımlarına ait olması: Üçüncü derece akrabalık bir yasaklılık sebebiyken, kuzen gibi dördüncü dereceden akrabalık ilişkisini HMK bir ret sebebi olarak öngörmektedir.

Hâkimin kanunen gerekmediği hâlde davahakkındaki görüşünü açıklaması : Örneğin, davacıya davayı kazanma imkânının bulun- madığını ifade etmesi.

Hâkim, tarafsızlığını olumsuz et- kileyen, yargı görevlerinin uygun biçimde ifasını engelleyen, yargı makamından yararlanan veya hâkimin görev yaptığı mahkeme önüne gelmesi muhtemel avukatlar ve diğer kişilerle menfaat içe- ren ilişkilerden kaçınır. Hâkim, yargı makamının itibarını, kendisine, aile fertlerinden birisine veya başka bir kimseye özel çıkar sağlamak üzere kul- lanmaz.

Hâkim, davanın taraflarına menfaat karşılığı olmasa bile danışmanlık yapmaz

Hâkim, görevini yerine getirirken toplum- daki ırk, renk, siyasi görüş, cinsiyet, din, vicdan, inanç, kültür, giyim, dil, doğum yeri, etnik veya sosyal köken, engellilik, yaş, medeni hal, cinsel yönelim, sosyal veya ekonomik durum farklılıkları ve benzeri diğer çeşitli kaynaklardan doğan, davaya mesnet olmayan farklılıkları bilir, anlar ve bu fark- lılıkların kararını etkilemesine izin vermez. Bu yargı eşitlik yargısı ile ilişkilidir. 

Bu yönleriyle eşitlik ilkesi, ilk başta bize tarafsızlık ilkesini hatırlatır. Ancak, eşitlik bundan daha öte bir kapsam ve içeriğe sahiptir

Alternatif uyuşmazlık çözümleri, tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edebilecekleri hâllerde, Devlet mahkemesine başvurmadan, aralarındaki meseleyi, bağımsız bir üçüncü kişinin katılımı, gözetimi ve katkısıyla kendi aralarında, bizzat kendilerinin çözebilecekleri yöntemlerin genel karşılığıdır

Esasen adalet meslek (veya hukuk) etiğinin genel ilkeleri birdir. Bunlar, bağımsızlık, tarafsızlık, dürüstlük, mesleğe yaraşırlık, eşitlik, ehliyet ve özenle hareket etmektir. Kanımızca etik davranmak bakımından bu ilkeler bir arada (kümülatif) anlam taşır; pek çok durumda birbirini tamamlar. Bu bakımdan etik ilkeler arasında kural olarak bir hiyerarşi bulunduğunu ifade etmek çok doğru olmaz.

Bangalor Yargısal Davranış İlkeleri, Birleşmiş Milletler bünyesinde oluşturulan bir grup tarafından yürütülen çalışmalar sonucunda 2001 yılında Hindistan’ın Bangalor kentinde kabul edilmiş, bunu takiben 2002 yılında, çeşitli ülkeleri temsil eden hâkimlerin katıldığı ve Lahey’de düzenlenen toplantıda yapılan değişikliklerle son halini almıştır. Bu metin, pek çok ülkede yargısal etiğe ilişkin olarak yapılan düzenlemelere veya tavsiyelere temel teşkil etmiştir.

2017 yılında, Yargıtay Başkanlar Kurulunun önerisi üzerine Yargıtay Büyük Genel Kurulu tarafından Yargıtay Yargı
Etiği Kuralları kabul edilmiştir. Bu kurallar ile Yargıtay üyeleri ile tetkik hâkimlerinin etik davranış standartlarını oluşturarak onlara rehberlik sunmak, yasama ve yürütme mensupları ile avukatların ve toplumun yargıyı daha iyi anlamalarına ve yargıya destek olmalarına yardımcı olmak, etik ilkelere uymanın öncelikle hâkimlere düşen asli bir sorumluluk olduğu gerçeğini göz ardı etmeden hâkimler üzerinde bağlayıcı mesleki davranış kurallarını tamamlamak amaçlanmaktadır. Yargı Etiği Kurallarının “Başlangıç” kısmında, söz konusu kuralların Bangalor Yargı Etiği İlkeleri ve Yorumu göz önünde tutularak hazırlandığı ifade edilmektedir. Yargıtay Yargı Etiği Kurallarının aslî muhatabı her ne kadar Yargıtay üyeleri ve tetkik hâkimleri olsa da bu kuralların ilk derece ve istinaf mahkemelerinde görev yapan hâkimler ve Cumhuriyet savcıları tarafından da yol gösterici olacağı açıktır.

Bağımsızlık, görevin herhangi bir etki altında kalmadan, bir kişi, kurum veya organdan emir almadan, yasamanın, yürütme erkinin ve diğer dış etkilerin baskısı altında kalmadan yerine getiril(ebil)mesi anlamına gelir.

Hâkimin içinde yaşadığı toplumdan kendisini tamamen soyutlaması mümkün olmadığı gibi yararlı da değildir. Adaletin tesisi için toplumu tanımak vazgeçilmez bir unsur olduğundan, hâkim, yargı görevlerini olumsuz şekilde etkilememek şartıyla, aşağıdakileri yapabilir:
• Hukuki konularda yazılar yazabilir, konferans ve ders verebilir ya da diğer etkinliklere katılabilir.
• Hukuki konularla ilgili olarak kamu kurumları, özel kuruluşlar ile görüşebilir ve açık oturumlara katılabilir.
• Hâkim, tarafsızlık ve siyasi yansızlığı ile çelişmemek ve böyle bir izlenim oluşturmamak kaydıyla resmi organ, komisyon ve sair kurullarda üye olarak görev alabilir.
• Hâkim, makamını ve mesleki onurunu zedelememesi ve görevine engel olmaması kaydıyla sivil toplum faaliyetlerine katılabilir.
• Hâkim, davanın taraflarına menfaat karşılığı olmasa bile danışmanlık yapmaz.
• Hâkim, kanunun açıkça izin verdiği haller dışında, mesleki veya bireysel hakemlik ya da arabuluculuk yapmaz veya yargı işlevi ifa etmez.

Bunlara ek olarak Hâkim veya Cumhuriyet savcısı, görevi sebebiyle, yargılamanın konusunu oluşturan veya ilgilendiren yahut taraflar ile ilgili, sır (kişisel, mesleki yahut ticari) teşkil eden bir bilgiyi öğrenmiş, hakkında fikir sahibi olmuş olabilir. Yargı mensubu, yargı görevinin ifası esnasında elde etmiş olduğu bu sırları ifşa etmez.
 Doğru yanıt C'dir.

Hâkim, görevini yerine getirirken toplumdaki ırk, renk, siyasi görüş, cinsiyet, din, vicdan, inanç, kültür, giyim, dil, doğum yeri, etnik veya sosyal köken, engellilik, yaş, medeni hal, cinsel yönelim, sosyal veya ekonomik durum farklılıkları ve benzeri diğer çeşitli kaynaklardan doğan, davaya mesnet olmayan farklılıkları bilir, anlar ve bu farklılıkların kararını etkilemesine izin vermez kuralı doğrudan doğruya eşitlik ilkesi ile ilişkilidir.

Ehliyet ve özen hâkimlik makamının gerektirdiği performansın ön koşuludur. Her meslek, ehliyet sahibi olmayı gerektirir. Her mesleğin hakkıyla ifası özen gerektirir. Adaleti sağlamak, gerçeğe ulaşmak, hakkı korumak (himaye etmekle) yükümlü olan bir hâkim de ehliyet sahibi olmalı, özenli davranmalıdır. Şüphesiz ki, bu ehliyet ve özen mesleğin niteliği gereği hassas bir mesele teşkil eder.

Alternatif uyuşmazlık çözümleri; tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edebilecekleri hâllerde, Devlet mahkemesine başvurmadan, aralarındaki meseleyi, bağımsız bir üçüncü kişinin katılımı, gözetimi ve katkısıyla kendi aralarında, bizzat kendilerinin çözebilecekleri yöntemlerin genel karşılığıdır.

Hükmüyle konuşma: Hâkim, esas olarak verdiği hükümle konuşur. Kendisinin veya meslektaşlarının kararlarını gö­rev gereği olmadıkça etki altında bırakacak şekilde eleştirmez, bu tarz eleştirenler ile iletişime girmez, yetkili olmadığı sürece medyada çıkan bu nitelik­teki haber ve yorumlar hakkında açıklamada bu­lunmaz.