ACİL DURUM VE AFET YÖNETİMİ PLANLARI

Ormanların ve çevrenin tahribi: Heyelan, sel, kaya ve çığ düşmesi, erozyon, kuraklık vb. gibi birçok doğa kaynaklı afet ormanların ve çevrenin tahribi sonucunda ortaya çıkmaktadır. Ayrıca çevrenin yanlış kullanımı ve tahribi ekolojik dengeleri kolaylıkla bozmakta yalnızca doğa kaynaklı afetleri değil; hava, su ve toprak kirlenmeleri, verim düşmesi, şiddetli erozyon gibi orta ve uzun vadede yaşamı imkânsız hâle getiren sonuçlara da yol açabilmektedir.

Yani herhangi bir yer için riskten bahsedebilmemiz için • En azından bir tehlikenin ortaya çıkma olasılığının ve • Tehlikenin tehdidine maruz kalabilecek bir veya birden fazla varlığın olması • Tehlikeye maruz varlıkların zarar görebilir olması gerekir. Eğer bunlardan biri yoksa risk de yoktur.

Nüfus, tüm yapı ve alt yapılar, tarımsal kapasite ve stoklar, ekonomik ve sosyal değerler, çevre ile ilgili envanterin toplanması amacıyla yapılan çalışmalara da Tehlikeye Maruz Değerlerin (Risk Altındaki Unsurlar) saptanması için yapılan çalışmalar denir.

Doğru cevap E dir. Potansiyel tehlikelerin bir toplumun, bir yapının veya hizmetin görebileceği hasar veya zararın olası ölçüsünü belirlenmesi, Tehlike analizinin yapılma amaçlarından birisi değildir. 

Tehlikenin kaynağı, büyüklüğü, oluş sıklığı, süresi ve olası etkileri ile ilgili bilgilerin
toplanmasına yönelik çalışmalar, tehlike analizi olarak tanımlanır. Doğru cevap D'dir.

Tehlike analizi ile tehlikenin, büyüklük, oluş sıklığı, tekrarlanma süresi, etki alanı, olma olasılığı gibi fiziksel karakteristiklerinin tanımlanması beklenir. Tehlike belirlenmesi çalışmaları yapılırken öncelikle, “Ne tür bir tehlike ile karşı karşıya kalınabileceği, bunun ne kadar sıklıkta meydana geldiği ve gelebileceği, hangi büyüklükte olabileceği” gibi soruların yanıtları aranmalıdır. Doğru cevap B'dir.

Resmi olarak sel tehlike haritalarını hazırlama görevi Tarım ve Orman Bakanlığı Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğüne verilmiştir. Doğru cevap E'dir.

• Geçmişte meydana gelen afetler hakkında veri ve bilginin toplanması,
•Geçmişte yaşanan afetlerin doğurduğu sosyal, ekonomik ve psikolojik problemlerin neler olduğunun araştırılması,
• İnceleme alanı veya yakın çevresi için daha önceden hazırlanmış tehlike analizleri ve haritalarının olup olmadığının araştırılması ve bu konularla ilgili tüm bilgilerin toplanması,
• Afetlerin türüne göre hangi sıklıkta meydana
geldiklerinin belirlenmesi gereklidir. Doğru cevap C'dir.

Zarar görebilirlik kavramı; “bir toplumun, bir yapının veya hizmetin, tehlike oluştuğunda görebileceği hasar veya zararın olası ölçüsü” olarak tanımlanmaktadır. Doğru cevap A'dır.

Fiziksel Zarar Görebilirlik: İnsan eliyle oluşturulmuş yapı, alt yapı, çevre, tarım, sanayi, üretim vb. gibi fiziksel unsurların zarar görebilirlikleri ile insan topluluklarının fiziksel kapasitelerini kapsar.

Sosyal Zarar Görebilirlik: Toplumların nüfus yoğunluğu, yaş ve cinsiyet oranları, bilgi ve eğitim düzeyi gibi nüfus ve eğitimle ilgili faktörleri içerir. Doğru cevap D'dir.

Ekonomik Zarar Görebilirlik: Bu kavram; toplulukların ekonomik olarak yaşamlarını nasıl düzenledikleri, geçimlerini sağlama imkânları ile kapasitelerinin nasıl olduğu gibi faktörleri içermektedir. Doğru cevap C'dir.

İnsan topluluklarını ve yerleşim birimlerini zarar görebilir hâle getiren ana faktörler aşağıdaki gibidir:

• Yoksulluk ve az gelişmişlik,
• Hızlı nüfus artışı,
• Hızlı ve denetimsiz kentleşme ve sanayileşme,
• Ormanların ve çevrenin tahribi,
• Bilgisizlik, bilinçsizlik ve eğitim eksikliği,
• Yaşam tarzında meydana gelen büyük değişimler,
• Savaşlar ve sivil kargaşalar. Doğru cevap D'dir.

Risk; gelecekteki belirli bir zaman içerisinde oluşma olasılığı bulunan bir tehlikeye, bu tehlikeye maruz varlıkların ve bunların zarar görebilirliklerine bağlı olarak, verebileceği zararları/kayıpları ifade etmektedir. Doğru cevap E'dir.

Tehlike analizi ile gerçekleşme olasılığı olan tehlikeler belirlenirken risk analizi ile de bu tehlikeler gerçekleştiğinde nasıl bir hasarın ortaya çıkabileceği belirlenmeye çalışılır.

Tehlikenin belirlenmesinde unutulmaması gereken en önemli faktör deprem, volkanik patlama gibi bazı doğa kaynaklı olayların tekrarlanma sürelerinin çok uzun olmasıdır. Zira deprem, volkanik patlama, vb. gibi bazı doğa kaynaklı olayların tekrarlanma süreleri uzun süreler gerektirir. Ancak doğa kaynaklı afetlerde temel kural; “bu olaylar geçmiş dönemlerde olmuşsa gelecekte de mutlaka olacaktır”, kuralıdır.Tehlike; bulunulan yere, bölgeye veya ülkeye göre değişmektedir. Yani konuma bağımlıdır. Ayrıca aynı tehlikenin, büyüklüğü, oluş sıklığı, tekrarlanma süresi, olası etkileri de konuma bağlı olarak değişmektedir. Bununla birlikte doğal afetlerin tüm olası sonuçları analize dahil edilir.

Tehlike belirleme çalışmalarının ilk adımı olarak çalışma bölgesi ve yakın civarında geçmişte meydana gelmiş afet ve acil durumlar hakkında veri ve bilgilerin toplanması gerekir.

Tehlike haritaları, tehlikenin olası etkileri ve olma olasılığı çalışmalarına bağlı olarak bir çok nokta için hesaplanan değerlerin topoğrafik haritalar üzerine aktarılması ve aynı değere sahip noktaların birleştirilmesi ile hazırlanır.

Türkiye’de resmi olarak deprem tehlike haritalarını hazırlama görevi İçişleri Bakanlığı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığına verilmiştir.

Fiziksel zarar görebilirliği; belirli bir bölgede, belirli bir büyüklükte bir tehlikenin meydana gelmesi halinde bir fiziksel unsurun veya unsurlar grubunun hasar derecesi olarak tanımlamak ve 0 ila 1 arasında değişen bir sayı ile ölçülebilir hale getirmek mümkündür. Burada “0” hiç zarar görmeme halini, “1” ise tamamen zarar görme halini ifade etmektedir.