ACİL DURUM VE AFET YÖNETİMİ PLANLARI

Afet sırasında:Mümkün olan en kısa zaman içinde en çok insanın hayatını kurtarmak,  Standart operasyon prosedürlerinin uygulanması, Eğitim ve tatbikatlarla kazanılmış doğru davranış biçimleri uygulanarak kurtarma ve ilk yardım ve güvenli tahliye işlemlerinin aksatılmadan uygulanması.

AFAD tarafından bastırılarak dağıtılan “Okul Afet ve Acil Durum Yönetimi Planı Hazırlama Kılavuzu” yasal olarak uyulması gereken kılavuzdur.

İlk aşama sorunlar ve ihtiyaçların belirlenmesidir.

Fiziksel riskler :(yapı, altyapı, elektrik, mekanik tesisat ve donamın riskleri)

Zarar azaltma ve hazırlık planlaması, afet ve acil durum yönetim sisteminin temelini oluşturmakta ve gerek müdahale ve gerekse iyileştirme planlarının gerçekçi olarak hazırlanabilmesi için gerekli olan ana girdileri (afet senaryoları) sağlamaktadır.

Türkiye’de müdahale planları 18 Aralık 2013 tarih ve 28855 sayılı resmi gazetede yayınlanarak yürürlü- ğe giren “Afet ve Acil Durum Müdahale Hizmetleri Yönetmeliği” ve 3 Ocak 2014 tarih ve 28871 sayılı resmi gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren “Türkiye Afet Müdahale Planı” na göre hazırlanmaktadır.

İyi bir plan hazırlanırken mutlaka uluslararası standartlar, temel planlama ilkeleri, afet yönetimi ilkeleri ve mevzuat dikkate alınmalıdır.

İyi bir afet planının hazırlanabilmesi ve bunun kullanılabilir olması için aşağıda sıralanan dört konuya dikkat edilmesi gerekir. Pratiktir: Sadece işe yarayacak bilgilerden oluşur. Gereksiz ve ansiklopedik bilgileri içermez. Anlaşılırdır: Talimatları uygulamaya koymadan önce test edilir. Ulaşılabilirdir: Tüm temel kişilere, bölümlere ve kurullara planın kopyaları önceden verilir. Günceldir: Belli yerlerindeki bilgiler değişiklik olunca hemen yenilenir.

İyileştirme planlaması:Afet veya acil durumların neden olduğu fiziksel, eğitsel, yönetsel, psikolojik, sosyal ve çevresel kayıp ve zararların hangi imkân ve kaynaklar kullanılarak nasıl giderilebileceği ile afetin fırsata dönüştürülerek afetten etkilenen bölgenin ve çevresinin nasıl daha güvenli ve emniyetli bir hâle getirilebileceği ve afetlere eskisinden daha dirençli hâle nasıl getirileceğini düzenleyen planlama türüdür.

Afet ve acil durum yönetimi; afetlerin önlenmesi ve zararlarının azaltılması amacıyla bir afet olayının öncesinde sırasında ve sonrasında yapılması gereken çalışmaların planlanması, yönlendirilmesi, koordine edilmesi, desteklenmesi ve uygulanabilmesi için toplumun tüm kurum ve kuruluşlarıyla kaynaklarının bu ortak hedefler doğrultusunda yönetilmesi şeklinde tanımlanmaktadır.

Afete yol açabilecek tehlike ve risklerin iyi bilinmesi, olaylar olmadan önce önlemlerin en akılcı yol ve yöntemlerle alınmasını ve yol açabilecekleri olumsuz etkileri en aza indirebilmeyi sağlar. Topyekûn bir mücadele sürecidir. Bu süreç içerisinde, bireyden başlayarak devletin en üst kademesine kadar tüm paydaşlara görev ve sorumluluk düşmektedir.

Afet yönetim döngüsünde zarar azaltma, hazırlık, müdahale ve iyileştirme çalışmalarından oluşur.

Afet yönetiminin bir döngü şeklinde gösterildiği yani çalışmaların süreklilik göstermesi ve daima birbirini tamamlaması gerektiği gerçeği, planlama çalışmaları sırasında daima akılda tutulmalıdır. Bu gerçekleri göz önüne alarak planlama çalışmalarına daha bütüncül bakmayı, her aşama için planların yapılması gerektiği ve hepsinin zincirinin halkası gibi birbirini tamamlaması gerektiği ve bunlar içinde en önemlisinin de zarar azaltma ve hazırlık aşaması ile ilgili planlar olduğunu unutulmamalıdır.

Afet sırasında mümkün olan en kısa zaman içinde en çok insanın hayatını kurtarmak, standart operasyon prosedürlerinin uygulanması, eğitim ve tatbikatlarla kazanılmış doğru davranış biçimleri uygulanarak kurtarma ve ilk yardım ile güvenli tahliye
işlemlerinin aksatılmadan uygulanmasıdır.

Hangi amaçla olursa olsun bir planlama faaliyeti;
• Öncelikle sorunlar ve ihtiyaçların belirlenmesi,
• Uygulanması mümkün olan çeşitli eylem yollarının tartışılıp düzenlenmesi,
• İmkân, fırsat ve kaynakların belirlenmesi,
• Mevcut imkân ve kaynaklarla gerçekleştirilmesi mümkün olan eylem yollarının belirlenmesi,
• Amaca ulaşmak için gereken insan gücü, malzeme kaynakları ve örgütlenme şeklinin belirlenmesi,
• Ölçülebilir göstergeler belirleyerek eylemlerin izlenmesi ve gerektiğinde yeni düzenlemeler yapılması
gibi faaliyetleri kapsamaktadır.

Afet planlaması kavramı da doğal olarak yukarıdaki ana faaliyetleri kapsayacaktır. Kapsamlı bir şekilde hazırlanması gereken afet ve acil durum yönetimi planlarının afet yönetimi döngüsüne uygun olacak ve afet yönetiminin her aşamasını içerecek şekilde hazırlanması gerekir fakat maalesef uygulamada genel olarak bu planların hep müdahaleye yönelik olarak hazırlanmaktadır.

İyi bir plan hazırlanırken mutlaka uluslararası standartlar, temel planlama ilkeleri, afet yönetimi ilkeleri ve mevzuat dikkate alınmalıdır.

Tüm temel kişilere, bölümlere ve kurullara planın kopyalarının önceden verilmesi erişilebilirlik sağlar.

Zarar azaltma ve hazırlık planı sürecinde ilk yapılması gereken tehlikenin belirlenmesidir.

Afet ve acil durum yönetimi planları ile ilgili kanun, yönetmelik ve literatürde kullanılan isimler:

• Acil Afet Planı
• Acil Durumlar Planı
• Acil Eylem Planı
• Afet Eylem Planı
• Kriz Müdahale Planı
• Acil Durum Müdahale Planı
• Acil Hal Müdahale Planı
• Afet Halinde Müdahale Planı
• Afet Acil Durum Planlaması
• Aile Afete Hazırlık Planı
• Kurum Afete Hazırlık Planı
• Tabii Afet ve Deprem Acil Kurtarma ve Müdahale Planı