Ulaştırma ve Ulaşım Altyapısı

• Şerit sayıları ve genişliklerine göre
• Şehir otoyollarında şehir merkeziyle ilişkilerine göre
• Üstyapılarına göre
• Fonksiyonlarına göre
• Yoğunluklarına ve hizmet seviyelerine göre sınıflandırılır.

Tek şeritli yollar kaplama genişliği iki aracın yan yana geçişine zor olanak sağlayan yollardır, dolayısıyla çok düşük trafik hacmine sahiptirler (günde 100 araç); aynı zamanda bu yollar hafif kaplamalı olup genelde köy, servis yolları için ve eş anjörlerde (eş düzey kavşaklarda) bağlantı yolları için kullanılmaktadır.

Çift şeritli yollar bölünmemiş yollar olup kaplama genişlikleri en az 5,50 m olan yollardır.

Bölünmüş yollar karşılıklı trafik akımları için ayrı platformları olan yollar olup ayrı platform genişlikleri ve kotları sağlanarak da inşa edilebilirler. Refüj kısımları ise ekonomik durum, projelendirmeyi etkileyen faktörler gibi ölçütlere bağlı olarak değişik genişliklerde inşa edilir.

Bu yollar ulusal ve uluslararası büyük yerleşim yerlerini birbirine bağlayan yollardır. Anayollar bölünmüş yol, bölünmemiş yol, ekspres yol veya otoyol şeklinde olabilmektedir.

Daha küçük yerleşim yerlerinden çıkan trafiği ana yollara ya da başka yerleşim merkezlerine bağlayan yollardır.

Belirli bir yol kesiminden ve ya noktasından bir saatten daha kısa bir süre içinde (genellikle 15 dakika) geçen taşıt sayısının saatlik olarak ifadesidir.

Kara Yolları Genel Müdürlüğü’nün sorumluluğundaki yollar geometrik standartlar bakımından aşağıdaki şekilde sınıflandırılmıştır:

Kent dışı yollar

• Otoyollar
• Çok şeritli yollar
• İki şeritli yollar
• 1.sınıf yollar
• 2.sınıf yollar
• 3.sınıf yollar
• 4.sınıf yollar

Kentsel yollar (kent geçişleri)

• Çevre yolları
• Çok şeritli yollar
• İki şeritli yollar
• Kent içinden geçen yollar
• Çok şeritli yollar
• İki şeritli yollar

Kara Yolları Genel Müdürlüğü’nün yol ağı içinde olmayıp, diğer kuruluşların sorumluluğundaki yollar aşağıdaki şekildedir:

• Köy yolları
• Turistik yollar
• Orman yolları
• Şehir içi yollar

Toplu yerleşme şekline sahip, şehirsel yaşam şeklinin oluştuğu, dolayısıyla çeşitli kısımları arasında farklılıkların olduğu, çevresinin merkezi konumunda ve nüfusu 20000’den büyük yerleşmelerdir.

Yol güzergâhının geçtiği doğal arazide arazi kotu(siyah kot) platform kotundan yüksek ise, yüksek olan bölümlerin kazılarak düzenlenmesi sonucu oluşturulan altyapı elemanına yarma denir.

Yol kaplamasının iki yanında, kaplamaya bitişik ve kaplama kenarı ile şev başı arasında yer alan bölüme banket adı verilir. Kaplamayı yandan destekleyerek dağılma yoluyla bozulmayı önlemek için inşa edilen banketler genellikle farklı bir örtü ile kaplanır. Banketler; yayaların yürümesini, arıza gibi olağan dışı durumlarda taşıt duraklamalarını sağlamak amacıyla inşa edilmektedir ve banket genişliği inşa edilen yolun sınıfına ve arazi durumuna göre değişiklik göstermektedir.

Bir dolguda platformun dış kenarı ile doğal zemin, yarmada ise hendek tabanı ile doğal zemin arasındaki eğik yüzey bu dolgu ve yarmanın şev’ i olarak adlandırılır

Kent içi yollarda kaplama ile daha yüksek kotta bulunan yaya kaldırımı arasına veya kaplama ile orta refüj arasına yerleştirilen genellikle betondan yapılmış, kenar taşı nitelikli yol elemanına bordür adı verilir

Bölünmüş yollarda karşı yönlerden gelen trafiğe ait platformları ayıran ve yol kaplamasına nazaran daha yüksek veya daha düşük kotta bulunan elemanlara orta ayırıcı (refüj) adı verilir. Kent içi yollarda refüjlerin arası bitki örtüsü ile kaplanabileceği gibi bazı durumlarda da otopark olarak kullanılabilir.

Açıklığı ve yüksekliği çok büyük olan vadiden, demiryolu veya karayolunun geçişini sağlayan, yol ve kavşak kesişmelerini ortadan kaldırmak için yapılan köprüler viyadük olarak adlandırılır.

Demir yolu kavramı birbirini tamamlayan bileşenlerden oluşmaktadır. Demir yolu taşımacılığının yapılabilmesine olanak sağlayan bileşenleri aşağıdaki şekilde sınıflandırmak mümkündür:

• Yol (demir yolu)
• Taşıt (çeken ve çekilen araçlar)
• Trafik İşletim Sistemleri (sinyalizasyon,elektrifikasyon, telekomünikasyon)

• Gar / İstasyon
• Enerji kaynağı
• İşletme

Farklı istasyonlardan gelen dolu yük vagonlarının, gidecekleri yönlerin saptandığı, vagonların bu saptamaya göre birleştirilerek trenin oluşturulduğu istasyonlardır. Dağıtım istasyonları demir yolu hatlarının kesiştiği noktalar da yer almaktadır. Eskişehir, Afyon ve Kayseri bu noktalara örnek verilebilir.

Yolcu ya da yüklerin bir trenden başka bir trene veya bir vagondan başka bir vagona aktarılması işlemlerinin gerçekleştirildiği istasyonlardır. Aktarma istasyonlarında sadece aktarma yapılır.

Bir ülkeden diğer bir ülkeye demir yolu bağlantısının gerçekleştirildiği istasyonlardır. Kapıkule-Bulgaristan (İztok) bu istasyonlara örnek verilebilir.

Nehir, göl, deniz kenarlarında yer alan istasyonlardır. Rıhtım istasyonları bir liman tesisi ile birleştirilirler. Böylece demir yolu ve deniz yolu taşımacılığı arasında bir bağlantı sağlanmış olur.

Demir yolları hızlarına göre üç sınıfa ayrılmaktadır. Bunlar :

• Konvansiyonel Hatlar: Yolun yapısı gereği, azami tren hızının V < 160 km/s olduğu yollardır.

• Hızlı Tren Hatları (HT): Yolun yapısı gereği, trenlerin 160 ≤ V < 250 km/s hız yapabildiği yollardır.

• Yüksek Hızlı Tren Hatları (YHT) : Yolun yapısı gereği, trenlerin V ≥ 250 km/s hız yapabildiği yollardır.

Demir yolu altyapısına zarar veren dolayısıyla trenlerin trafik emniyetini tehlikeye düşüren durumlar bulunmaktadır. Yer yüzü sularının yaptığı tahribat, yer altı sularının yaptığı tahribat, kar kapatmaları ve çığ düşmeleri ile kaya ve taş düşmeleri bu durumlara örnek gösterilebilir. Altyapı elemanlarının yapıldığı yerlerde; tabii zeminin zayıflığı ile yer altı ve yer üstü sularından kaynaklanan tahribatlar, kar ve çığın sebep olduğu yol kapanmaları gibi olumsuzlukların önlenebilmesi için yapılan sağlamlaştırma yapılarına tahkimat adı verilmektedir. Sedde, kıyı duvarı, istinat duvarı, kayalama (anrojman), Riprap, taş kaplama (pere kaplama), blokaj, yön değiştiriciler (mahmuzlar), tel kafes (gabyoni), su geçitleri (petradük, akadük, sifon) ve kar siperleri gibi tahkimat yapılarının inşası ile alt yapı elemanlarının sağlamlaştırılması sağlanmaktadır.

Belirli boyutlardan oluşan ve 2 ila 4 mm çapındaki galvenize tel kullanılarak imal edilen dikdörtgenler prizması şeklindeki tel kafeslerdir. Anroşman yapmaya elverişli olmayan yerlerde içi taşlarla doldurulan gabyoniler kullanılarak altyapının tahkimatı yapılır.

Rayların altına belirlenen aralıklarla ve raylara dik olacak şekilde döşenmiş, raydan gelen kuvvetleri karşılayıp balast tabakasına aktaran, yolun açıklığını koruyan ve yolu yan etkilere karşı ekseninde tutan yol üst yapı malzemesine travers adı verilmektedir. Ahşap, beton, demir ve plastik olmak üzere dört çeşit travers bulunmaktadır. Traverslerin, teker yükünü balasta ileterek yaymak, raylar arası mesafe ve eğimi korumak, yatay ve uzunlamasına kuvvetleri iletmek, elektriksel olarak rayların yalıtımını sağlamak gibi işlevleri bulunmaktadır.

Uçak, seyir irtifasından meydana belirli bir mesafe ve yüksekliğe kadar alçaldıktan sonra piste teker koyacağı noktaya kadar, hassas bir şekilde yaklaşmasını sağlayan sistemdir.

Apron, hangarlar gibi havaalanının değişik bölümleri ile pist arasında uçakların taksi hareketi için kullanılan ve havaalanın bir bölümünü diğer bölüme bağlamak amacıyla tasarlanmış yollar taksi yolu olarak adlandırılmaktadır.Taksi yollarının en önemli amacı uçuş faaliyetlerinin devamını sağlarken kapasiteyi ve emniyeti arttırmaktır. Taksi yollarının, terminal binası ve pistler arasında bulunan mesafeyi en aza indirecek, aktif bir pist ile kesişmeyecek, inen uçağın pistteki kalış süresini azaltarak en kısa sürede pisti terk etmesini sağlayacak ve kalkışa hazırlanan uçağı engellemeyecek şekilde düzenlenmesi gerekmektedir.

Elleçleme Gümrük gözetimi altındaki eşyanın asli niteliklerini değiştirmeden istiflenmesi, yerinin değiştirilmesi, büyük kaplardan küçük kaplara aktarılması, kapların yenilenmesi veya tamiri, havalandırılması, kalburlanması, karıştırılmasıdır.

Besleme limanı (Feeder port) Ana limanlara uğrayan konteyner gemilerinin uğramadığı limanlardır, sadece ana limanlardan aktarılan yükleri elleçlenerek kendi hinterlantlarına hizmet ederler. Türkiye’deki tüm limanlar bu kategoride değerlendirilmektedir.

Gemilerin bağlandığı ya da yaslandığı kara ile bağlantısı olmayan deniz yapılarına Dolfin denir.