ACİL DURUM VE AFET YÖNETİMİ PLANLARI

Afet sırasında;

• Mümkün olan en kısa zaman içinde en çok insanın hayatını kurtarmak,
• Standart operasyon prosedürlerinin uygulanması,
• Eğitim ve tatbikatlarla kazanılmış doğru davranış biçimleri uygulanarak kurtarma ve ilk yardım ve güvenli tahliye işlemlerinin aksatılmadan uygulanmasıdır.

Ana hatlarıyla önleme ve risk azaltma (zarar azaltma), hazırlık, afete müdahale ve iyileştirme planları altında afet öncesinde hazırlanması gereken planlama çalışmalarının tümüne afet planlaması denir.

Afet Yönetimi Döngüsü:

Türkiye için hazırlanmış olan kılavuzlara, İstanbul Sismik Riskin Azaltılması ve Acil Durum Hazırlık Projesi (İSMEP) kapsamında Kadıoğlu (2009), Milli Eğitim Bakanlığı ile Risk RED sivil toplum kuruluşu işbirliği ile yürütülen “Okul Afet ve Acil Durum Yönetim Projesi” kapsamında Petal ve Sanduvaç (2010), Milli Eğitim Bakanlığı ve Japonya Uluslararası İşbirliği Ajansı ile birlikte yürütülen “Okul Tabanlı Afet Eğitimi Projesi” kapsamında Ergünay ve Özmen (2013) ve Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) tarafından yürütülen Afete Hazır Türkiye projesi kapsamında AFAD tarafından Okul Afet ve Acil Durum Yönetimi Planı Hazırlama Kılavuzu örnek olarak verilebilir.

Zarar azaltma planlaması; ülke, bölge, il ve yerleşme düzeyindeki stratejik planlamayla ele alınarak gelişme hedefleri ile zarar azaltma amaçlarını birleştiren, afet zararları azaltılmış, baş edebilme kapasitesi ve yaşam kalitesi artırılmış bir toplum oluşturma yönünde dinamik ve katılımcı bir planlama süreci şeklinde tanımlanmıştır.

İyileştirme Planlaması
Afet veya acil durumların neden olduğu fiziksel, eğitsel, yönetsel, psikolojik, sosyal ve çevresel kayıp ve zararların hangi imkân ve kaynaklar kullanılarak nasıl giderilebileceği ile afetin fırsata dönüştürülerek afetten etkilenen bölgenin ve çevresinin nasıl daha güvenli ve emniyetli bir hâle getirilebileceği ve afetlere eskisinden daha dirençli hâle nasıl getirileceğini düzenleyen planlama türüdür.

Afet planlaması; bir plan elde etmek için bir kez yapılan bir çalışma olmayıp gerçek olaylardan elde edilen dersler, eğitim ve tatbikatlar sırasında görülen eksiklikler dikkate alınarak; sürekli güncelleştirilmesi ve geliştirilmesi gereken belgelerdir.

İyi bir afet planının hazırlanabilmesi ve bunun kullanılabilir olması için aşağıda sıralanan dört konuya dikkat edilmesi gerekir.

Pratiktir: 
Anlaşılırdır: Talimatları uygulamaya koymadan önce test edilir.
Ulaşılabilirdir: Tüm temel kişilere, bölümlere ve kurullara planın kopyaları önceden verilir.

Günceldir: Belli yerlerindeki bilgiler değişiklik olunca hemen yenilenir.

Hangi amaçla olursa olsun bir planlama faaliyeti; öncelikle sorunlar ve ihtiyaçların belirlenmesi aşamasıyla başlar.

Doğru cevap A dır. Gıda zehirlenmeleri insan kaynaklı afetlerden birisidir.

Doğru cevap E dir. Afet planlaması önleme ve risk azaltma (zarar azaltma), hazırlık, afete müdahale ve iyileştirme aşamalarını kapsamaktadır.

Doğru cevap B dir. Önleme; zarar ve kayıplara yol açabilecek bir tehlike veya tehdidin meydana gelmesini önlemek veya azaltmak için yapılan çalışma ve tedbirler şeklinde tanımlanır.

Doğru cevap C dir. Afet sonucu doğurabilecek tehlike, risk ve zarar görebilirliklerin belirlenmesi, Afet öncesinde Afet ve acil durum yönetimi planlarının temel amaçlarından birisidir.

Doğru cevap D dir.  Olabilecek zincirleme etkiler veya ikincil afetlerin önlenmesi, Afet öncesinde Afet ve acil durum yönetimi planlarının temel amaçlarından birisi değildir.

Doğru cevap B dir. Afet ve acil durum yönetimi Planları sürekli olarak güncellenmiş şekilde olmalıdır.

Doğru cevap E dir. Planlama, sorunlar ve ihtiyaçların belirlenmesi, uygulanması mümkün olan çeşitli eylem yollarının tartışılıp düzenlenmesi, imkân, fırsat ve kaynakların belirlenmesi ve mevcut imkân ve kaynaklarla gerçekleştirilmesi mümkün olan eylem yollarının belirlenmesi gibi faaliyetleri kapsamaktadır.

Doğru cevap D dir. Zararın belirlenmesi, Zarar azaltma ve hazırlık planı süreci faaliyetlerden birisi değildir. 

Doğru cevap E dir. Müdahale planlarının hazırlanmasında planların dayandığı unsurlar Uluslararası Standartlar, Temel Planlama İlkeleri, Afet Yönetimi İlkeleri ve Mevzuattır.

Doğru cevap C dir. Acil Durum ve Afet Yönetim planın kapsamlı olması o planın  kullanılabilir olması için dikkat edilmesi gereken konulardan birisi değildir.

Ülke topraklarının yüzde 66’sının birinci ve ikinci derece deprem tehlikesi altında olduğu ve nüfusunun büyük bir çoğunluğunun yani yüzde 71’inin bu bölgelerde yaşadığı ve topraklarının büyük bir çoğunluğunun aktif fay kuşakları içerisinde yer aldığı dikkate alındığında yerleşim birimlerinin, kamu kurum ve kuruluşlarının, okulların, hastanelerin, önemli tesislerin acil müdahaleyi gerektiren günlük olaylar dışında, afet sonucu doğurabilecek olaylarla karşılaşma olasılığının ne kadar yüksek olduğu açıklıkla görülmektedir. Doğru cevap C'dir.