ADALET MESLEK ETİĞİ

Çalışma, kısaca “insanın fiziksel çevresini değiştirmek için gerçekleştirdiği amaçlı bir çaba” şeklinde tanımlanabilir (H. Şebnem Seçer, 2007: 1). Bu tanımdan hareketle çalışmanın fiziksel ve zihinsel bir etkinlik olduğunu söyleyebiliriz.

Ücret karşılığı gerçekleştirilen çalışma, ödemeli bir pozisyon ya da istihdam iş olarak adlandırılır.

Uzmanlaşma, birbirinden çok farklı mesleklerin ortaya çıkması, hatta belirli bir meslek içerisinde alt dalların oluşması, mesleklerin yeni yöntemlerle icra edilmesi anlamına gelir. Bu da formel bir meslek eğitimine ihtiyaç doğurur.

Modern düşünce tarihinde bu konu üzerinde belki de en fazla duran isimlerden biri ünlü Fransız sosyolog Émile Durkheim’dır. Özellikle Meslek Ahlâkı isimli kitabı, modern toplumlarda mesleklerin görmesi gereken işlevleri izah eden, meslek ile ahlâk arasında kopmaz bir bağ olduğunu gözler önüne seren en önemli eserlerden biridir.

Meslek, dini ve ahlâki bir amaç etrafında biraraya gelen bir tür kardeşlik örgütü kabul edilmektedir.

Meslek ahlâkı (etiği), “mesleki eylemin ne zaman ve hangi koşullarda haklı , doğru ve yerinde olduğu ile ilgili ilke ve kuralları ifade eder.

Meslek ahlakı, ahlâki değerlerle kalite yönetimi, stratejik planlama gibi alanların yönetilmesine de yardımcı olma gibi değerler kazandırır.

Etiğin, bir kere daha felsefenin gündemine girmesi öncelikle meta-etik teorilerin eleştirilmesiyle olmuştur. Ahlâki sorunların salt kavramsal ve dilsel analiz yöntemiyle ele alınmasının yetersizliği görülmüş, klasik normatif etik teorilerinin yeniden gözden geçirilmesi gerektiği kabul edilmiştir.

Avustralyalı ahlâk felsefecisi Peter Singer’ın ilk kez 1980’de basılan Practical Ethics [Pratik Etik] kitabında pratik etiğin, etiğin pratik sorunlara uygulanması olduğunu belirtir ve pratik etiğin konularını sıralamıştır.

Tıp etiğinin belli başlı sorunları arasında şu başlıklar yer alır:

• kürtaj • ötanazi • bitkisel yaşam • genetik müdahale • insan üzerinde deney • insan klonlama • dürtülerin kontrol edilmesi amacıyla beyin operasyonları gerçekleştirme • organ nakli • bilgilendirme yükümlülüğü • hastanın özgür iradesini kısıtlama

Meslek kişinin salt kendi doyumu için değil, aynı zamanda başkalarına yararı için de yapılan bir uğraştır. Örneğin bir doktor mesleğini sadece para için değil, insanlara sağlıklarının kazandırmak için de yapar. A, C, D ve E seçeneklerinde verilen ifadeler doğru bilgiyi içermektedir. Doğru cevap B'dir.

"İş" kavramının ekonomik, psikolojik ve sosyolojik açıdan değişik tanımları mevcuttur. Sosyolojik açıdan iş, belirli bir ortamda bulunan teknik ve sosyal eylemler topluluğu olarak tanımlanmaktadır. Doğru cevap C'dir.

Geleneksel meslek anlayışına göre meslek edinme yolu olarak babadan çocuğa intikal veya usta-çırak ilişkisiyle öğrenme usulleri geçerlidir. Doğru cevap D'dir.

Loncalar hem mesleki hem ahlâki kurumlardır; ayrıca dini özellikleri de vardır. Mensupları, tıpkı bir ailenin üyeleri gibidir. Amaç salt kâr elde etmek değildir; çalışmak bir ödevdir. Doğru cevap E'dir.

Mesleki eylemin ne zaman ve hangi koşullarda haklı doğru ve yerinde olduğu ile ilgili ilke ve kurallar bütününü ifade eden kavram "meslek etiği"dir. Doğru cevap A'dır.

Meslek ahlâkı, herhangi bir meslek mensubuna birtakım ahlâki alışkanlıklar kazandırır. Bu alışkanlıklara örnek olarak şunlar gösterilebilir:

İş ortamında saygınlık kazanma, güvenirlik, iş dünyasında iyi bir imaja sahip olma, problemlerin çözümünde kolaylık, sosyal sorumluluklarını düzenli bir şekilde yerine getirmesini sağlama, ahlaki değerlerle haksız rekabetin engellenmesini sağlama, iş ortamında kabul görme. Doğru cevap B'dir.

Doğrudan mesleki ilgiye sahip meslek etiği örnekleri : iş etiği, tıp etiği ve bilim etiğidir. Dolaylı mesleki ilgiye sahip meslek etiği örnekleri ise çevre etiği ve barış etiğidir. Doğru cevap D'dir.

İş etiğinin konusu, işletmelerin mal ve hizmet üretirken gerek örgüt gerekse kişi düzeyinde uyması gereken davranış standartlarıdır. Bu anlamda iş etiği, iş yaşamını düzenleyen yasaların toplumsal sorumluluk ilkesine uygun bir şekilde nasıl uygulanacağı, paydaşlarla ilişkilerde hangi normların geçerli olacağı, insanlarda işletmeye karşı güven duygusunun nasıl yaratılacağı vb. sorunlara odaklanır. Doğru cevap E'dir.