ADALET MESLEK ETİĞİ - Deneme Sınavı - 18

Hâkim, görevini yerine getirirken toplumdaki ırk, renk, siyasi görüş, cinsiyet, din, vicdan, inanç, kültür, giyim, dil, doğum yeri, etnik veya sosyal köken, engellilik, yaş, medeni hal, cinsel yönelim, sosyal veya ekonomik durum farklılıkları ve benzeri diğer çeşitli kaynaklardan doğan, davaya mesnet olmayan farklılıkları bilir, anlar ve bu farklılıkların kararını etkilemesine izin vermez kuralı doğrudan doğruya eşitlik ilkesi ile ilişkilidir.

Ehliyet ve özen hâkimlik makamının gerektirdiği performansın ön koşuludur. Her meslek, ehliyet sahibi olmayı gerektirir. Her mesleğin hakkıyla ifası özen gerektirir. Adaleti sağlamak, gerçeğe ulaşmak, hakkı korumak (himaye etmekle) yükümlü olan bir hâkim de ehliyet sahibi olmalı, özenli davranmalıdır. Şüphesiz ki, bu ehliyet ve özen mesleğin niteliği gereği hassas bir mesele teşkil eder.

Fikirlerin felsefi düşünmenin konusunu oluşturması kavramlaştırma ile olur. Yani fikirler ancak kavramlaştırılmak suretiyle anlamlı hâle getirilir. Adalet de bir tür fikirdir ve üzerinde düşünebilmek ve konuşabilmek için kavramlaştırılması gerekir. Doğru cevap B'dir.

Aristoteles’in pazar adaleti dediği, eşya ve hizmetlerin değiş tokuşunda geçerli adalet türü denkleştirici adalettir. Temelinde edim - karşı edim ilişkisinin yer aldığı bu adalet türünün temelinde bir eşitlik düşüncesi vardır. Doğru cevap D'dir.

Adaletin 4 temel ilkesi vardır. Bunlar eşitlik ilkesi, hak ediş ilkesi, mütekabiliyet ilkesi ve ihtiyaç ilkesidir.

 Hak ediş ilkesi insanların hak ettikleri şeyi almaları gerektiğini ifade eder. İnsanlar işe koydukları gayret ya da verilen işi yaparken aldıkları risk ya da müşterilerine sağladıkları tatmin ölçüsünde ödüllendirilmelidirler. Doğru cevap E'dir.

2017 yılında, “Yargıtay Personeli Etik Davranış İlkeleri” kabul edilmiş bulunmaktadır. Söz konusu etik ilkeler, “Yargıtay Etik, Şeffaflık ve Güven Projesi kapsamında hazırlanmıştır. Öte yandan bu kuralların hazırlanmasında bizzat Yargıtay personelinin kendisi görev almıştır. Bu etik ilkeler, bir önceki ünitemizde yer verdiğimiz Yargıtay Yargı Etiği İlkelerinin hazırlanmasında görev almış Yargıtay Daire Başkanı ve üyeleri tarafından incelenmiş, daha sonra Yargıtay Birinci Başkanı tarafından kabul edilmiştir.

Uzlaştırmacı için etik kurallar özelinde yapılacak denetim, Alternatif Çözümler Daire Başkanlığı tarafından gerçekleştirilir (Uzlaştırma Yön. m. 67).

Bilirkişi, bağımsız, objektif, dürüst ve bağımsız olmalıdır. Gönüllülük, arabuluculukla ilgili bir kuraldır.

Bilirkişi yaptığı iş gereği geçici nitelikte (görevi sebebiyle ve görev boyunca) bir kamu görevlisi kabul edilir. Bu sebeple bilirkişi, Kamu Görevlileri Etik Davranış İlkelerine de tâbidir.

Avukatlık, niteliği bağlamında, hâkimlik ve Cumhuriyet savcılığından farklı olarak ikili bir görünüm arz eder : AvK m. 1 hükmünde de vurgulandığı üzere, avukatlık hem bir kamu hizmeti hem bir serbest meslektir. Avukatlığın bir serbest meslek olması, onun ticarî bir faaliyet olduğu anlamına gelmez. Avukatlar vergi mükellefidir; bununla birlikte mesleklerini, kural olarak kendi nam ve hesaplarına, kendi kişisel sorumlulukları altında müvekkillerine yardım ederek yürütürler.

Hiçbir avukat, bir meslektaşının mesleki tutum ve davranışları hakkında düşüncelerini kamuoyuna açıklayamaz. Bu yoldaki şikayetlerin mercii yalnız Barolardır.

Sır saklama yükümlülüğünün ihlali halinde avukatlara kınama cezası verilir.

Uyarma, avukatın mesleğinin icrasında daha dikkatli davranması gerektiğinin kendisine bildirilmesidir. Avukata uyarma cezasının uygulandığı bazı örnekler şunlardır (TBB Disiplin Kurulu kararlarına konu olan bu ve takip eden paragraflarda verdiğimiz örnekler için bkz. Mısır, 2016):
- Baronun yardımlaşma sandığının yönetici sıfatıyla da görev yapan bir avukatın aidat borcunu ödemiyor olması,
- Avukatın diğer yargı mensupları hakkında eleştiri sınırlarını aşan uygunsuz söz ve ifadelerde bulunulması
- Avukatın bir meslektaşı aleyhine açtığı davayı veya başlattığı icra takibini bağlı bulunduğu baroya bildirmemesi,
- Haklı bir gerekçe yokken, tahsil edilen paranın alıkonulması veya müvekkile geç teslim edilmesidir.

Uzman mütalaası: Yargılama sırasında mahkeme veya Cumhuriyet savcısı değil, bizzat yargılamanın taraflarınca konusunda uzman olan bir kişiden görüş alınması anlamına gelir.

Bilirkişi, görevlendirmeyi yapan merciye, davanın taraflarına ve kendi işverenine karşı bağımsız olup, görevini yalnızca uzmanlık
alanındaki bilimsel verilere göre yerine getirir. Bilirkişi, bağımsızlığına zarar verebilecek veya böyle bir izlenim uyandırabilecek her türlü davranış ve ilişkiden uzak durur.

Birinci kuşak haklar;

İkinci kuşak haklar,

Üçüncü kuşak haklar

5186 sayılı Kanunun kapsamına giren kamu personelleri şu şekilde belirlenmiştir: genel bütçeye dahil daireler, katma bütçeli idareler, kamu iktisadi teşebbüsleri, döner sermayeli kuruluşlar, mahalli idareler ve bunların birlikleri, kamu tüzel kişiliğini haiz olarak kurul, üst kurul, kurum, enstitü, teşebbüs, teşekkül, fon ve sair adlarla kurulmuş olan bütün kamu kurum ve kuruluşlarında çalışan; yönetim ve denetim kurulu ile kurul, üst kurul başkan ve üyeleri dahil tüm personel bu Kanun kapsamındadır. Buna göre doğru cevap A şıkkıdır.

Kamu yönetimde etik davranış, kamu görevlilerinin, karar alırken ve kamu hizmetlerini yürütürken uymaları gereken tarafsızlık, dürüstlük, adalet, saydamlık, hesap verebilirlik, liyakat, verimlilik gibi birtakım ahlaki ilke ve değerler bütününü ifade eder. Buna göre doğru cevap E şıkkıdır.

Saydamlık ilkesi, kamu yönetiminde kamusal alanla ilgili bilgilerin vatandaşlar ve sivil toplum örgütlerinin ulaşımına açık olması anlamına gelir. Buna göre doğru cevap B şıkkıdır.

Kamu görevlilerinin, gerçek veya tüzel kişilere öncelikli, ayrıcalıklı, taraflı ve eşitlik ilkesine aykırı muamele ve uygulama yapamayacakları, herhangi bir siyasi parti, kişi veya zümrenin yararını veya zararını hedef alan bir davranışta bulunamayacakları, kamu makamlarının mevzuata uygun politikalarını, kararlarını ve eylemlerini engelleyemeyecekleri hususu, kanun ve yönetmeliklere göre kamu görevlilerinin tarafsız olmaları ilkesi kapsamına girer. Buna göre doğru cevap C şıkkıdır.