ACİL DURUM VE AFET YÖNETİMİ PLANLARI

Başarılı bir afet yönetiminin temel ilkesi, tüm  sektörlerin hazırlıklı olmasıdır. Bu hazırlığın sağlık
alanında daha üst düzeyde ve daha yoğun bir şekilde olması kaçınılmazdır. Aksi durumda insan ve
toplum hayatı doğrudan etkilenmektedir. Dolayısı ile sağlık sisteminin hazır olmadığı, üstüne düşen
görevleri yerine getiremediği bir durumda başarılı  ve etkin bir afet yönetiminden bahsetmek mümkün değildir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) de sağlık afet ve  acil durum planlarının dört temel yaklaşıma sahip
olması gerektiğini belirtmektedir. Bunlar;

1.Bütünsel Yaklaşım

2.Tüm Olayları İçeren Yaklaşım

3.Çok Sektörlü ve Kesişen Sektörleri Göz Önüne Alan Yaklaşım

4.Sistemin ve Yerelin Tüm Basamaklarını/Katmanlarını İçeren Yaklaşım olarak sıralanabilir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Bütünsel Yaklaşım: Afet döngüsünün tüm aşamalarını (Önleme, Zarar Azaltma, Hazırlıklı Olma, Müdahale ve Rehabilitasyon) kapsamalıdır. Yani planlar bütün bu aşamalarda yapılacak hazırlıkları ve yerine getirilecek eylemleri  içermelidir. Tüm Olayları İçeren Yaklaşım: Tek bir olaya yönelik hazırlanacak planlar yerine karşı karşıya olunan farklı riskleri içeren planlar daha etkin olacaktır. Buradaki temel yaklaşım; yapılan planın, planın hazırlandığı kurum veya ilin yaşayabileceği farklı olaylara uygulanabilecek ortak noktalar üzerine  oturmasıdır.Çok Sektörlü ve Kesişen Sektörleri Göz Önüne Alan Yaklaşım: Afet yönetimi multidisipliner bir yapıya sahiptir. Her bir sektörün çalışmaları ve dolayısı ile başarısı sadece kendi kapasitesine ve hazırlığına  değil, kendisi ile birlikte çalışması gereken sektörlerin sahip olduğu kapasiteye ve onlarla kurduğu işbirliğine de bağlıdır.Sistemin ve Yerelin Tüm Basamaklarını/Katmanlarını İçeren Yaklaşım: Afetler ile baş edebilme tek bir
basmakta çözülebilecek bir durum değildir. Etkin bir müdahale için sağlık sisteminde yer alan tüm
basamaklar planlamaya dahil edilmelidir.
Doğru cevap C seçeneğidir.

Afet planlamasının ortak birçok ilkesi vardır.Bunlar;

Planlar planın hazırlandığı yapıya uygun  tasarlanmalıdır.

Bir üst planın parçası olmalıdır.

Afet yönetiminin tüm evrelerini kapsamalıdır.

Ekip çalışması ve gerçekci bir iş bölümü esastır.

Güncellenmeli ve tatbik edilmelidir.

 Planların amacı, gerçekleştirilmesinin iyi olacağı eylemleri tavsiye etmek değildir. E seçeneğinde bununtersi söylendiği için doğru yanıt E seçeneğidir.

DSÖ Avrupa Ofisi (EURO) 2007 – 2010 yıllarında aralarında Türkiye’nin de bulunduğu birçok ülkenin sağlık sistemlerinin krizlere hazırlığını değerlendirmiştir. Bu değerlendirmeler sonuncunda 2012
yılında sağlık sistemlerinin krizlere hazırlığını değerlendirebilmeye yarayan bir değerlendirme aracı yayınlamıştır (Toolkit for assessing health-system capacity for crisis management). Bu değerlendirme aracının ulusal sağlık planı ile ilgili kısmında ise şu sorular yer almaktadır.

Ulusal acil müdahale planı tüm tehlikeler yaklaşımı ile ve risk değerlendirmesine dayanarak mı hazırlamış?
• Plan, acil eylem önlemlerini de içeriyor mu?
• Plan, diğer sektör planları ve sağlık sisteminin alt basamaklarının planları ile uyumlu mu?
• Aktivasyon; koordinasyon ve olay komuta mekanizmalarını açıklıyor mu?
• Mevcut kaynaklara dayanarak mı hazırlanmış?
• Her revizyondan sonra ilgili partnerlere dağıtımı yapılmış mı?
• Düzenli olarak tatbikatlar ve simulasyonlar ile test ediliyor mu?
• Topluma dağıtımı yapılmış mı?

E seçeneğinde uluslararası acil müdahale planından söz edildiğinden cevap E seçeneğidir.

Amerika Birleşik Devletlerin’de gerçekleştirilen bir çalışmada; hazırlanmış planlar, uzunluk
(nicelik, tamlık), ayrıntı (kimin, neyi, ne zaman, nerede ve nasıl yapacağının tanımlanmasını ve planın  değerlendirilmesi) kılavuzluk (hazırlık, planlama, zarar azaltma, müdahale ve yeniden yapılanma  hakkında açıklamalar, talimatlar, yönergeler, çizim ve tarifler) ve kurumsal katılım (plana katkı sunacak dış  grupların bir araya gelmesi) açısından değerlendirilmiştir.
Doğru cevap D seçeneğidir.

İL-SAP süreci Sağlık Bakanlığının illere gönderdiği 20 Aralık 2010 tarihli ve 48865 sayılı yazısı ile resmi olarak başlamıştır.İL-SAP çerçevesi 20 Ocak ve 27 Şubat 2011 tarihleri arasında yapılan ve 81 ilin katıldığı toplantılarda tartışılmış, illerin görüşleri alınmış, illerde  görevli personele gerekli temel eğitim verilmiştir.İL-SAP çerçevesinde bazı değişiklikler yapılmıştır. Bu değişiklikler ile hazırlanan ikinci versiyon 24.08.2011 tarihinde AFAD’ tan ve çeşitli üniversitelerden görevlilerin katılımı ile
yapılan bir toplantıda sunulmuş ve bu kurumların görüşleri alınmıştır. Doğru cevap A seçeneğidir.

İL-SAP temel olarak üç grupta toplanabilecek başlıklardan oluşmaktadır.
• Birinci grup; ön başlıklardır. Ön başlıklarda eğitim kitaplarında (dizinler, kısaltmalar
gibi) ve planlarda (onay sayfası ve değişiklik ve güncelleme çizelgesi gibi) bulunan standart başlıklar yer almaktadır.
• İkinci grup; ana başlıklardır. Toplam 9 ana başlık bulunmaktadır. Cevap D seçeneğidir.

Yerel düzey hizmet grubu operasyon planları yedi bölümden oluşmaktadır. Giriş, İl hizmet
grubu teşkili, görev ve sorumlulukları, Hazırlık, kapasite tespiti ve müdahale planlaması, afet anı
ve müdahale çalışmaları, Haberleşme usulleri, Raporlama usulleri, Planın takibi, geliştirilmesi ve
güncellenmesi.

E seçeneğinde yer alan Afet durumlarında ihtiyacın artabileceği dal merkezi bilgisi  İL-SAP’ın başlıklarındaki birçok bilgi iller tarafından yerel düzey sağlık hizmet grubu operasyon
planında kullanılmaktadır. Buna göre cevap E seçeneğidir.

Hastane Afet ve Acil Durum Planları ,Personel Eğitimlerinin Düzenlenmesi ve  Tatbikatlar Afete Hazırlık  Çalışmalarının alt başlıkları arasında yer alır. İldeki Hava Ambulans Bilgileri ve  Başhekimliği Lojistik Bilgileri Malzeme, Araç ve Ekipman Kapasitesi Tespiti ve Temininin alt başlığı arasında ,Kamu, Özel ve Diğer Sağlık Kurumu ve Kuruluşlarının Sayıları ise İnsan Kaynakları Kapasitesi ve Görevlendirmesinin alt başlığı arasında yer alır. Bu nedenle doğru yanıt B seçeneğidir.

Hastane Afet ve Acil Durum Planları (HAP)

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) de sağlık afet ve acil durum planlarının dört temel yaklaşıma sahipolması gerektiğini belirtmektedir.(DSÖ, 1998).

a. Bütünsel Yaklaşım

b. Tüm Olayları İçeren Yaklaşım

c. Çok Sektörlü ve Kesişen Sektörleri Göz Önüne Alan Yaklaşım

d. Sistemin ve Yerelin Tüm Basamaklarını/Katmanlarını İçeren Yaklaşım

Bu değerlendirme aracının ulusal sağlık planı ile ilgili kısmında ise şu sorular yer almaktadır.
•Ulusal acil müdahale planı tüm tehlikeler yaklaşımı ile ve risk değerlendirmesine dayanarak mı hazırlamış?
•Plan, acil eylem önlemlerini de içeriyor mu?
•Plan, diğer sektör planları ve sağlık sisteminin alt basamaklarının planları ile uyumlu mu?
•Aktivasyon; koordinasyon ve olay komuta mekanizmalarını açıklıyor mu?
•Mevcut kaynaklara dayanarak mı hazırlanmış?
•Her revizyondan sonra ilgili partnerlere dağıtımı yapılmış mı?
•Düzenli olarak tatbikatlar ve simulasyonlar ile test ediliyor mu?
•Topluma dağıtımı yapılmış mı?

Sadece tehlikenin kendisine odaklanan çalışmalar yerini toplumun zarar görebilirliklerine yönelik önlem ve çalışmalar önem kazanmıştır.

İL-SAP (İl Sağlık Afet ve Acil Durum Planları)

Üçüncü ana başlık “Planın İşleyişi” dir. Bu bölümde planın hazırlama sürecinden itibaren nasıl yürütüleceği ve çalışılacağı konuları ele alınmıştır.
Toplam 8 alt başlıktan oluşmaktadır. Bu alt başlıklar sırası ile şöyledir:
• Planın Valilik İl Afet Planı İçindeki Yeri,
• Plan Hazırlama Komisyonu,
• Diğer Kurumlar ile Planlama Sürecindeki
Koordinasyon,
• Planın İşleyişi, Aşamaların Uygulamaya Konulması
ve Uygulamaların Sonlandırılması,
• Güncelleme Periyodu ve Yöntemi,
• Planın Tatbikatı,
• Planın Diğer Paydaşlar ileİlişkisi ve Paylaşımı
• Plana İlişkin Toplumun Bilgilendirilmesi

Sağlık hizmet grubunun görev ve sorumlulukları TAMP kapsamında şu şekilde belirlenmiştir.
• Mobil ve sahra hastanelerini hazır bulundurmak ve afet sonrası gerekebilecek acil durum ekipmanıyla donatmak.
• Afet bölgesine yeterli personel ile araç gereç ve malzemeyi göndermek, sevk ve
idare etmek.
• Afet bölgesinde triaj, ilkyardım, acil tıbbi yardımı yapmak.
• Hasta ve yaralıların tahliyesi ve tedavisini yapmak.
• Salgın hastalıklarla mücadele kapsamındaki hizmetler ile karantina izolasyon hizmetlerini yürütmek.
• Salgın hastalıklar açısından çevresel ve suya bağlı risk faktörlerinin önlenmesi hususunda ilgili kurumların koordinasyonunu sağlamak.

İl Afet Müdahale Planı kapsamında, “Yerel Düzey Sağlık Hizmet Grubu Operasyon Planı” İl Sağlık Müdürlüklerince hazırlananmaktadır.

Yerel düzeyde afet ve acil durumlar ile mücadale için afet öncesi, sırası ve sonrasındaki yapılacaklar, kurum ve birimlerin görev ve sorumlulukları yerel düzey hizmet grubu planlarının kapsamı içerisindedir. Yerel düzey planlar yedi bölümden oluşmaktadır.

Yerel düzey hizmet grubu operasyon planları yedi bölümden oluşmaktadır. Giriş, İl hizmet grubu teşkili, görev ve sorumlulukları, Hazırlık, kapasite tespiti ve müdahale planlaması, afet anı ve müdahale çalışmaları, Haberleşme usulleri, Raporlama usulleri, Planın takibi, geliştirilmesi ve güncellenmesi. Plan formatının sonunda da 14 ek doküman yer almaktadır.