Uygulamalar; Senaryo ve Tatbikatlar

Olması muhtemel acil durumlar gerçekleşmeden önce, olay sırasında uygulanacak hareket tarzının davranışlarımıza yansıtılmasını sağlamaya yönelik pratik kazanmak amacıyla yapılan faaliyete tatbikat denir.

Afet senaryosu (disaster scenario) Afet riskinin belirlenmesi çalışmaları sonucunda elde edilen ve farklı büyüklük ve konumlardaki tehlikelerin gerçekleşmesi hâlinde meydana gelebilecek tüm zarar ve kayıpları tahmin etmeye yarayan bilimsel bir çalışmadır.

Açıklamalı Afet Yönetimi ve Terimler Sözlüğünde tatbikat, “bir acil durum veya afet halinde yapılması planlanmış olan müdahale sürecinde yer alacak eylemlerin uygunluğunu, yeterliliğini ve güncelliğini mümkün olduğunca gerçeğe yakın koşullar altında ve bir senaryoya bağlı kalarak denemek amacıyla yapılan uygulama” olarak tanımlanmaktadır.

Tatbikatlar, görevlerin ve sorumlulukların öğrenilmesi, davranış şekillerinin pekiştirilmesi, planların değerlendirilmesi, yasal mevzuattan kaynaklanan zorunluluklar ile imkân ve kabiliyetlerin denenmesi ve kaynakların rasyonel bir şekilde kullanılmasını sağlamak amacıyla yapılır.

• Tatbikatın planlama sürecinde amaçlanan hedeflere ulaşılıp ulaşılmadığı,
• Acil durum ve afet yönetim sisteminde var olan plan, prosedür veya rehberlerdeki geliştirme ihtiyacı,
• Personel yetersizlikleri ve eğitimi,
• Araç, gereç ve malzeme ihtiyaçları,
• Tatbikat sonrasında ilave bir tatbikat yapma ihtiyacının olup olmadığının belirlenmesidir.

• Plandaki eksiklikleri ortaya çıkartır,
• Özgüveni geliştirir,
• Görev ve sorumluluklar açıklığa kavuşur,
• Performansı artırır,
• Kurumlar ve personel arasındaki ilişkiyi geliştirir,
• Güven ve saygınlık kazandırır.

Bir planın uygulanabilirliğini ölçmek amacıyla tatbikat planlarken aşağıdaki sıra takip edilir.

• Tatbikatın kapsamı, amacı ve formatı belirlenmeli,
• Tatbikatın tipi belirlenmeli,
• Tatbikatın zamanı ve süresi belirlenmeli,
• Haberli veya habersiz olup olmayacağına karar verilmeli,
• Katılımcıları belirlenmeli,
• Raporlama ve değerlendirme süreci belirlenmeli,
• Tatbikatın beklenen çıktıları belirlenmeli.

Seminerler, Atölye çalışmaları, Masa başı çalışmaları, Oyunlar

Tatbikatlar, Fonksiyonel egzersizler, Tam ölçekte egzersizler

Simülasyon

-Bir organizasyonun içinde var olan acil durum planlarını ve prosedürlerini acil durum ve afetlere hazırlık ve yanıt için sorumlu olan personelin karar verme kapasitesini değerlendirmek,

-Özel bir kurum veya organizasyon için acil durum hazırlık ve yanıt planlarının geçerliliğinitest etmek,

-Acil durum olaylarında farklı sektörler ve değerlendirmek,

-Acil durum olaylarında kriz ve yönetim bilgisini yönetmek için karar verme de yetkili personeli hazırlamak,

-Katılımcı personelin bilgi, beceri ve tutumunu değerlendirerek geliştirilmesini sağlamaktır.

Tatbikat gerçek zamanda yapılır. Tatbikat, ilk olarak gerçek uygulamalara dayanan pratik bir egzersizdir. Acil durum yönetimini deneyimleyen katılımcılar tarafından uygulanır. Tatbikat devam ederken çevrede gerçek bir acil durumda olabilecek risklere benzer olarak varsayımlar oluşturulur. Tatbikat için zaman aktivasyon alarmının verilmesi veya bir operasyonun başlaması için emir verilmesi ile başlayarak ölçülür. Senaryodaki bir sonraki uygun harekete veya mesaja geçmek için zaman “atlamaları” kullanılmaz.

• Hazırlık safhası,
• Planlama safhası,
• Uygulama (İcra) Safhası
• Değerlendirme safhasıdır.

Planlama faaliyetleri çerçevesinde, ilk planlama, ana planlama, olaylar koordinasyon ve son planlama toplantıları yapılır.

Tatbikatlarda, tatbikat ekibi; tatbikat başkanı ve tatbikat koordinatörü ile kontrol grubu ve oyuncu grubundan oluşturulur.

• Genel hususlar,
• Tatbikat planlama safhası,
• Tatbikat icra safhası,
• --Yürütülen faaliyetler,
• --Tatbikat icrasında karşılaşılan olumlu hususlar
• --İdari hususlar
• Tatbikattan çıkarılan dersler
• Sonuç ve değerlendirme hususları yer alır.

• Plan tatbikatı ve semineri,
• Milli kriz yönetimi tatbikatı ve semineri,
• NATO kriz yönetimi tatbikatları
• Alarm tatbikatı,
• Alarm semineri ve alarm eğitimi tatbikatı şeklinde tasnif edilmiştir.

Türkiye Afet Müdahale Planı (TAMP)"

• 4 numaralı Bakanlıklara Bağlı, İlgili, İlişkili Kurum ve kuruluşlar ile Diğer Kurum ve Kuruluşların Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığının Kararnamesi,
• 7269 sayılı Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısıyla Alınacak Tedbirler ile Yapılacak Yardımlara Dair Kanun,
• 7126 sayılı Sivil Savunma Kanunu,
• Afet ve Acil durum Yönetim Merkezleri Yönetmeliği,
• Afet ve Acil Durum Hizmetleri Yönetmeliği ve
• Ulusal Deprem Stratejisi Eylem Planı.

TAMP plan hazırlama süreci organizasyon, analiz, kapasite geliştirme ve uyum (entegrasyon) olmak üzere dört aşamadan oluşmaktadır.

Sivil kesimde tatbikatların istenilen seviyede icra edilememesindeki nedenlere bir göz atacak olursak, bunların ilk sırasında tatbikatın uygulanmasına ilişkin belirsizliklerin geldiği söylenebilir. Bir tatbikat sürecinin ve yapılması gereken çalışmaların açıklığa kavuşturulmasını sağlayacak bir dokümanın ve bu konuda uzman personelin bulunmaması, tatbikatın amacına uygun yapılmasına engel teşkil etmektedir. Bununla birlikte, tatbikatın gerçeğe yakın, içerik ve görsel açıdan zengin olmaması, tatbikat planlayıcılarının yeterli bilgi birikimine ve donanıma sahip olmamaları ve üst yönetiminde konuya yeterli ilgiyi göstermemesi de diğer nedenler arasında sayılabilir.

• Karayolunun hasar görmesi, panel köprü ihtiyacı ve iş makinesi talebi.
• Yardım ekipleri ve malzemelerinin (kurtarma ekipleri ve köpekleri, teknik donanım) hangi havaalanından ülkemize giriş yapacağı, malzemelerin depolama olanağı, havaalanının hasar görmesi,
• Afetzedelerin ve yardım malzemelerin nakli, morg olarak kullanılabilecek frigofirik tır ihtiyacı,
• Bölgedeki demiryolunun hasar görmesi, taşıma yapılacak alternatifler, demiryolunda seyir halinde olan trenin toprak kayması nedeniyle durdurulması, aktarma noktalarının oluşturulması, sinyalizasyon arızaları,
• Acil durum haberleşmesinin sağlanması, mobil telefonların hizmet dışı kalması, yurt dışından gelecek yardım ekipleri için frekans tahsisi, geçici frekans talebi.