ADALET MESLEK ETİĞİ

Meslek ile en çok karıştırılan kavramların başında iş ve çalışma gelir. Bu sebeple öncelikle bu üçü arasındaki farkları görmekte fayda var. Diğer ikisine göre daha kapsamlı olan çalışma, kısaca “insanın fiziksel çevresini değiştirmek için gerçekleştirdiği amaçlı bir çaba” şeklinde tanımlanabilir.

Ücret karşılığı gerçekleştirilen çalışma, ödemeli bir pozisyon ya da istihdam iş olarak adlandırılır.

Ücret karşılığı gerçekleştirilen çalışma, ödemeli bir pozisyon ya da istihdam iş olarak adlandırılır.

İnsanlara yararlı mal ve hizmetler üretmek ve bunun karşılığında para kazanmak için yapılan, belli bir eğitimle kazanılan sistemli bilgi ve becerilere dayalı, kuralları toplumca belirlenen ve etik değerleri kapsayan etkinlikler bütünü meslek olarak tanımlanır.

Sanayileşme, teknolojik ilerleme, şehirleşme ve bunların sonucunda toplum yaşamının giderek daha karmaşıklaşması, meslek ile bilgi ve dolayısıyla eğitim arasında zorunlu bir bağın kurulmasını gerektirmiştir.

Uzun vâdeli düşünmeye, kalıcılığa, sürekliliğe imkân yoktur. Bu durum, mesleklerin de mevcut dönüşüme uygun hâle getirilmesini şart koşmaktadır. Nitekim bugünün iş yaşamında esneklik genel kural kabul edilmektedir.

Meslekler araştırma ve deneylerle geliştirilerek zamanla kendine özgü tekniklere sahip olurlar. Bu nedenle gelişim ve değişim olmadığını söyleyen şık yanlıştır.

Modern düşünce tarihinde bu konu üzerinde belki de en fazla duran isimlerden biri ünlü Fransız sosyolog Émile Durkheim’dır. Özellikle Meslek Ahlâkı isimli kitabı, modern toplumlarda mesleklerin görmesi gereken işlevleri izah eden, meslek ile ahlâk arasında kopmaz bir bağ olduğunu gözler önüne seren en önemli eserlerden biridir.

Modern düşünce tarihinde bu konu (meslek etiği) üzerinde en fazla duran isimlerden biri ünlü Fransız sosyolog Émile Durkheim’dır.

Durkheim’ın ekonomik yaşamı düzeltmede çare beklediği kurum, geleneksel toplumların hemen hemen hepsinde görülen lonca teşkilatıdır.

Lonca: Teşkilatlanmış esnafın birliğiyle ilgili çeşitli fonksiyonların icra edildiği özel yerin adı olup teşkilatlanmış esnaf gruplarını ifade eden bir anlam da kazanmıştır.

Lonca teşkilatı; meslek, dini ve ahlâki bir amaç etrafında biraraya gelen bir tür kardeşlik örgütü kabul edilmektedir.

Meslek ahlâkı (etiği), “mesleki eylemin ne zaman ve hangi koşullarda haklı , doğru ve yerinde olduğu' ile ilgili ilke ve kuralları ifade eder.

Her bir meslek türünün kendine özgü ahlâki davranış kodları olsa da bu farklı kodların belli başlı şu değerlerden oluştuğu görülmektedir: insanlar arası ilişkilerde görülen tutum, davranış ve karar süreçlerini yönlendiren ilke ve değerler, töre, gelenek, görenek ve yerleşik alışkanlıklar, insanlığın, tarihi süreçte yaşam pratiğinden
çıkardığı, insana has, evrensel boyutta kabul gören değerler, bilime, bilgiye ve teknolojiye dayalı değerler.

Pratik etiğin kurucularından ve bugün hâlâ önde gelen temsilcisi olan Avustralyalı ahlâk felsefecisi Peter Singer'dir.

Meslek ahlâkı, herhangi bir meslek mensubuna birtakım ahlâki alışkanlıklar kazandırır. Bu alışkanlıklara örnek olarak şunlar gösterilebilir:
iş ortamında saygınlık kazanma,
iş ortamındaki güvenirlik,
iş dünyasında iyi bir imaja sahip olma,
meslek hayatında karşılaşılacak problemlerin çözümünde kolaylık görme,
ahlâki değerlerle kalite yönetimi, stratejik planlama gibi alanların yönetilmesine de
yardımcı olma,
ahlâki değerlerle kurumların sosyal sorumluluklarını düzenli bir şekilde yerine  getirmesini sağlama,

ahlâki değerlerle haksız rekabetin engellenmesini
sağlama,
iş ortamında kabul görme

Bugün genellikle kabul edildiği üzere tıp etiğinin belli başlı sorunları arasında şu başlıklar yer alır:

• kürtaj

• ötanazi

• bitkisel yaşam

• genetik müdahale

• insan üzerinde deney

• insan klonlama

• dürtülerin kontrol edilmesi amacıyla beyin operasyonları gerçekleştirme

• organ nakli

• bilgilendirme yükümlülüğü

• hastanın özgür iradesini kısıtlama

Bugün etiğin ontolojik ve epistemolojik sorunlarıyla uğraşan kısmına felsefi etik ismi verilmekte, gündelik yaşamda karşılaştığımız ve tercihlerimizin, eylemlerimizin nasıl
olacağını doğrudan etkileyen pratik sorunlardan oluşan kısmı ise pratik etik terimiyle karşılanmaktadır.

İş etiğinin konusu, işletmelerin mal ve hizmet üretirken gerek örgüt gerekse kişi düzeyinde uyması gereken davranış standartlarıdır.

Dolaylı mesleki ilgiye sahip meslek etiklerine örnek olarak barış ve çevre etiği verilebilir.