ACİL DURUM VE AFET FARKINDALIK EĞİTİMİ

Bu anlamda ister bir eğitim kurumunda isterse
de bir organizasyon içerisinde gerçekleştirilen acil
durum ve afet yönetimi ile ilgili eğitim faaliyetlerinin ölçme ve değerlendirilmesi kurum içerisinde
ve dışarısında görevli tüm personele katkı sağlaması bakımından önemlidir. Afet yönetimi ile ilgili
eğitimler afet önlemleri, afet iyileştirmesi, arama kurtarma, afet zararlarını azaltma, afetlerle ilgili
farkındalık yaratma ve deprem mühendisliği gibi
çok farklı ve kapsamlı eğitimlerdir. Özellikle bu
eğitimlerdeki katılımcılar, kurum ve eğitimi yürüten ekip açısından elde edilen bilgiler afet yönetiminde amaçlanan sonuçlara ulaşılmasını sağlamada önemli bir yer tutacaktır.

• Katılımcılar açısından
• Mevcut durumlarını fark etmelerinin
sağlanması
• Beklentileri netleştirmek ve kişisel gelişimlerin takip edilmesinin sağlanması
• Gelişim faaliyetlerinin sürekliliğinin
sağlanması
• Şirket/Kurum açısından
• Kişisel yetkinlik performansının izlenmesi
• İş sonuçlarına katkısının izlenmesi
• Gelişim süreçlerinin revizyonu ve önlemlerin alınabilmesi
• Performans/eğitim danışmanı açısından
• Eğitim programının etkinliğinin izlenmesi
• Programların ve eğitim sürecinin sürekli geliştirilmesi
• Katılımcı kitlenin analiz edilebilmesi ve
kurumun yönlendirilmesi açısından her
eğitim faaliyetinin ölçme ve değerlendirilmesi önem arz etmektedir.

• Katılımcılar açısından
• Mevcut durumlarını fark etmelerinin
sağlanması
• Beklentileri netleştirmek ve kişisel gelişimlerin takip edilmesinin sağlanması
• Gelişim faaliyetlerinin sürekliliğinin
sağlanması
• Şirket/Kurum açısından
• Kişisel yetkinlik performansının izlenmesi
• İş sonuçlarına katkısının izlenmesi
• Gelişim süreçlerinin revizyonu ve önlemlerin alınabilmesi
• Performans/eğitim danışmanı açısından
• Eğitim programının etkinliğinin izlenmesi
• Programların ve eğitim sürecinin sürekli geliştirilmesi
• Katılımcı kitlenin analiz edilebilmesi ve
kurumun yönlendirilmesi açısından her
eğitim faaliyetinin ölçme ve değerlendirilmesi önem arz etmektedir.

Doğru cevap C seçeneğidir.

Eğitim etkinliğinin ölçülmesi ve değerlendirilmesi, eğitimin amaçlarının gerçekleşme düzeyinin,
elde edilen faydaların, eğitimin değerinin, eğitimin
geliştirme olanaklarının ve eğitim sorumlularının
performanslarının değerlendirilmesi için yapılan
sistematik bir çalışmadır. Bu çalışma acil durum
ve afet farkındalık eğitimlerinde de sistematik bir
şekilde uygulanmalıdır. Günümüze kadar yapılan
teorik çalışmalar ile alan araştırmalarında, eğitim
etkinliğinin ölçülmesi çalışmalarının üç boyutu olduğu görülmektedir.
Birinci boyut, eğitim programının hazırlanması ile ilgilidir. Bu boyutta eğitimin tasarlanması,
geliştirilmesi, eğitim ihtiyaçlarını karşılama düzeyinin ortaya konması ve eğitim programının planlanan şekilde uygulanıp uygulanılamayacağına ilişkin değerlendirmeler bulunmaktadır. Çalışmaların
başlangıcı, eğitim ihtiyacının belirlenmesi aşamasına kadar uzanmakta ve eğitim programı ihtiyaç
sahipleriyle buluşuncaya kadar sürmektedir.
İkinci boyut, her eğitim programı için eğitimin
sonuçlarının ölçülmesini kapsamaktadır. Çalışanların eğitimden memnuniyetlerinin ölçülmesi, bilgi,
beceri ve tutumlarındaki değişimlerin ortaya konması, öğrenilenlerin ne düzeyde davranışa dönüştüğünün ve eğitim sonrasında sağlanan değişimlerin
organizasyonel sonuçları nasıl etkilediğinin ölçülmesi ile elde edilen faydaların parasal olarak ifade
edilmesine kadar uzanan geniş bir içeriğe sahiptir.
Üçüncü boyut ise, eğitim sisteminin verimliği
ve etkinliğinin ortaya konması ile ilgilidir. Bu kapsamda, belirli bir dönem içinde işletmede gerçekleştirilen tüm eğitimlerin planlanan şekilde gerçekleşip gerçekleşmediği, doğru eğitim ihtiyaçlarının tespit edilip edilmediği ve eğitimlerin beklentileri ne derecede karşılayabildiği ile kurum ve birey açısından sağlanan faydalar dönemin sonunda ortaya konulmaktadır. Bu boyuta geçmiş olan işletmeler, diğer boyutları kurumlarında gerçekleştirmektedirler. Doğru cevap D seçeneğidir.

Bu değerlendirme modeli Donald Kirkpatrick tarafından geliştirilmiştir. Kirkpatrick’in modeli hedef
temelli bir yaklaşım benimser. Bu modelde eğitim programları her biri bir öncekinin ardından gelen hiyerarşik dört temel düzeyde bulunmaktadır. Bunlar;
• Tepki (Reaksiyon)
• Öğrenme
• Davranış (Transfer)
• Sonuçlar (Etki)

Doğru cevap A seçeneğidir.

Anekdot bir bireyin yaşamındaki kayda değer
olaylara ilişkin yapılan gözlemleri betimlemek
üzere alınan kısa notlardır. Örneğin, bir çocuk ilk
defa bir deprem simülatörü etkinliğine katıldığında bulunduğunda, öğretmen ya da gözlemci sürece ilişkin gözlemini bir anekdot kaydı doldurarak
belgeleyebilir. Anekdot kaydı için her zaman çok
kritik veya sıra dışı bir olayın gerçekleşmesi beklenmeyebilir. Anekdot kayıtları için farklı kaynaklar olay kaydı ya da vak’a kaydı olarak da adlandırmaktadır. Doğru cevap D seçeneğidir.

Sistematik gözlem formları, bireyin belirli
bir alandaki gelişimini izlemek için önceden tasarlanmış, planlı gözlem sonuçlarının tutulduğu
değerlendirme araçlarıdır. Anekdot kayıtlarından
farklı olarak, sistematik gözlem formlarını tutmak
düzenli ve planlı bir süreç gerektirir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Değerlendirilmek istenen davranış, özellik veya
becerinin düzeylerini belirlemek için kullanılan
gözleme dayalı araçlara derecelendirme ölçeği adı
verilir. Değerlendirilmek istenen özelliğin farklı
düzeyleri bir başka deyişle dereceleri olduğundan
bu ölçme aracın adı derecelendirme ölçeği olarak
belirlenmiştir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Denetim ya da kontrol listesi belli bir zamanda
bireyde gözlemlenmesi önemli olan belirli beceri,
davranış, strateji, süreç veya tutumların sıralandığı
listeleridir. Gözlemci, belirlenen davranışları gözleme fırsatı bulduğu anda veya sonrasında denetim
listesinde bulunan ifadeleri işaretler. Belirlenen becerileri değerlendirmek amacıyla mevcut bilimsel
ya da profesyonel denetim listeleri kullanılabileceği
gibi özel eğitsel ihtiyaçlar doğrultusunda öğretmen
tarafından yeni denetim listeleri de geliştirilebilir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Sonuç Değerlendirme en önemli ve belki de
en zor aşamadır. Bu aşamada katılımcının eğitim
programında bulunmasından dolayı hangi sonuçların ortaya çıktığına karar verilir. Bu aşamada eğitmenler aşağıdaki gibi soruları göz önünde bulundururlar:
• Katılımcıların acil durum ve afet yönetimi
eğitimini almaları afetlere hazırlık açısından
birey ve kurumların hazırlığını ne ölçüde
artırdı?
• İş yerinde yaşanan acil durum vakaları ne
ölçüde azaldı?

• Bir yılın sonunda acil durumlarda gerçekleşen iş gücü kaybı ne kadar azaldı?
• İş gücü kaybındaki azalmadan dolayı elde
edilen kazanç ne kadardır?
• Tatbikatlardaki başarı oranı arttı mı?
• Daha az tatbikat ihtiyacından dolayı elde
edilen kazanç ne kadardır?
• Eğitimlerden sonra yaşanan ilk afet durumunda personelin/aile bireylerinin davranışları uygun muydu?
• İş yerinde/evde tehlike yaratacak risklerde
ne kadar azalma oldu?
• Kış fırtınalarında otomobillerin hazırlıklı
olmamasından dolayı yaşanan kaza ve yolda
kalmalarda ne kadar azalma oldu?
• Eğitimlerdeki yatırımın getirisi nedir?

Doğru cevap E seçeneğidir.

Davranış değişikliği eğitimlerin hemen ardından gözlenebileceği gibi, eğitimden aylar sonra da gerçekleşebilir. Acil durum ve afet yönetimine ilişkin bir eğitimin ardından üçüncü düzey değerlendirmede aşağıdaki gibi soruların yanıtları
incelenebilir:
• Katılımcılar eğitimde öğrendiklerini işyerlerinde ya da evlerinde uygulayabiliyorlar mı?
• Afetlerle ilgili bilgi ve beceriler uygulamaya
konulmuş mu?
• Katılımcıların bir afet ya da acil durumda
rollerini etkileyen, ölçülebilir ve gözlemlenebilir seviyede bir performans değişikliği
var mı?
• Kazanılan bilgi ve davranış değişikliği sürdürülebilir mi?
• Katılımcı eğitim sonunda kazandıklarını
aile fertlerine ya da çevresindeki bir başkasına aktarabiliyor mu?
• Katılımcı, oluşan davranış, bilgi ve beceri
değişikliğinin farkında mı?
• Katılımcı farklı acil durumlarda nasıl davranacağını biliyor mu?
• Katılımcı afetlere müdahale konusunda
kendisini yetkin buluyor mu?

Doğru cevap E seçeneğidir.

Katılımcılar açısından amalanan sonuçlar:

Mevcut durumlarını fark etmelerinin sağlanması

Beklentileri netleştirmek ve kişisel gelişimlerin takip edilmesinin sağlanması

Gelişim faaliyetlerinin sürekliliğinin sağlanması.    Doğru cevap A'dır.

Yukarıdaki seçeneklerden yola çıkarak A seçeneğindeki Birinci boyut seçeneğine ulaşılır.Birinci boyut, eğitim programının hazırlanması ile ilgilidir. Bu boyutta eğitimin tasarlanması, geliştirilmesi, eğitim ihtiyaçlarını karşılama düzeyinin ortaya konması ve eğitim programının planlanan şekilde uygulanıp uygulanılamayacağına ilişkin değerlendirmeler bulunmaktadır. Çalışmaların başlangıcı, eğitim ihtiyacının belirlenmesi aşamasına kadar uzanmakta ve eğitim programı ihtiyaç sahipleriyle buluşuncaya kadar sürmektedir. Doğru cevap A'dır.

D seçeneği, "katılımcıların kura yoluyla belirlenmesi" yanlıştır. Katılımcıların ön bilgi düzeylerinin sınavlar aracılığıyla belirlenmesi olması gerekiyordu. Doğru cevap D'dir.

Kirkpatrick Değerlendirme modelinde eğitim programları her biri bir öncekinin ardından gelen hiyerarşik dört temel düzeyde bulunmaktadır. Bunlar;

• Tepki (Reaksiyon)

• Öğrenme

• Davranış (Transfer)

• Sonuçlar (Etki) . 

Doğru cevap E'dir.

Eğitime katılanlardaki gelişimi en etkili biçimde belgelemek için yapılması gereken şey katılımcıların öğretim programındaki kazanımlara yönelik performanslarının sürekli ölçülmesidir. Öğretimi iyileştirmek için gerçekleştirilen ölçme araçlarının içeriğinde eğitimde uygulanan öğretim programı kapsanmalıdır. Özetle, neyi öğretiyorsak onu ölçmeli ve neyi ölçmek istiyorsak onu öğretmeliyiz. Doğru cevap C'dir.

Davranış değerlendirmesi düzeyinde adından da anlaşılacağı üzere en sık kullanılan veri toplama yöntemi gözlemdir. Eğitimlere katılan bireylerin daha sonra gerçek yaşam ortamlarında eğitimin içeriğine ilişkin nasıl davranışlar sergilediklerini belirlemek için kullanılabilecek en etkili yöntemlerin başında gözlem gelmektedir. Doğru cevap B'dir.

Anekdot kaydında olay/davranışa yönelik açıklamalara ek olarak gözlemcinin yargı ve değerlendirmelerini içeren yorumlara ve önerilere yer verilmelidir. Bu yargılar kısaca gözlemcinin öznel gözlemleri olarak adlandırılır. Doğru cevap C'dir.

Bir gözlem formu aşağıdaki bilgilerin mutlaka içermelidir:

Çocuğun/Katılımcının adı

Yaş

Cinsiyet

Gözlem Tarihi

Gözlem Saati

Gözlem Yeri . Doğru cevap E'dir.

Dereceleme ölçeğininin, denetim listelerinden ayrılan en temel özelliği, değerlendirilen beceri ya da davranışın sahip olunup olmamasının değil, hangi düzeyde/derecede var olduğunun tespit edilmesidir. Doğru cevap B'dir.

A seçeneğinde verilen ''Görüşmeden bir hafta  önce telefon ya da e-posta ile görüşmeyi hatırlatın.'' seçeneği yanlıştır.''Görüşmeden üç gün önce telefon ya da e-posta ile görüşmeyi hatırlatın.''olmalıdır.B seçeneğinde verilen ''Görüşme süresi  1 saati geçmemelidir.'' seçeneği yanlıştır.''Katılımcının neden seçildiğini ve görüşmenin yaklaşık olarak ne kadar süreceğini belirtin.'' olmalıdır. C seçeneğinde verilen ''Görüşmede resmi ve teknik dil kullanılması gerekmektedir.'' seçeneği yanlıştır. ''Sade ve anlaşılır bir dil kullanın ve teknik jargon kullanımından kaçının.''olmalıdır. D seçeneğinde verilen ''Katılımcıların isimlerinin araştırma raporunda yer alacağını açıklayın'' yanlıştır. ''Katılımcıların isimlerinin araştırma raporunda yer almayacağını ve kişilik haklarının koruyacağını açıklayın.'' olmalıdır. Doğru cevap E'dir.