ADALET MESLEK ETİĞİ - Deneme Sınavı - 12

“Eylem; bir ilke, norm, inanç, değere vb. bağlı, istençli (iradi) davranıştır.”

İnsan yaşamı boyunca sürekli eylemde bulunmak zorundadır çünkü eylemde bulunmak kaçınılmaz olarak seçim yapmaktır. Somut durumda insanın ne tür bir seçim yapacağını belirleyen ise birtakım değerlerdir. Yani seçim yapmak , aslında değerlendirmektir. Bu anlamda eylem de aslında belirli bir ereğe (gayeye) bağlı seçim yapmak, diğer bir ifadeyle seçilmiş bir değer için davranmaktır.

Homo faber olarak insan; doğada varolan nesneleri işler, toplumsal işbölümünün gereğine uygun olacak bir hâle getirir. İnsanın bu faaliyetine ise teknik denir. Yani pratik aklın ilk görünümü teknik olarak karşımıza çıkar.

Epistemoloji, diğer bir ifadeyle bilgi felsefesi ise bilme faaliyetinin bizatihi kendisi hakkındaki refleksiyonlardan oluşur. Yani burada varolan eşya ve hadiselerin kendileri değil, bunlara dair bilginin imkânı hakkında düşünülür. Bir anlamda bizim varolanlar hakkındaki bilgilerimiz üzerine bir bilgiye ulaşma amaçlanır. Epistemolojinin iş gördüğü temel kategoriler “doğru” ve “yanlış”tır

Teorik felsefenin iki alanı ontoloji ve epistemolojidir. Ontoloji, yani varlık felsefesi, varlığı varlık olarak inceler. Varolmanın anlamı, niteliği ve amacı vb. sorularla uğraşır

Estetik, sonucunda bir ürünün ortaya çıktığı eylemlerimizin niteliği hakkındadır. Temel kategorileri “güzel” ve “çirkin”dir. İnsan, varlık özelliği sebebiyle sahip olduğu üretici faaliyette bulunma yetisi aracılığıyla kendisini içinde bulduğu doğayı dönüştürür. İşte bu dönüştürme faaliyetinin ürünlerinin ne zaman güzel ne zaman çirkin olacağını sorgulama işi, estetiğin görevidir.

Eski Yunan felsefesinde temelini bulan klasik ahlâk felsefesi yaklaşımına göre ahlâk felsefesinin temel sorusu, ne tür bir hayatın yaşanmaya değer olduğudur. Bu soru, doğrudan ‘en yüksek iyi’ kavramıyla ilgilidir. “Hayatın en yüksek amacı nedir?”, “İnsanı en fazla tatmin eden hayat nasıl bir hayattır?” Bunun cevabı kısaca erdemli hayattır. İnsan ancak erdemli bir hayat yaşayarak en fazla tatmini elde eder ve mutlu olur. Dolayısıyla ‘en yüksek iyi’, kişinin erdem aracılığıyla kazanacağı mutluluktur; bu tarz bir hayat yaşamadır.

Meta-etik teorileri, geleneksel ahlâk felsefesinin üzerinde durduğu, hangi eylemin iyi ve doğru, hangisinin kötü ve yanlış olduğu gibi sorulara değil, doğrunun, iyinin, kötünün ve yanlışın ne demek olduğu gibi sorulara cevap bulmaya çalışır.

Her ne kadar meta-etik teorilerinin hangileri olduğu, normatif etik teorileriyle aralarındaki sınırın nerede başlayıp nerede bittiği tam açık değilse de genellikle kabul edilen meta-etik teorileri şunlardır:

doğalcılık (naturalism), sezgicilik (intuitionism), duyguculuk (emotivism) ve kuralkoyuculuk (prescriptivism)/ ahlâk mantıkçılığı.

Sezgici etik teorilerinin en önemli temsilcisi, etik alanına analitik yaklaşımı
sokan ve analitik veya meta-etik yaklaşımın da başlatıcısı kabul edilen G. E. Moore’dur.

Eylem, bir ilke, norm, inanç, değere vb. bağlı, istençli (iradi) davranıştır (Özlem, 2015: 18).

Doğru cevap "C" seçeneğidir.

Refleksiyonlu düşünme, bilincin kendi düşünme eylemi üzerine düşünmesidir.

Doğru cevap "A" seçeneğidir.

Her ne kadar Sokrates ve Platon’un eserlerinde ahlâki meselelere rastlansa da ayrı bir felsefe dalı olarak etik ilk olarak Aristoteles’te karşımıza çıkar.

Doğru cevap "C" seçeneğidir.

Ontoloji, yani varlık felsefesi, varlığı varlık olarak inceler. Var olmanın anlamı, niteliği ve amacı vb. sorularla uğraşır.

Doğru cevap "A" seçeneğidir.

Doğalcı etik teorisinin; biri, ahlâk terimlerinin doğal terimlerle tanımlanabilirliğini, diğeri, ahlâki sonuçların bilimsel öncüllerden çıkarılabileceğini ve ahlâk sorunlarının bilimsel yöntemle çözülebileceğini, gerçek ahlâki ilerlemenin ancak bilimdeki ilerlemeyle sağlanabileceğini ileriye süren iki farklı versiyonu olduğu söylenebilir. Bu görüşlerin ilki M. Schlick’in, ikincisi J. Dewey’nin ahlâk
görüşüdür.

Doğru cevap "E" seçeneğidir.

Sezgici etik teorilerinin en önemli temsilcisi, etik alanına analitik yaklaşımı
sokan ve analitik veya meta-etik yaklaşımın da başlatıcısı kabul edilen G. E. Moore’dur.

Kural koyucu etik teorisinin kökleri Hume, Kant ve Mill’den Sokrates, Platon
ve Aristoteles’e kadar uzanır. Fakat bu terim, bugünkü anlamıyla İngiliz felsefeci R. M. Hare tarafından geliştirilmiştir. 

Doğru cevap "A" seçeneğidir.

Kant’ın ‘ahlâk yasası’ ve ‘kategorik imperatif”in bir diğer formülasyonu da şöyledir:“İnsan ve genel olarak her akıl sahibi varlık, şu veya bu isteme için rastgele kullanılacak sırf bir araç olarak değil, kendisi bir amaç olarak vardır;
ve gerek kendine gerekse başka akıl sahibi varlıklara yönelen bütün eylemlerinde hep aynı zamanda amaç olarak görülmelidir.”

Doğru cevap "C" seçeneğidir.

Bentham’ın önemi, isim babası sayılan faydacılığın ana ilkelerini belirlemiş ve onu sistemleştirmiş, İngiliz düşünce tarihinde ilk defa felsefi bir okul kurmuş olmasından kaynaklanır.

Ahlâk kavramı, bir düzen kavramıdır; ilke kavramı değildir. Ahlâk kavramı, içeriği doğrultusunda değişebilir; ama ahlâka duyulan talep sabit kalır. Geçerlilik taleplerinin içeriği ya da uygulanma biçimi eskiyebilir, çağdışı kalabilir ama bu, günün birinde artık hiçbir ahlâki geçerlilik talebinin kalmayacağı anlamına gelmez; zorunluluk taleplerinin yerini yine hiçbir şekilde “ebedi” olmayan, tersine pratikte sürekli sorgulanabilir, eleştirilebilir, değiştirilebilir olmaları gereken yeni, “çağdaş” olarak kabul edilen normlar alır. Ahlâk kavramı, kısmen doğal olarak oluşan, kısmen uzlaşımla belirlenmiş, kısmen de gelenekle aktarılmış karşılıklı kabullenme süreçlerinin sonucunda ortaya çıkan tüm düzen ve anlam yapılarını (kural sistemlerini) kapsar; bunlar maddi norm ve değer anlayışlarından ve tasarımlarından oluşan bir katalog şeklinde, bir yandan topluluğun gereksinimlerini nasıl karşılayacağını söyleyen kuralları düzenlerken, öte yandan bu kuralların bağlayıcı (ödev) olduğunu kabul eden topluluğun özgürlüğe yaklaşımı hakkında bilgi verir. Doğru cevap C'dir.