ACİL DURUM VE AFET FARKINDALIK EĞİTİMİ - Deneme Sınavı - 15

“Psikolojik bilinç”, kişinin kendi yaşantı ve davranışlarının nedenlerini anlayabilmek amacıyla, duygu, düşünce ve davranışları arasındaki ilişkileri fark edebilme, kendine
bakabilme, kendini inceleyebilme ve kendi üzerinde düşünebilme yeteneği olarak kabul edilmektedir.

Ülkemizde, afetlerde mal ve özellikle can kayıplarına ve yaralanmalara neden olan faktörlerin arasında yapısal faktörler kadar yapısal olmayan faktörler de önemli rol oynamaktadır. Afetlerde yapısal olmayan faktörlerden kaynaklanan kayıpları azaltmak ve tüm yurdumuzu afetlere dirençli bir toplum haline getirmek bir toplumun öncelikli hedeflerinden biri olmalıdır. Bu amaçla, önlem alma ve zarar azaltma kültürünü toplum içinde geliştirmek, eğitim faaliyetlerini hızlandırmak, modern teknoloji ve iletişim imkânlarından yararlanmak, yerel, bölgesel ve uluslararası ölçekte işbirliklerini geliştirmek için gerekli tüm adımlar atılmalıdır.

Farkındalık, kişilerin kendi tutum ve davranışlarının ne ölçüde farkında olduklarını belirtmek için kullanılır.

Tutum kavramı genel olarak bireyin çevresindeki herhangi bir olgu ya da nesneye ilişkin sahip olduğu tepki eğilimini ifade eder. Başka bir ifade ile tutum, bireyin bir durum, olay ya da olgu karşısında ortaya koyması beklenen olası davranış biçimi veya tepki olarak tanımlanabilir. Bir eşya, bir durum, bir olay, bir birey ya da bireyler grubu tutumun konusu olabileceği gibi, herhangi soyut bir kavram, olgu ya da durum da mutluluk, mutsuzluk, iyi, kötü, yüce tutuma konu edilebilir.

Sistemsel hatalar, ihmal ve dikkatsizlik, kazalar ve acil durumlar ve organizasyondan kaynaklanan hatalar teknik/insan hatalarından kaynaklanan afet nedenleri arasından yer alır. Diğer seçeneklerdeki afet nedenleri doğal olaylar ve terörizmden kaynaklanan afet nedenleridir.

World Disasters Report (2009)’a göre Türkiye doğal yapısı, coğrafi konumu, fiziksel ve sosyo-ekonomik direnç azlığı nedeniyle başta deprem ve sel olmak üzere heyelan, çığ, kuraklık, orman yangınları gibi afetlere çok sık olarak maruz kalmaktadır. Hortum bu afetler arasında yer almamaktadır.

Hazırlıklı olma evresinde, afet ve tehlikelerin olumsuz etkilerine karşı planlamalar yapmak ve insanları bu konuda uyarmak bulunmaktadır. Hazırlıklı olma evresi, afet öncesi yapılan faaliyetleri kapsamaktadır. Bu anlamda azaltma/sakınım süreci içerisinde gerçekleştirilen faaliyetleri de bu başlık altında değerlendirmek mümkün olabilir.

AFAD tarafından gerçekleştirilen bu araştırmada “Doğrudan bir afete maruz kaldığını ifade eden bireyler
hangi türde bir afet yaşamıştır?” sorusuna da yanıt aranmıştır. Araştırmaya katılanların yüzde 70 gibi
çok büyük bir bölümü depreme maruz kaldığını ifade ederken bunu sırasıyla yüzde 11 ile sel, yüzde 7 ile
yangın, yüzde 4 ile heyelan, yüzde 3 ile çığ izlemektedir.

AFAD tarafından gerçekleştirilen bu araştırmada katılımcılara afetlere yönelik daha hazırlıklı olabilmeleri adına neler yapılması gerektiği konusundaki düşünceleri sorularak aslında eğitimde ihtiyaç analizi uygulaması gerçekleştirilmiştir. Buna göre katılımcıların yüzde 57’si (2281 kişi) afetlerin varlığı konusunda bilgilendirilmesi gerektiğini düşünerek aslında afetlerin varlığı konusunda bilgilendirildikleri takdirde afetlere yönelik daha hazırlıklı olacaklarını belirtmişlerdir. Bunu sırasıyla yaklaşık yüzde 40 (1577 kişi) ile afetlere karşı çalışmalar yapılması gerektiğini düşünenler, yaklaşık yüzde 34 (1368 kişi) ile afetlere hazırlık konusunda doğrudan ve teknik olarak bilgilendirilmesi gerektiğini düşünenler, yaklaşık yüzde 25 (986 kişi) ile afet konularının sürekli gündemde tutulması gerektiğini belirtenler, yaklaşık yüzde 21 (862 kişi) ile afetlere karşı toplumsal örgütlenmenin gerçekleştirilmesi gerektiğini düşünenler, yaklaşık yüzde 12 (473 kişi) ile bu örgütlenmeye dâhil edilmesi gerektiğini düşünenler takip etmektedir. Katılımcıların yaklaşık yüzde 10’u (414 kişi) bireylere yasal sorumluluk getirilmesi gerektiğini düşünürken, yaklaşık yüzde 9’u (374 kişi) özel sektörün bu konuda teşvik edilmesi gerektiğini ifade etmektedir.

Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) 29.05.2009 tarihli ve 5902 sayılı Kanun’la kurulmuş olup, Resmi Gazetede yayımlanan Afet ve Acil Durum Yüksek Kurulu Kararı ile 17.12.2009 tarihinde faaliyete geçmiştir.

İyileşme evresi afet sonrası süreci kapsar ve afetzedelerin ilk elden ihtiyaçlarının karşılanmasından sonra başlamaktadır. Bu evredeki eylemler, tıbbi ve psikolojik yardım, sigorta ve kamu sektörü ödemelerinin yapılması, zarar gören özel mülklerin, kamu mallarının ve altyapının onarımı, enkazların afet bölgesinden uzaklaştırılması şeklinde sıralanabilir.

İyileşme evresi afet sonrası süreci kapsar ve afetzedelerin ilk elden ihtiyaçlarının karşılanmasından sonra başlamaktadır. Bu evredeki eylemler, tıbbi ve psikolojik yardım, sigorta ve kamu sektörü ödemelerinin yapılması, zarar gören özel mülklerin, kamu mallarının ve altyapının onarımı, enkazların afet bölgesinden uzaklaştırılması şeklinde sıralanabilir.

Hazırlıklı Olma evresinde, afet ve tehlikelerin olumsuz etkilerine karşı planlamalar yapmak ve insanları bu konuda uyarmak bulunmaktadır. Hazırlıklı olma evresi, afet öncesi yapılan faaliyetleri kapsamaktadır. İyileşme evresi afet sonrası süreci kapsar ve afetzedelerin ilk elden ihtiyaçlarının karşılanmasından sonra başlamaktadır. Bu evredeki eylemler, tıbbi ve psikolojik yardım, sigorta ve kamu sektörü ödemelerinin yapılması, zarar gören özel mülklerin, kamu mallarının ve altyapının onarımı, enkazların afet bölgesinden uzaklaştırılması şeklinde sıralanabilir. Afetin şiddetine göre, iyileşme süreci günler, aylar ya da yıllar sürebilmektedir.

Ülkemizde bu bağlamda atılan en önemli adımlardan birisi Afet ve Acil Durum Başkanlığınca (AFAD) gerçekleştirilen “Afete Hazır Türkiye Projesi” dir. Bu bilinçlendirme ve eğitim seferberliği projesi; “Afete Hazır Aile”, “Afete Hazır Okul”, “Afete Hazır İşyeri” ve “Afete Hazır Gönüllü Gençler” kampanyalarından oluşmaktadır.

1999 Kocaeli depremindeki yaralanmaların yüzde 50’si ve ölümlerin yüzde 3’ü yapısal olmayan nedenlerden kaynaklanmıştır.

Appelbaum, (1973)’den aktaran Hisli Şahin ve Yeniçeri (2015)’e göre, farkındalık, “bilinç” ile ilişkilendirilen bir kavram olarak genellikle insanla ve özellikle de psikolojik anlamda gelişmiş, olgunlaşmış insanla özdeşleştirilmiştir.

Afet yönetimi sürecinde verilecek eğitimler ve yapılacak tatbikatlar, profesyonel veya yönetici seviyesinde çalışanlar için “Afet Yönetimi Eğitimi”; halk için ise “Afet Bilinci Eğitimi” olarak ikiye ayrılır.

İyileşme evresi afet sonrası süreci kapsar ve afetzedelerin ilk elden ihtiyaçlarının karşılanmasından sonra başlamaktadır.

AFAD tarafından gerçekleştirilen araştırma sonuçlarına katılımcıların %23 ü (913 kişi) doğrudan bir afete maruz kaldığını belirtirken doğrudan bir afete maruz kalmadıklarını belirtenlerin oranı yüzde 77 (3109 kişi) dir.

AFAD tarafından gerçekleştirilen bu araştırmada afetlere ilişkin herhangi bir eğitim alan katılımcılara bu eğitimleri ne kadar faydalı bulduklarını belirlemek üzere soru yöneltilmiştir. Eğitim almış bireylerin yaklaşık yüzde 79’u gibi çok büyük bir oranı bu eğitimleri faydalı bulurken buna karşın bu eğitimlerin faydalı olmadığını düşünenlerin oranı yaklaşık yüzde 5 dir. Eğitim almış kişilerin yaklaşık yüzde 17’si bu konuda kararsız olduklarını belirtmişlerdir.