ADALET MESLEK ETİĞİ - Deneme Sınavı - 23

Devletin bütün faaliyetlerinin hukuka uygun olması hukuki güvenlik ilkesidir.

Almanca Rechtsstaat=hukuk devleti olarak ifade edilir.

Nitekim TC Anayasasının değiştirilmesi teklif dahi edilemeyecek maddelerinden olan 2. maddesine göre; Türkiye Cumhuriyeti “demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devleti”dir.

Adalet hizmetlerinin paralı olması yahut toplumun büyük kesiminin ulaşamayacağı
ölçüde pahalı olması, dava açmanın yüksek ücretlere tabi olması, ücretsiz avukat ve tercüman desteğinin sağlanmaması gibi maddi nedenler de adil yargılanma hakkının ihlali anlamına gelir.

Yaşamak, özgürlük ve kişi güvenliği herkesin hakkı bildirgenin 3.maddesidir ve adil yargılanma hakkıyla bir ilişkisi bulunmamaktadır.

Masumiyet karinesi, kişinin bağımsız ve tarafsız bir mahkemede suçu sabit görülene kadar masum sayılacağını ifade etmektedir. Buna göre bir kimsenin
suç şüphesiyle yakalanması ya da tutuklanması, onun suçlu olduğunu göstermez.

Çelişmeli yargı ilkesi, tarafların, yargılama esnasında ortaya konulan her türlü bilgi, belge ve delile ulaşabilmeleri anlamına gelmektedir. Bu hak “kural olarak, bir hukuk ya da ceza davasının taraflarının ileri sürülen deliller ve sunulan görüşlerle ilgili bilgiye sahip olması” anlamına gelir.

Silahların eşitliği ilkesi, yargılamanın tarafları arasında bir denge sağlanmasıyla ilgilidir; ancak bu durumda adil bir karar verilebilir. Çünkü dikkatli bakıldığında görülecektir ki yargılanan kişinin karşısında genellikle devlet bulunmaktadır ve devletler bireylerden güçlüdür. Davanın taraflarının iddialarını, delillerini, tanıklarını, belgelerini sunabilmeleri için makul ölçüde dengeli olanaklara sahip olması gerekir.

BM Çocuk Hakları Komitesi, çocukları ilgilendiren her hususta dört önemli ilkenin gözetilmesi
gerektiğini vurgulamaktadır. Bunlar çocuğun yaşama ve gelişme hakkı, çocuğun görüşlerine saygı ilkesi, çocuğun üstün yararı ilkesi ve ayrımcılık yasağı.

Hiçbir çocuk tanıklık etmeye ya da suç ikrarında bulunmaya zorlanamaz. Aleyhine
olan tanıkları sorguya çekme ve lehine olan tanıkların hazır bulunmasını ve sorgulanması isteme hakkına sahiptir.

Soruda verilen bilgide belirtilen amaçların hayatta yeknesak bir karşılığının bulunmamaktadır. Bir taraf için adil olan diğer taraf için olmayabilir, gerçeklik algısı ise kişiden kişiye değişebileceği gibi, teknolojik bir gelişme dahi somut bir yargılamanın seyrini veya sonucunu etkileyebilir. Bu yüzden yargılama hukukuna ilişkin pozitif düzenlemelerimiz (Ceza Muhakemesi Kanunu veya Hukuk Muhakemeleri Kanunu) objektif olarak mahkemenin, hâkimlerin, Cumhuriyet savcılarının, avukatların ve nihayet tarafların uyacağı bir takım objektif ve şeklî kurallar ortaya koyar. Bu kurallar sayesinde yargısal hatalar en aza indirilmeye ve nihayetinde mahkeme tarafından ulaşılan sonucun, somut yaşam olayına (maddi gerçeğe) uygunluğu sağlanmaya çalışılır. Ne var ki bir maddi hukuk kuralı hangi sonucu öngörürse öngörsün, bir usul (yargılama) hukuku kuralı hangi işlemde bulunmaya yönlendirirse yönlendirsin, bu kuralların nasıl uygulandığı, kurallar ile öngörülen amaca ulaşılıp ulaşılamadığı, yargılama faaliyetinde görev yapan kişilerin vicdanına ve ahlâkına, hatta insafına bağlıdır. Olası sonuçlar açıktır: Etik ilkelerin bilincindeki hâkimlerin, Cumhuriyet savcılarının, avukatların, noterlerin, bilirkişilerin olduğu bir yapıda, mesele, pozitif hukuk metinlerinin somut yaşam olayına uygulanmasından ibarettir.

Yargı ve mensuplarına ilişkin etik kurallar, geleneksel olarak Devlet mahkemelerinde görev alan hâkim, Cumhuriyet savcısı, avukat, yazı işleri müdürlüğü personeli esas alınarak tartışılagelmiştir. Ne var ki 21. Yüzyıla geldiğimizde uyuşmazlık çözümü salt Devlet mahkemelerinin tekelinde bir vakıa olmaktan çıkmıştır. İşte burada alternatif uyuşmazlık çözüm yollarından bahsederiz. Alternatif uyuşmazlık çözümleri, tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edebilecekleri hâllerde, Devlet mahkemesine başvurmadan, aralarındaki meseleyi, bağımsız bir üçüncü kişinin katılımı, gözetimi ve katkısıyla kendi aralarında, bizzat kendilerinin çözebilecekleri yöntemlerin genel karşılığıdır. Burada uyuşmazlık özel hukuka (örneğin bir alacak – verecek ilişkisine) karşılık gelebileceği gibi, Ceza hukukunun izin verdiği ölçüde bir hakaret veya basit bir yaralamadan da kaynaklanabilir. Türk hukuku bakımından bu yolların en önemlileri, hukuk uyuşmazlıkları bakımından arabuluculuk, uzlaştırmaya tâbi suçlar bakımından ise uzlaşma kurumlarıdır.

Bağımsızlık, görevin herhangi bir etki altında kalmadan, bir kişi, kurum veya organdan emir almadan, yasamanın, yürütme erkinin ve diğer dış etkilerin baskısı altında kalmadan yerine getiril(ebil)mesi anlamına gelir. Buna karşılık, tarafsızlık ise özünde, yan tutmamak, uyuşmazlığın taraflarından birini yek diğerinden ayırmamak veya kayırmamak anlamına gelir.

Kanunun izin verdiği haller hariç olmak üzere, mevcut veya müstakbel bir davanın esası veya esasını etkileyen usulleri hakkında taraflarla iletişim kurmamak esastır.

Mahkemede düzen ve nezaketin korunması ve davanın tarafları, tanıklar, avukatlar ve resmi sıfatla ilişkide olunan herkese karşı sabırlı, vakur ve nazik olunması gerekirken hâkim, avukatlar ve mahkeme personelinin de aynı biçimde davranmasını sağlar.