ADALET MESLEK ETİĞİ

Hakkaniyet veya nısfet (nasfet/nasafet), diğer iki adalet türünden farklı olarak hiçbir şekilde eşitliğe dayanmaz. Her bir durumu kendine özgü koşulları içerisinde değerlendirir, her bir kişiye farklı ve durumun gerektirdiği şekilde davranmayı talep eder. Bu doğrultuda doğru cevap E seçeneğidir.

Hak ediş ilkesi insanların hak ettikleri şeyi almaları gerektiğini ifade eder. İnsanlar  işe koydukları gayret ya da verilen işi yaparken aldıkları risk ya da müşterilerine sağladıkları tatmin ölçüsünde ödüllendirilmelidirler. Özetle, eşitlik ilkesi müşterek sahip olduklarımız üzerinde odaklanırken, hak ediş ilkesi kendimizi nasıl farklılaştırdığımız üzerinde odaklanır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Mütekâbiliyet ilkesi der ki, Ali’nin bana bir iyilik etmesi ile ben bir yükümlülük altına girmiş olurum. Şimdi benim Ali’ye olan iyilik borcumun onun nasıl bir insan olduğuyla değil sahip olduğumuz ortak geçmişle ilgisi vardır. Yine özetle, hak ediş ilkesi bireyin karakterine odaklanırken mütekabiliyet ilkesi , ilişkinin karakterine odaklanır. Bu doğrultuda doğru cevap B seçeneğidir.

Liberal siyaset teorisine göre liberalizmin çözmesi gereken temel sorun, siyasi iktidarın, her bireye eşit muamele etmesini sağlayacak ve onlara herhangi bir özel iyi anlayışını zorla kabul ettirmesini engelleyecek kurallar bütününü belirlemektir. Liberalizmin temel değeri tarafsızlıktır ve bu görüşün tutarlı olabilmesi için, liberal bir toplumu tanımlayacak kuralların, o toplumdaki farklı iyi anlayışları karşısında tarafsız bir konumdan hareketle kararlaştırıldığını göstermesi gerekir. Bu doğrultuda doğru cevap D seçeneğidir.

Özgün durumdaki kişiler, toplumdaki konumları, sınıf ve statüleri, doğal özellikleri ve kabiliyetleri, fiziki ve zihni üstünlüklerine dair bilgi sahibi değildir. Ayrıca hayatta neyi değerli bulduklarına dair sahip oldukları ahlâk anlayışlarından ve psikolojik eğilimlerinden de habersizdirler. Dolayısıyla adalet ilkeleri bir çeşit cehalet peçesi (veil of ignorance) altında kabul edilecektir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Nozick, sınırlı bir devlet düşüncesinden yanadır. Böyle bir devletin işlevi, bireyin temel haklarını korumakla sınırlıdır. Dolayısıyla gelir ve zenginliğin yeniden dağıtımını da üstlenmiş her türlü refah devleti düşüncesine karşıdır. Bu sebeple eserinin büyük bir kısmını, refah devletinin meşruiyet temeli olduğu düşünülen dağıtıcı adalet kavramını incelemeye ayırmıştır. Bu doğrultuda doğru cevap A seçeneğidir.

Komüniteryan eleştirinin büyük bir bölümü, liberalizmin kişisel özgürlüğe fazla önem verip toplumsal sorumluluğu göz ardı eden ahlâki bireyciliğine yöneliktir. Komüniteryan eleştiriye göre liberalizm, özerklik ve bağımsızlık üzerine odaklanır; karşılıklılık, liyakat ve dayanışma kavramlarını pek önemsemez. Bu nedenle doğru cevap C seçeneğidir.

Ünlü Alman felsefecisi Axel Honneth’in tanınma olarak adalet yaklaşımı, hak merkezli adalet anlayışının eleştirisi üzerine kuruludur. Alman menşeli Frankfurt Okulu veya bugün daha yaygın bilinen ismiyle Eleştirel Teori’nin günümüzdeki en önemli temsilcisi sayılan Honneth, 1990’ların sonundan itibaren yazmaya başladığı bir dizi kitap ve makalede oldukça etkili bir siyaset ve ahlâk teorisi geliştirmiştir. Büyük ölçüde Hegel’den esinlenen Honneth’in bu teorisi, adalet sorununu alışıldık kalıpların dışında bir bakış açısıyla ele alır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Prosedürel adaletin, bireyin özgürlüğüne önem verdiği, bu özgürlükten sosyal
adalet veya herhangi başka bir değer lehine feragat edilemeyeceğini kabul ettiği söylenebilir. Dolayısıyla burada adalet, ‘özgürlük’ değeri üzerinde temellendirilmiştir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Çeşitli anlamlar arasında özellikle “dengede olmak” adaletin ne olduğunu gösteren en iyi açıklamadır. Nitekim hemen hemen her kültürde adaletin “terazi” imgesiyle gösterilmesi, bu denge durumunu ifade eder. Bu bağlamda bir şeyin teraziye konulup ne eksik ne de fazla tartılması adaleti anlatır. Doğru cevap A'dır.

Fikirlerin felsefi düşünmenin konusunu oluşturması kavramlaştırma ile olur. Yani fikirler ancak kavramlaştırılmak suretiyle anlamlı hâle getirilir. Adalet de bir tür fikirdir ve üzerinde düşünebilmek ve konuşabilmek için kavramlaştırılması gerekir. Doğru cevap B'dir.

Eski Yunan’da karşımıza çıkan ilk adalet tasnifinde bir karakter özelliği olma anlamında bireysel veya kişisel adalet dediğimiz bir adalet ile devleti oluşturan sınıfların birbirine göre konumunun ve bunun soncunda ortaya çıkan düzenin bir özelliğini ifade eden toplumsal veya siyasal adalet şeklinde iki tür adalettir. Doğru cevap C'dir.

Aristoteles’in pazar adaleti dediği, eşya ve hizmetlerin değiş tokuşunda geçerli adalet türü denkleştirici adalettir. Temelinde edim - karşı edim ilişkisinin yer aldığı bu adalet türünün temelinde bir eşitlik düşüncesi vardır. Doğru cevap D'dir.

Adaletin 4 temel ilkesi vardır. Bunlar eşitlik ilkesi, hak ediş ilkesi, mütekabiliyet ilkesi ve ihtiyaç ilkesidir.

 Hak ediş ilkesi insanların hak ettikleri şeyi almaları gerektiğini ifade eder. İnsanlar işe koydukları gayret ya da verilen işi yaparken aldıkları risk ya da müşterilerine sağladıkları tatmin ölçüsünde ödüllendirilmelidirler. Doğru cevap E'dir.

Liberal siyaset teorisinin karakteristik özelliği, ortak iyiyi kendisine amaç edinen siyasi bir topluluğu kurmaya çalışan her türlü projeyi reddetmesidir. Bu anlamda liberal siyaset teorisi ahlaki çoğulculuğu kabul eder. Günümüzde pek çok liberal siyaset düşünürü açıkça bu düşünceyi savunur veinsanın amacını belirleyecek nesnel ahlak düzeninin varlığını reddeder. Onlara göre liberal düşünce, temel ahlâk sorunları karşısında nötr olmalıdır. Dolayısıyla liberal siyaset teorisi iyi hayat veya insanın doğası hakkında herkesçe kabul edilmiş birtakım doğruların olduğu düşüncesi üzerine kurulu bir siyaset kavramını kabul etmez. Onun asıl ilgilendiği kurallar ve ilkelerdir. Doğru cevap A'dır.

Mill'e göre adalet duygusundan bahsedebilmek için iki şartın varlığı gereklidir: Birincisi, belirli bir zararın meydana getirilmesi ve kendisine zarar verilen birisinin var olduğuna dair bir bilgiye sahip olunması, ikincisi, belirli bir zararı meydana getiren kişinin cezalandırılması isteği. Bu son istek ise iki duygudan ortaya çıkar: nefsi müdafaa ve sempati. Doğru cevap B'dir.

Rawls'a göre birincil değerler, her akıl sahibi insanın, kendi hayat görüşü ne olursa olsun sahiplenmek isteyeceği değerlerdir. Bunlar, hak ve özgürlükler, iktidar ve fırsatlar, gelir ve zenginlik, öz-saygıdır. Adalet ilkeleri işte bu değerlerin bölüşümüyle ilgilenir. Doğru cevap C'dir.

Nozick, bir doğa durumu tasarımıyla teorisine başlar. Buna göre, doğa durumunda herkes özgürdür; malvarlıklarını istediği gibi kullanabilir fakat yine de bir doğa yasası vardır ve bu yasa; kişiye, diğerinin özgürlüğünü ve malvarlığını ihlâl edecek herhangi bir eylemde bulunmayı yasaklar. Eğer böyle bir eylemde bulunulursa zarara uğrayan taraf kendi haklarını kendisi koruyacaktır; diğer bir deyişle bu kişi, hem polis hem yargıçtır. Böyle bir durum karışıklığa neden olacağından bir devlet ihtiyacı ortaya çıkar. Kişiler bu karışıklık ortamından çıkmak ve karşılıklı çıkarlarını korumak için devleti kurarlar. Aslında Nozick’in amacı, bireyin sahip olduğu temel hakları ihlâl etmeyen bir devlet teorisi geliştirmektir. Doğru cevap D'dir.

Ünlü Alman felsefecisi Axel Honneth’in tanınma olarak adalet yaklaşımı, hak merkezli adalet anlayışının eleştirisi üzerine kuruludur. Adalet kavramını, toplumsal yaşamda birbirinden farklı, hatta birbiriyle çatışan taleplere sahip bireylerin, bu taleplerini rahatça dile getirebilmelerini mümkün kılacak bir karşılıklı tanıma eylemi ile izah eden bu teori, söz konusu bu tanıma eyleminin ahlâki ve siyasi koşullarını gösteren birtakım ilkeleri tespit etmeyi amaçlar. Doğru cevap E'dir.