ADALET MESLEK ETİĞİ

Bilincin kendi düşünme eylemi üzerine düşünmesine refleksiyonlu düşünme adı verilir.

İnsan, varlık özelliği sebebiyle sahip olduğu üretici faaliyette bulunma yetisi aracılığıyla kendisini içinde bulduğu doğayı dönüştürür. İşte bu dönüştürme faaliyetinin ürünlerinin ne zaman güzel ne zaman çirkin olacağını sorgulama işi etsteiğin işidir.

İnsanın, içinde yaşadığı evrene, yaratıcısına, kendisine ve toplumuna dair tutarlı, bütünlüklü ve akli bir sorgulama faaliyetine felsefe adı verilir.

Faydacı etik, normatif etik teorilerinden biridir.

“Doğa insanı iki hükmedici efendinin yönetimine vermiştir: Acı ve haz. Ne yapacağımızı belirlemek kadar, ne yapmamamız gerektiğine işaret etmek de sadece onlara düşer.” görüşü Jeremy Bentham tarafından ifade edilmiştir

Kural koyuculuk, olandan çok olması gerekenle ilgilendiğini savunur.

Sezgisel değerler, Max Scheler’de değerler hiyerarşisinde yer almaz.

Sezgici etik teorilerinin en önemli temsilcisi, etik alanına analitik yaklaşımı sokan ve analitik veya meta-etik yaklaşımın da başlatıcısı kabul edilen düşünür G. E. Moore'dur.

Bilişselcilik, normatif etik teorilerinden biri değildir.

Neyin varolup neyin varolmadığını, varlık ve oluşu neyin belirlediğini, varolmanın ne anlama geldiğini, varolanların arasındaki ilişkileri, varlığın ilkelerini soruşturan felsefe alanı ontolojidir.

İnsanı diğer canlılardan ayırt etmek için kullanılan klasik ölçüt, akıl sahipliğidir.

Felsefe tarihinde insanın bu asli özellikleri dikkate alınarak iki tür akıldan bahsedilmesi genel bir eğilim olmuştur. Buna göre gözlemleme, karşılaştırma
ve ilişkilendirme yetisine teorik akıl (nazari akıl, kuramsal us) buna karşılık tasarlama, planlama, tercihte bulunma yetisine ise pratik akıl (ameli
akıl, kılgısal us) denilmiştir.

Pratik aklın; tasarlama, planlama, araçsallaştırma kudretinin yanı sıra insana değerlendirme imkânı sunduğu da söylenebilir.

Felsefenin temel kategorileri “varlık” ve “yokluk’tur. Bu yönüyle felsefi düşünce, neyin var olup neyin var olmadığını, varlık ve oluşu neyin belirlediğini, var olmanın ne anlama geldiğini, var olanların arasındaki ilişkileri, varlığın ilkelerini
soruşturur.

Aksiyolojinin diğer bir alt alanı ise etiktir. Tıpkı estetik gibi yine insan eylemlerinin niteliği üzerine gerçekleştirilen bir felsefi düşünme şekli olarak
etik, “iyi” ve “kötü” kategorileriyle iş görür. Hangi eylemlerin “iyi”, hangilerinin “kötü” olduğunu, bir eylemi iyi veya kötü yapan özelliklerin ne olduğunu,
kısaca etiğin, etik ilişkinin doğasını sorgulama amacı taşıdığı söylenebilir.

Belirli bir topluluğa yönelik uyarı niteliğinde buyruklardan oluşan, geçerliliği belirli bir yer ve zamanda sınırlı olan ve bu sebeple değişkenlik sergileyen ahlâka karşılık ahlâkilik, belirli bir düzen fikri değil ilke sorunudur. Ahlâktan farklı olarak gelip geçici değildir; sürekliliği hedefler. Hatta görece olanın karşısında mutlak olana uğraşmayı amaçlar. Bu yönüyle de ampirik değil aklidir.

Ahlâk kavramı, kısmen doğal olarak oluşan, kısmen uzlaşımla belirlenmiş, kısmen de gelenekle aktarılmış karşılıklı kabullenme süreçlerinin sonucunda ortaya çıkan tüm düzen ve anlam yapılarını (kural sistemlerini) kapsar; bunlar maddi norm ve değer anlayışlarından ve tasarımlarından oluşan bir katalog şeklinde, bir yandan topluluğun gereksinimlerini nasıl karşılayacağını söyleyen kuralları düzenlerken, öte yandan bu kuralların bağlayıcı (ödev) olduğunu kabul eden topluluğun özgürlüğe yaklaşımı hakkında bilgi verir.
• Ahlâk kavramı, bir düzen kavramıdır; ilke kavramı değildir. Düzen kavramları (örneğin devlet, bilgi, sanat) çeşitli ampirik verilerle bir açıdan bir anlam bütünü oluşturur. Böylelikle “devlet” kavramı, bir toplumun ilişkiler ağını düzenleyen hukuksal, siyasal, ekonomik ilişkilerin modeli olarak görülebilir. “Bilgi”,
bilimsel araştırma ve entelektüel faaliyetler aracılığıyla hedeflenen sonuçların modeli olabilir. “Sanat”, hayal gücü ve yaratıcılık aracılığıyla oluşturulan ürünlerin modeli olarak tanımlanabilir.
• Ahlâk kavramı, içeriği doğrultusunda değişebilir; ama ahlâka duyulan talep sabit kalır. Geçerlilik taleplerinin içeriği ya da uygulanma biçimi eskiyebilir, çağdışı kalabilir ama bu, günün birinde artık hiçbir ahlâki geçerlilik talebinin kalmayacağı anlamına gelmez; zorunluluk taleplerinin yerini yine hiçbir şekilde “ebedi” olmayan, tersine pratikte sürekli sorgulanabilir, eleştirilebilir, değiştirilebilir olmaları gereken yeni, “çağdaş” olarak kabul edilen normlar alır. Kurallar, eylem topluluğunun çoğunluğu tarafından benimsenip onlara uyulduğu sürece geçerlidir. Dolayısıyla kurallar bir özgürlük ediminin ürünüdür ve bu şekilde onaylandıkları sürece anlamlıdır.

Genellikle, çağdaş ahlâk felsefesinin, en azından Anglo-Sakson ahlâk felsefesinin, G.E. Moore’un (1873-1958) 1903 tarihli Principia Ethica isimli eseriyle başladığı kabul edilir.

Meta-etik teorileri, geleneksel ahlâk felsefesinin üzerinde durduğu, hangi eylemin iyi ve doğru, hangisinin kötü ve yanlış olduğu gibi sorulara değil, doğrunun, iyinin, kötünün ve yanlışın ne demek olduğu gibi sorulara cevap bulmaya çalışır.

Etik tarihinin en önemli filozoflarından biri sayılan Immanuel Kant da iyilik-kötülük sorunu üzerinde durmuştur.