ADALET MESLEK ETİĞİ - Deneme Sınavı - 20

Mütekâbiliyet ilkesi der ki, Ali’nin bana bir iyilik etmesi ile ben bir yükümlülük altına girmiş olurum. Şimdi benim Ali’ye olan iyilik borcumun onun nasıl bir insan olduğuyla değil sahip olduğumuz ortak geçmişle ilgisi vardır. Yine özetle, hak ediş ilkesi bireyin karakterine odaklanırken mütekabiliyet ilkesi , ilişkinin karakterine odaklanır. Bu doğrultuda doğru cevap B seçeneğidir.

Liberal siyaset teorisine göre liberalizmin çözmesi gereken temel sorun, siyasi iktidarın, her bireye eşit muamele etmesini sağlayacak ve onlara herhangi bir özel iyi anlayışını zorla kabul ettirmesini engelleyecek kurallar bütününü belirlemektir. Liberalizmin temel değeri tarafsızlıktır ve bu görüşün tutarlı olabilmesi için, liberal bir toplumu tanımlayacak kuralların, o toplumdaki farklı iyi anlayışları karşısında tarafsız bir konumdan hareketle kararlaştırıldığını göstermesi gerekir. Bu doğrultuda doğru cevap D seçeneğidir.

Özgün durumdaki kişiler, toplumdaki konumları, sınıf ve statüleri, doğal özellikleri ve kabiliyetleri, fiziki ve zihni üstünlüklerine dair bilgi sahibi değildir. Ayrıca hayatta neyi değerli bulduklarına dair sahip oldukları ahlâk anlayışlarından ve psikolojik eğilimlerinden de habersizdirler. Dolayısıyla adalet ilkeleri bir çeşit cehalet peçesi (veil of ignorance) altında kabul edilecektir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Nozick, sınırlı bir devlet düşüncesinden yanadır. Böyle bir devletin işlevi, bireyin temel haklarını korumakla sınırlıdır. Dolayısıyla gelir ve zenginliğin yeniden dağıtımını da üstlenmiş her türlü refah devleti düşüncesine karşıdır. Bu sebeple eserinin büyük bir kısmını, refah devletinin meşruiyet temeli olduğu düşünülen dağıtıcı adalet kavramını incelemeye ayırmıştır. Bu doğrultuda doğru cevap A seçeneğidir.

Komüniteryan eleştirinin büyük bir bölümü, liberalizmin kişisel özgürlüğe fazla önem verip toplumsal sorumluluğu göz ardı eden ahlâki bireyciliğine yöneliktir. Komüniteryan eleştiriye göre liberalizm, özerklik ve bağımsızlık üzerine odaklanır; karşılıklılık, liyakat ve dayanışma kavramlarını pek önemsemez. Bu nedenle doğru cevap C seçeneğidir.

Ünlü Alman felsefecisi Axel Honneth’in tanınma olarak adalet yaklaşımı, hak merkezli adalet anlayışının eleştirisi üzerine kuruludur. Alman menşeli Frankfurt Okulu veya bugün daha yaygın bilinen ismiyle Eleştirel Teori’nin günümüzdeki en önemli temsilcisi sayılan Honneth, 1990’ların sonundan itibaren yazmaya başladığı bir dizi kitap ve makalede oldukça etkili bir siyaset ve ahlâk teorisi geliştirmiştir. Büyük ölçüde Hegel’den esinlenen Honneth’in bu teorisi, adalet sorununu alışıldık kalıpların dışında bir bakış açısıyla ele alır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Prosedürel adaletin, bireyin özgürlüğüne önem verdiği, bu özgürlükten sosyal
adalet veya herhangi başka bir değer lehine feragat edilemeyeceğini kabul ettiği söylenebilir. Dolayısıyla burada adalet, ‘özgürlük’ değeri üzerinde temellendirilmiştir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Meta-etik teoriler arasında doğalcılık, sezgicilik, kuralkoyuculuk ve duyguculuk bulunur. Buna göre doğru cevap D şıkkıdır.

Meslek kişinin salt kendi doyumu için değil, aynı zamanda başkalarına yararı için de yapılan bir uğraştır. Örneğin bir doktor mesleğini sadece para için değil, insanlara sağlıklarının kazandırmak için de yapar. A, C, D ve E seçeneklerinde verilen ifadeler doğru bilgiyi içermektedir. Doğru cevap B'dir.

"İş" kavramının ekonomik, psikolojik ve sosyolojik açıdan değişik tanımları mevcuttur. Sosyolojik açıdan iş, belirli bir ortamda bulunan teknik ve sosyal eylemler topluluğu olarak tanımlanmaktadır. Doğru cevap C'dir.

Geleneksel meslek anlayışına göre meslek edinme yolu olarak babadan çocuğa intikal veya usta-çırak ilişkisiyle öğrenme usulleri geçerlidir. Doğru cevap D'dir.

Loncalar hem mesleki hem ahlâki kurumlardır; ayrıca dini özellikleri de vardır. Mensupları, tıpkı bir ailenin üyeleri gibidir. Amaç salt kâr elde etmek değildir; çalışmak bir ödevdir. Doğru cevap E'dir.

Mesleki eylemin ne zaman ve hangi koşullarda haklı doğru ve yerinde olduğu ile ilgili ilke ve kurallar bütününü ifade eden kavram "meslek etiği"dir. Doğru cevap A'dır.

Meslek ahlâkı, herhangi bir meslek mensubuna birtakım ahlâki alışkanlıklar kazandırır. Bu alışkanlıklara örnek olarak şunlar gösterilebilir:

İş ortamında saygınlık kazanma, güvenirlik, iş dünyasında iyi bir imaja sahip olma, problemlerin çözümünde kolaylık, sosyal sorumluluklarını düzenli bir şekilde yerine getirmesini sağlama, ahlaki değerlerle haksız rekabetin engellenmesini sağlama, iş ortamında kabul görme. Doğru cevap B'dir.

Doğrudan mesleki ilgiye sahip meslek etiği örnekleri : iş etiği, tıp etiği ve bilim etiğidir. Dolaylı mesleki ilgiye sahip meslek etiği örnekleri ise çevre etiği ve barış etiğidir. Doğru cevap D'dir.

İş etiğinin konusu, işletmelerin mal ve hizmet üretirken gerek örgüt gerekse kişi düzeyinde uyması gereken davranış standartlarıdır. Bu anlamda iş etiği, iş yaşamını düzenleyen yasaların toplumsal sorumluluk ilkesine uygun bir şekilde nasıl uygulanacağı, paydaşlarla ilişkilerde hangi normların geçerli olacağı, insanlarda işletmeye karşı güven duygusunun nasıl yaratılacağı vb. sorunlara odaklanır. Doğru cevap E'dir.

Çeşitli anlamlar arasında özellikle “dengede olmak” adaletin ne olduğunu gösteren en iyi açıklamadır. Nitekim hemen hemen her kültürde adaletin “terazi” imgesiyle gösterilmesi, bu denge durumunu ifade eder. Bu bağlamda bir şeyin teraziye konulup ne eksik ne de fazla tartılması adaleti anlatır. Doğru cevap A'dır.

Eski Yunan’da karşımıza çıkan ilk adalet tasnifinde bir karakter özelliği olma anlamında bireysel veya kişisel adalet dediğimiz bir adalet ile devleti oluşturan sınıfların birbirine göre konumunun ve bunun soncunda ortaya çıkan düzenin bir özelliğini ifade eden toplumsal veya siyasal adalet şeklinde iki tür adalettir. Doğru cevap C'dir.