ADALET MESLEK ETİĞİ - Deneme Sınavı - 11

Evlenme sözleşmesinin evleneceklerin özgür ve tam iradeleriyle yapılması adil yargılanma hakkı ile ilgili bir hüküm değildir. Diğer seçeneklerde adil yargılanma hakkıyla ilgili hükümlere yer verilmiştir.

Hukuk önünde eşitlik ilkesi, hukuk devleti ilkesinin genel ilkelerindendir ve herkesin yasalar karşısında eşit olmasını ve mahkemelerde eşit muamele görmesi hakkını düzenler. Buna göre, gerek yasalar karşısında gerekse mahkemelerde ayrımcılık yasaktır.

Hukuk devletinin en önemli yasaklarından birisi bizzat ihkak-ı hak (kendiliğinden hak alma) yasağıdır.
Başka deyişle hakkının ihlal edildiğini düşünen kimse, hakkını kendi eliyle geri alamaz ya da adaleti
sağlayamaz. Adaleti sağlama ve cezalandırma yetkisi münhasıran mahkemelerdedir.

Mahkemelerin bağımsızlıklarını sağlamaya yönelik kimi düzenlemeler mevcuttur. Bunlardan doğal hâkim ilkesi, kişinin bir suç işlediğinde nerede nasıl yargılanacağını bilmesidir.

Anayasa'nın 138. maddesi 1. fıkrasına göre, “Hakimler görevlerinde bağımsızdırlar; Anayasaya,
kanuna ve hukuka uygun olarak vicdani kanaatlerine göre hüküm verirler.".

Çelişmeli yargı ilkesi, tarafların, yargılama esnasında ortaya konulan her türlü bilgi, belge ve delile ulaşabilmeleri anlamına gelmektedir.

BM Çocuk Hakları Komitesi, çocukları ilgilendiren her hususta dört önemli ilkenin gözetilmesi gerektiğini vurgulamaktadır. Bunlar çocuğun yaşama ve gelişme hakkı, çocuğun görüşlerine saygı ilkesi, çocuğun üstün yararı ilkesi ve ayrımcılık yasağı.

A seçeneği dışındaki seçeneklerin tümü bir hukuk devletinin biçimsel unsurlarını tanımlamaktadır. A seçeneğindeki madde ise, hukuk devletinin maddi unsurlarından biridir.

Hukuk devletinin maddi unsuru ise özgürlük ve insan onuru yani insan hak ve özgürlükleridir. Bu bakımdan hukuk devleti, insan hak ve özgürlüklerini koruyan devlettir.

BM için hukuk devleti, bütün insanların ve devlet de dahil olmak üzere kamu ve özel sektör kurumlarının kamuya duyurulmuş, eşitlik ilkesine göre uygulanan, bağımsız denetim organlarının denetiminden geçen ve uluslararası insan hakları normlarına ve standartlara olan yasalarla hesap verebilir hale geldiği bir yönetim ilkesi anlamına gelir. Bu ilke aynı zamanda hukukun üstünlüğü, hesap verebilirlik, hukukun uygulanmasında hakkaniyet, güçler ayrılığı, karar alma süreçlerine katılım, hukuki
belirlilik, keyfilikten kaçınma ve usule dair ve yasal şeffaflık ilkelerine uygunluk için tedbirler alınmasını da gerektirir.

Hukuk Önünde Eşitlik
Bu ilke hukuk devleti ilkesinin genel ilkelerindendir ve herkesin yasalar karşısında eşit olmasını ve mahkemelerde eşit muamele görmesi hakkını düzenler.

Masumiyet karinesi, kişinin bağımsız ve tarafsız bir mahkemede suçu sabit görülene kadar masum sayılacağını ifade etmektedir

Mahkemelerin bağımsızlığını sağlamak için, hâkimlere bir takım güvenceler getirilir. Buna göre hâkimler emekliye zorlanamaz, yasaya aykırı biçimde görevden alınamaz ve özlük haklarından yoksun bırakılamaz.

Çelişmeli yargı ilkesi, tarafların, yargılama esnasında ortaya konulan her türlü bilgi, belge ve delile ulaşabilmeleri anlamına gelmektedir.

BM Çocuk Hakları Komitesi, çocukları ilgilendiren her hususta dört
önemli ilkenin gözetilmesi gerektiğini vurgulamaktadır. Bunlar çocuğun yaşama ve gelişme hakkı, çocuğun görüşlerine saygı ilkesi, çocuğun üstün yararı ilkesi ve ayrımcılık yasağı. Buna göre devletler her türlü karar ve faaliyetlerinde çocuğu esas alarak hareket etmek zorundadır.

Adil yargılanma hakkının koruduğu hak, kişinin yakalanmasından veya tutuklamasından yargılamasının sonucuna kadar olan süreçtir.

Silahların eşitliği ilkesi, yargılamanın tarafları arasında bir denge sağlanmasıyla ilgilidir; ancak bu durumda adil bir karar verilebilir.

Bir hukuk devletinin biçimsel ve maddi (içerik) unsurları bulunmaktadır. Her iki unsur da devlet iktidarının bireylerin hak ve özgürlükleri lehine sınırlanmasının araçlarıdır. Biçimsel unsurlar, i) devlet iktidarının sınırlarını belirleyen ve insan hak ve özgürlüklerini güvence altına alan bir üstün yasa, anayasa; ii) devlet iktidarının farklı organlar arasında paylaştırılmasını öngören kuvvetler ayrılığı ilkesi; iii) devletin bütün faaliyetlerinin hukuka uygun ol- ması yani hukuki güvenlik ilkesi ve iv) devletin bütün faaliyetlerinin yargısal denetime tabi olmasıdır.

Özgürlük ve insan onuru yani insan hak ve özgürlükleri maddi unsurlarla ilgilidir. Diğer seçenekler biçimsel unsurlarla ilgilidir.

Yukarıda yer alan maddeler 

Türkiye’nin de taraf olduğu BM İnsan Hakları Evrensel Beyannamesinde adil yargılanma hakkı bir başlık altında düzenlenmese de adil yargılanma hakkına pek çok kural ve ilke beyannamesidir.