ADALET MESLEK ETİĞİ - Deneme Sınavı - 7

Türkiye özelinde 2017 yılında, Yargıtay Başkanlar Kurulunun önerisi üzerine Yargıtay Büyük Genel Kurulu tarafından Yargıtay Yargı Etiği Kuralları kabul edilmiştir.

Bağımsızlık ve tarafsızlık, genellikle bir arada anılan ve birlikte kullanılan iki kavramdır. Ancak bu ilkelerin içerikleri birbirinden farklıdır. Bağımsızlık, görevin herhangi bir etki altında kalmadan, bir kişi, kurum veya organdan emir almadan, yasamanın, yürütme erkinin ve diğer dış etkilerin baskısı altında kalmadan yerine getiril(ebil)mesi anlamına gelir.

Hâkimler, Anayasa’da belirtilen dışında genel ve özel hiçbir görev alamazlar. Örneğin siyasi partiye üye olamazlar; iflâs idare memuru veya hakem olarak görev alamazlar; ancak resmî bir öğretim kurumunda (üniversitede) ders verebilirler.

Tarafsızlık, yargısal görevin taraf tutmadan, taraflardan birini kayırmadan veya ayırmadan, ön yargılı davranmadan, bir inanç veya tercihin olumlu veya olumsuz etkisi altında kalmadan, saydıklarımıza dair şüphe yaratacak herhangi bir hareket- ten arındırılarak yürütülmesi anlamına gelir.

Yukarıda yer alan bütün maddeler, hâkimin dâvaya bakmasının yasak olduğu ve sınırlı sayma niteliğindeki hallerdir.

Davanın dördüncü derece kadar yansoy hısımlarına ait olması: Üçüncü derece akrabalık bir yasaklılık sebebiyken, kuzen gibi dördüncü dereceden akrabalık ilişkisini HMK bir ret sebebi olarak öngörmektedir.

Hâkim, meslektaşlarına ve personele psikolojik taciz (mobbing) uygulamaz ve başkaları tarafından da uygulanmasına izin vermez. Bu durum doğrudan mesleğe yaraşırlıkla ilgilidir.

Bu uluslararası metinin adı Yargı Bağımsızlığı Hakkında Temel İlkeler'dir.

Uluslararası Hâkimler Birliği (International Association of Judges) tarafından 1999 yılında, 42 ülkeden hâkim örgütlerinin temsilcilerinin katıldığı Tayvan’daki toplantı sonunda kabul edilen ve on beş maddeden oluşan Evrensel Hâkimler Şartı da uluslararası bir metindir.

Avrupa Konseyinin 1997 ve 1998 yıllarında organize ettiği toplantılar sonunda kabul ve ilan edilen yirmi sekiz maddelik uluslararası metin Hâkimlerin Statüsüne İlişkin Avrupa Şartı'dır.

Budapeşte İlkeleri olarak da bilinen ve savcıların yargı mekanizması içerisindeki yerine ve uymaları gereken etik ilkelere işaret eden Savcılar İçin Etik ve Davranış Biçimlerine İlişkin Avrupa Esasları da uluslararası bir metindir.

Türkiye özelinde 2017 yılında, Yargıtay Başkanlar Kurulunun önerisi üzerine Yargıtay Büyük Genel Kurulu tarafından Yargıtay Yargı Etiği Kuralları kabul edilmiştir. Bu kurallar ile Yargıtay üyeleri ile tetkik hâkimlerinin etik davranış standartlarını oluşturarak onlara rehberlik sunmak, yasama ve yürütme mensupları ile avukatların ve toplumun yargıyı daha iyi anlamalarına ve yargıya destek olmalarına yardımcı olmak, etik ilkelere uymanın öncelikle hâkimlere düşen asli bir sorumluluk olduğu gerçeğini göz ardı etmeden hâkimler üzerinde bağlayıcı mesleki davranış kurallarını tamamlamak amaçlanmaktadır.

Her şeyden önce yargılama yetkisi, Türk Milleti adına bağımsız mahkemelerce kullanılır (Türkiye Cumhuriyeti Anasası madde 9). Kaldı ki hiçbir organ, makam, merci veya kişi, yargı yetkisinin kullanılmasında mahkemelere ve hâkimlere emir ve talimat veremez, genelge gönderemez, tavsiye ve telkinde bulunamaz. Hâkimler, görevlerinde bağımsızdırlar; Anayasaya, kanuna ve hukuka uygun olarak vicdani kanaatlerine göre hüküm verirler (Türkiye Cumhuriyeti Anayasası m. 138; HSK m. 4)" hükmü Hâkimler ve Savcılar Kanununda yer almaktadır.

"Hâkim, hâkimden sâdır olan tüm etkinliklerde yakışıksız ve yakışık almayan görüntüler içerisinde olmaktan kaçınmalıdır. Bununla kastedilen, hâkimin tüm faaliyetlerinde, mesleğe yaraşmayacak şekilde davranmaktan ve görünmekten kaçınır." ifadesi "yakışıksız ve yakışık almayan görüntüler içinde olmaktan kaçınma ilkesi"nin özelliğidir.

İfade ve inanç hürriyetini mesleğe yaraşır şekilde kullanma

Gerek hâkimler gerek Cumhuriyet savcıları, diğer herkes gibi ifade, inanç, dernek kurma ve toplanma özgürlüğüne sahiptirler. Ancak bu özgürlüğün kullanım alanının sınırları, buna ilişkin genel sınırların öncesinde, yargı görevinin onuru, yargının bağımsızlığı ve tarafsızlığını korumak zorunluluğuyla çizilmiştir.

Hükmüyle konuşma

Hâkim, esas olarak verdiği hükümle konuşur. Kendisinin veya meslektaşlarının kararlarını görev gereği olmadıkça etki altında bırakacak şekilde eleştirmez, bu tarz eleştirenler ile iletişime girmez, yetkili olmadığı sürece medyada çıkan bu nitelikteki haber ve yorumlar hakkında açıklamada bulunmaz.

İfadede bağımsızlığa halel getrimeme tanımlanmaktadır.

Bağımsız olmak demek yargı sürecinde hakim ve savcıların herhangi bir iç , dış , bireysel ya da toplumsal etki altında kalmaması demektir. Bu bağlamda bağımsızdırlar ancak bağımsızlık hiç bir sorumluluğun olmaması anlamına gelmez .

Red sebepleri aşağıdaki gibi sıralanabilir ;

Dava taraflarından biri ile üçüncü derece akrabalık bağı olması red değil yasaklama sebebidir.

Hâkim, görevini yerine getirirken toplumdaki ırk, renk, siyasi görüş, cinsiyet, din, vicdan, inanç, kültür, giyim, dil, doğum yeri, etnik veya sosyal köken, engellilik, yaş, medeni hal, cinsel yönelim, sosyal veya ekonomik durum farklılıkları ve benzeri diğer çeşitli kaynaklardan doğan, davaya mesnet olmayan farklılıkları bilir, anlar ve bu farklılıkların kararını etkilemesine izin vermez. Hâkim, yargı görevinin ifasında, söz veya davranışlarıyla, anılan nedenlerden dolayı, herhangi bir kişi veya gruba karşı yanlı veya önyargılı davranışlar sergilemez. Bu ilke eşitlik ilkesidir ve mesleğe yaraşırlıkla ilgili olmasına rağmen ayrı bir etik ilke olarak değerlendirilir. Doğru yanıt E seçeneğidir.