ADALET MESLEK ETİĞİ - Deneme Sınavı - 21

Uzmanlaşma, birbirinden çok farklı mesleklerin ortaya çıkması, hatta belirli bir meslek içerisinde alt dalların oluşması, mesleklerin yeni yöntemlerle icra edilmesi anlamına gelir. Bu da formel bir meslek eğitimine ihtiyaç doğurur.

Modern düşünce tarihinde bu konu üzerinde belki de en fazla duran isimlerden biri ünlü Fransız sosyolog Émile Durkheim’dır. Özellikle Meslek Ahlâkı isimli kitabı, modern toplumlarda mesleklerin görmesi gereken işlevleri izah eden, meslek ile ahlâk arasında kopmaz bir bağ olduğunu gözler önüne seren en önemli eserlerden biridir.

Meslek, dini ve ahlâki bir amaç etrafında biraraya gelen bir tür kardeşlik örgütü kabul edilmektedir.

Meslek ahlâkı (etiği), “mesleki eylemin ne zaman ve hangi koşullarda haklı , doğru ve yerinde olduğu ile ilgili ilke ve kuralları ifade eder.

Meslek ahlakı, ahlâki değerlerle kalite yönetimi, stratejik planlama gibi alanların yönetilmesine de yardımcı olma gibi değerler kazandırır.

Etiğin, bir kere daha felsefenin gündemine girmesi öncelikle meta-etik teorilerin eleştirilmesiyle olmuştur. Ahlâki sorunların salt kavramsal ve dilsel analiz yöntemiyle ele alınmasının yetersizliği görülmüş, klasik normatif etik teorilerinin yeniden gözden geçirilmesi gerektiği kabul edilmiştir.

Avustralyalı ahlâk felsefecisi Peter Singer’ın ilk kez 1980’de basılan Practical Ethics [Pratik Etik] kitabında pratik etiğin, etiğin pratik sorunlara uygulanması olduğunu belirtir ve pratik etiğin konularını sıralamıştır.

Tıp etiğinin belli başlı sorunları arasında şu başlıklar yer alır:

• kürtaj • ötanazi • bitkisel yaşam • genetik müdahale • insan üzerinde deney • insan klonlama • dürtülerin kontrol edilmesi amacıyla beyin operasyonları gerçekleştirme • organ nakli • bilgilendirme yükümlülüğü • hastanın özgür iradesini kısıtlama

Belirli bir toplumda geçerli olan yaygın düşüncelere, inançlara, kanaatlere, gelenek ve göreneklere sorgusuz sualsiz uyan kişi, hakiki anlamda ahlâki yetkinliğe ulaşabilmiş değildir. Buna göre doğru cevap D şıkkıdır.

Genellikle kabul edilen meta-etik teorileri şunlardır: doğalcılık (naturalism), sezgicilik (intuitionism), duyguculuk (emotivism) ve kuralkoyuculuk (prescriptivism)/ ahlâk mantıkçılığı. Buna göre doğru cevap E şıkkıdır.

Doğalcı etik, ahlâksal kavramların, ahlâksal olmayanlara çevrilebileceğini, ahlâksal temellendirmenin ahlâksal olmayan bir biçimde sürdürülebileceğini, ve ahlâk sorunlarını bilimsel yöntemle ele almanın verimli olacağını söyler ya da doğru sayar. Buna göre doğru cevap A şıkkıdır.

Ahlâk yargıları hakkında üç temel özellikten bahsedilebilir. Bunlar:
1. Ahlâk yargıları kural koyucu dil türündendir.
2. Diğer kural koyucu yargılardan evrenselleştirilebilir olma özelliğiyle ayrılır.
3. Bu yargılar arasındaki mantıksal ilişkilerin ortaya çıkarılması ahlâkta rasyonelliği mümkün kılar.

Buna göre doğru cevap E şıkkıdır.

Faydacılık, Jeremy Bentham (1748-1832) tarafından sistemleştirilmiş ve John
Stuart Mill (1806-1873) eliyle en gelişmiş biçimine ulaştırılmıştır. Buna göre doğru cevap C şıkkıdır.

Max Scheler'denin Değerler Hiyerarşisine göre Tinsel Değerler kapsamında estetik, adalet ve bilgi yer alır. Buna göre doğru cevap C şıkkıdır.

Hakkaniyet veya nısfet (nasfet/nasafet), diğer iki adalet türünden farklı olarak hiçbir şekilde eşitliğe dayanmaz. Her bir durumu kendine özgü koşulları içerisinde değerlendirir, her bir kişiye farklı ve durumun gerektirdiği şekilde davranmayı talep eder. Bu doğrultuda doğru cevap E seçeneğidir.

Hak ediş ilkesi insanların hak ettikleri şeyi almaları gerektiğini ifade eder. İnsanlar  işe koydukları gayret ya da verilen işi yaparken aldıkları risk ya da müşterilerine sağladıkları tatmin ölçüsünde ödüllendirilmelidirler. Özetle, eşitlik ilkesi müşterek sahip olduklarımız üzerinde odaklanırken, hak ediş ilkesi kendimizi nasıl farklılaştırdığımız üzerinde odaklanır. Doğru cevap A seçeneğidir.