Kaynak Planlaması ve Ulaştırma

1. Müdahalede ihtiyaç duyulacak tüm güç ve kaynakların ulusal ve yerel düzeyde planlama esaslarının belirlenmesi,
2. Belirlenen güç ve kaynakların olay bölgesine hızlı ve güvenli bir şekilde ulaştırılması,
3. Müdahale hizmetlerinin koordinasyonundan sorumlu ana ve destek çözüm ortaklarının görev, yetki ve sorumluluklarının düzenlenmesi,
4. Afet ve acil durumlara etkin bir şekilde müdahalenin sağlanması

The Council of Management (CLM) kuruluşu tarafından yapılan tanım; “Lojistik, müşterilerin ihtiyaçlarını karşılamak üzere her türlü ürün, servis hizmeti ve bilgi akışının başlangıç noktasından (kaynağından), tüketildiği son noktaya (nihai tüketici) kadar olan tedarik zinciri içindeki hareketinin etkili ve verimli bir biçimde planlanması, uygulanması, taşınması, depolanması ve kontrol altında tutulması hizmetidir”.

Kovac ve Spens (2007)’ye göre afet lojistiği; hazırlık, anında müdahale, iyileştirme

Hazırlık aşaması, afetten kaynaklanabilecek ağır sonuçların önceden hesaplandığı ve tüm zorluklarla başa çıkmanın yolunun bulunmaya çalışıldığı bir evredir. Hazırlık aşamasının hedeflerine ulaştırma yönünden bakıldığında:

• Afet bölgesine ulaşımın sağlanacağı en kısa ve uygun güzergâhın belirlenmesi ve haritalanması,
• Taşıma modlarından ve araç kapasitesinden en uygun olanın seçilmesi,
• Nakliye Araçlarının güzergâh seçimi (en güvenli ve kısa yolun belirlenmesi) yer almaktadır.

Planlama, tehlike oluşmadan önce uygulanan çalışmalardır ve üç basamaktan oluşmaktadır:

1. Şimdiki durumu, mevcut kaynakları ve bulunabilecek kaynakları belirlemek,
2. Hedefleri belirlemek ortaya koymak,
3. Bir afet anında yapılacak işleri tespit etmek

Afet müdahale sürecinde yürütülen lojistik faaliyetlere bakıldığında da;

• Ön değerlendirme ve ihtiyaç tespiti,
• Lojistik eylem planı yapılması ve uygulaması ile
• Sürecinin izlenmesi, değerlendirmesi ve raporlanması

Bu başlıklardan ön değerlendirme ve ihtiyaç tespiti sürecinde, hizmet grubu planları ile sıfırıncı dakikada yapılan ön değerlendirme neticesinde:

• Talep edilen malzemelerin afet bölgesine en uygun zamanda doğru miktarda ulaştırılması,
• Ekiplerin güvenle olay mahalline nakledilmeleri ve düzenli bilgi akışı sağlanır.

Ürün; Bir tutum veya davranışın ortaya çıkardığı şey, doğadan elde edilen, üretilen yararlı şey, mahsul, eser, türlü endüstri alanlarında ham maddelerin işlenmesiyle elde edilen şey,

Araç ise; Bir işi yapmakta veya sonuçlandırmakta gücünden yararlanılan nesne, kişiler ve nesneler arasında bağlantı sağlayan şey, vasıta, taşıt olarak tanımlanmıştır.

Mal; ihtiyaçları karşılama özelliğine sahip olan somut araçlardır. Serbest mal (hava, gün ışığı gibi) ve ekonomik mal (araçlar, masa, kalem vb.) olarak ikiye ayrılır.

Hizmet ise; insan ihtiyaçlarının giderilmesine yönelik üretilen, elle tutulmayan, saklanması mümkün olmayan ve fayda yaratan faaliyetlerdir.

• Afet ve acil durumlarda çalışacak özel personel, uzman, malzeme, araç gereç, makine ve ekipman ihtiyaç tespiti ve temini için kaynak yönetimi planlaması yapmak, temin etmek,
• Görevli personeli, tüm kullanılan malzemeleri, araç ve gereçleri, makinaları, ekipmanları vb. kayıt altına almak,
• Kaynak israfını kontrol etmek, denetlemek, iş gücü ve kamu görevlileri takip programı yapmak

2013/5703 sayılı Afet ve Acil Durum Müdahale Hizmetleri Yönetmeliğinin:

• 7’nci maddesinin 2’nci fıkrası, “Ulusal düzey hizmet grubu planlarında müdahale hizmetlerinde ihtiyaç duyulabilecek tüm kaynakların mevcut durumunun ülke düzeyinde tespit edileceğini,
• 9’uncu maddesinin 2’nci fıkrası “Yerel düzey hizmet grubu operasyon planlarında olay bölgesinde ihtiyaç duyulabilecek tüm kaynakların mevcut durumunun il düzeyinde tespit edileceğini” hüküm altına almıştır.
• 28’inci maddesi ile de bakanlık kurum ve kuruluşlara ülke düzeyinde kaynaklarını tespit etmek görevi verilmiştir.

• Hayat kurtarmak,
• Kesintiye uğrayan hayatı ve faaliyetleri en kısa sürede normale döndürmek,
• Müdahale çalışmalarını hızlı ve planlı bir şekilde gerçekleştirmek,
• Halk sağlığını korumak ve sürdürmek,
• Mülkiyet, çevre ve kültürel mirası korumak,
• Ekonomik ve sosyal kayıpları azaltmak,
• İkincil afetleri önlemek ya da etkilerini azaltmak,
• Kaynakların etkin kullanımını sağlamak şeklinde sıralanmıştır.

Planlama, ana hatları politikalarla belirlenmiş olan belirli bir işin, belirli bir projenin belirli bir dönemde gerçekleştirilmesi için yapılması gereken işlerin saptanması ve izlenecek yolların seçilmesi olarak tanımlanabilir.

Kaynak planlamanın unsurlarını aşağıdaki şekilde kategorize edebiliriz:

• Kaynakların belirlenmesi,
• İhtiyaçların saptanması,
• Tahsislerin yapılması,
• Sözleşmelerin düzenlenmesi.

Kaynakları; TAMP müdahale seviyeleri ve etki dereceleri göz önünde bulundurularak:

• Seviye 1 ve 2’de, yerel imkânların ve destek illerin takviyesine ihtiyaç duyulmasından dolayı il ve destek illerin kaynaklarını bölgesel kaynaklar,
• Seviye 3 ve 4’de ise ulusal ve uluslararası desteğe ihtiyaç duyulması nedeniyle bu müdahale seviyelerinde kullanılacak kaynakları da merkezi kaynaklar olarak sınıflandırabiliriz.

İhtiyaç yokluk hissiyle belirip karşılanma isteği uyandıran, karşılanmadığında sıkıntı veren, karşılandığında tatmin hissi veren ekonomik ve biyolojik bir olay olarak da tanımlanmaktadır. İnsanların yaşamlarını devam ettirebilmek için ve olmadığında sıkıntı çektikleri koşullara ya da varlıklara “ihtiyaç” adı verilir.

• Enkaz kaldırma, kurtarma ve yıkıntıların temizlenmesi,
• Afetzedelerin beslenmesi, barındırılması ve ısıtılması,
• Ulaşım ve haberleşmenin sağlanması,
• Emniyet ve güvenliğin sağlanması ile
• Sağlık hizmetlerinin yerine getirilmesi şeklinde olması uygun olacaktır.

Planlama, organizasyon, yönetim ve kontrol

Planlama aşamasında, olası afet ve acil durumlarda kullanılabilecek kaynaklar,

Organizasyon aşamasında, planlama aşamasında tespit edilen kaynakların kullanımı ve bilgi paylaşımı ile hiyerarşik yapı,

Yönetim aşamasında, kaynakların etkin kullanımını sağlamak amacıyla görevlendirme ve yetkilendirme,

Kontrol aşamasında ise olay komuta sisteminde yer alan yöneticilerin belirlenen kurallar ve standartlar çerçevesinde işlerin ve müdahalenin yapılması izlenir.

Kaynak envanterinin konvansiyonel yöntemler kullanılarak üretilmesi, işlenmesi ve güncelliğinin sağlanmasında yaşanılan zaman ve işgücü kaybının önüne geçebilmek, müdahale aşamasında karar vericilerin doğru karar almalarını sağlamak amacıyla, bilişim sistemlerinden ve de özellikle veri entegrasyonu ile analiz çalışmalarında devamlılığın sağlanması açısından Coğrafi Bilgi Sisteminden (CBS) yararlanılmaktadır.

Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığınca gerçekleştirilen bilişim sitemlerinden biri olan Kaynak Envanter Bilgi Sistemi (KEBS), öncelikle afet ve acil durumlar ile seferberlik ve savaş hâline, NATO planlamalarına yönelik ulaştırma kaynaklarının tespitine ve bu kaynakların rasyonel bir şekilde kullanılmasına yönelik geliştirilen bir projedir.

KEBS ile, TAMP kapsamında oluşturulan 28 hizmet grubundan Nakliye, Haberleşme, Ulaşım Altyapı ve Teknik Destek ve İkmal Hizmet gruplarına ait yukarıda sayılan kaynaklara sahip olan veya kontrolünde bulunduran Bakanlık hizmet birimleri ve kuruluşlarına ait verilerin entegrasyon yolu ile bir havuzda toplanması, güncelliğinin sağlanması, izlenmesi, raporlanması ve olay yönetimine dair analizlerin yapılması ve nihayetinde karar destek sistemine dönüştürülmesi planlanmaktadır.

Sistemin genel işleyişi bakımından, fiziki bir sunucu üzerinde yetkilendirme, parametre ve log sunucu hizmetlerini birlikte barındıran temel modül üzerinde çalışan web tabanlı uygulama yazılımı (NETIGMA) ve harita istemcisi (NETGIS) ile buna bağlı bir hali VTYS hali hazırda UDHB bünyesinde var olan MS SQL veri tabanına entegre edilecek ve servislerden gelen veriler UDHB KEBS veri tabanına aktarılarak entegre edilen NETIGMA sistemi sayesinde gerekli veri güncelleme görüntüleme işlemleri aynı veri tabanı üzerinden gerçekleştirilecektir.

Tarayıcı bağımsızdır.

• Sözel/coğrafi sorgu oluşturulabilir ve çalıştırılabilir.
• Sorgularda elde edilen alanlar ile web tabanlı linkler oluşturulabilir.
• Tanımlanmış tablolarla veya diğer kataloglardaki tablolarla bağlantılı ilişkisel sorgulama yapmaya olanak verir. Netgis Server entegrasyonu ve bu yetenek ile spatial (konumsal/geometrik) olmayan tablolardaki verilerle tematik almayı, harita konumunu gösterebilir.
• Konumsal verilerle sözel yolla eşlenebilecek diğer veri tabanlarına ait tanımlamalar eklenerek sözel verilerin haritada analizine, konumlanmasına olanak verir.
• Girilmiş sözel veriler üzerinden istatistiksel sorgular yapılabilir ve sorgu sonuçları PivotGrid olarak gösterebilir.
• Yetkilendirme, loglama gibi Netgis Server mimarisi içindeki temel yeteneklere sahiptir.
• Kullanıcı tanımlı rapor hazırlanabilir.
• Arşivleme yeteneğine sahiptir. İstenilen her türlü dosyayı arşivler, sunar.
• Veri tabanı yönetim ara yüzlerine sahiptir. Sunucu veri tabanını uzaktan düzenlemeye olanak verir.